Mitoz ve mayoz bolunme, canlıların oluşumu ve gelişimi icin buyuk bir oneme sahiptir. Bu bolunmeler sırasında meydana gelebilecek olan bir anormallik, ceşitli sorunların oluşmasına neden olur. Bu bolunme turleri, canlıların sahip oldukları organizmaların buyumesi, duzelmesi ve uremesi icin gereklidir.
Biz de bugun, ozellikle genetik ceşitliliği artırarak turlerin uyum sağlamasına katkı sağlayan mayoz bolunme ile ilgili detayları ele aldık. Gelin hep beraber, bu bolunme turune yakından bakalım.
Temelden başlayalım: Mayoz bolunme nedir?
Mayoz bolunme, ana hucredeki kromozom sayısını yarıya indiren ve dort gamet hucresi oluşturan bir hucre bolunmesidir. Bu bolunme, ureme esnasında yumurta ve sperm hucrelerinin uretilmesi icin gereklidir. Mayoz bolunme sırasında alel sayısı azaldığından, iki gametin birleşimi ebeveynlerle aynı sayıda alel iceren bir zigot oluşturur. Diploid organizmalarda bu oluşan zigotlar, her iki genin kopyasıdır.
Peki mayoz bolunmenin işlevi nedir?
Mayoz bolunme, eşeyli ureyen pek cok canlının doğacak olan yavrularında ebeveynleri ile aynı sayıda kromozom oluşması icin gerekli olan bir bolunme turudur. Dollenme, yeni bir zigot oluşturmak icin bir araya gelen iki hucreyi icerir. Bu zigotu oluşturan gametlerde yer alan genin alel sayısı 1 ’e duşurulmezse, oluşacak olan yavrularda her genin 4 kopyası olur ve bu da bircok gelişimsel soruna yol acar.
Mayoz bolunme evreleri nelerdir? Mayoz I Mayoz II Mayoz I aşamaları: Profaz I Metafaz I Anafaz I Telofaz I Profaz I
Mayoz I ’in ilk adımı olan Profaz I, kromozomların yoğunlaşması ve hucrenin ortasına doğru yaptığı hareketler bakımında mitoz bolunmedeki profaz aşamasına benzer. Nukleer zarf bozulur ve bu olay, hucrenin her iki tarafında yer alan mikrotubullerin, kromozomlarda yer alan kinetokorlara bağlanmasını sağlar. Mitozdan farklı olarak kromozomlar homolog partnerleriyle eşleşir. Bu aşamanın sonunda ve bir sonraki aşama olan metafaz I ’in başlangıcında, bu homolog kromozomlar geciş icin uygun hale gelir.
Metafaz I
Metafaz I ’de, geciş icin uygun hale gelen homolog kromozomlar, hucrenin merkezine yakın bir yerde bulunan metafaz plakası uzerinde sıralanır. Her gen icin iki farklı alel iceren bu homolog kromozomlar, birbirlerinden ayrılacak şekilde dizilir. Ancak, bu kromozomlar metafaz plakası uzerinde sıralanırken, anne ve baba kromozomlarının hangi tarafta sıralanacağı konusunda net bir bilgi yoktur.
Anafaz I
Mitoz bolunmedeki anafaz aşamasına benzer şekilde, kromozomlar artık hucrenin her iki tarafındaki merkezcillere doğru cekilmeye başlar. Bununla beraber, kardeş kromatitleri bir arada tutan sentrozomlar, bu evrede cozunmez.
Telofaz I
Anafaz I aşamasında başlayan kromozom cekilmesi biter ve profaz I aşamasında bozulan nukleus (nukleer zarf) yeniden oluşur. Son olarak, plazma zarı sitokinez ile ayrılır ve iki yeni hucre oluşur.
Mayoz II aşamaları: Profaz II Metafaz II Anafaz II Telofaz II Profaz II
Profaz II, bircok acıdan profaz I ’e benzer. Nukleer zarflar kaybolur ve merkezciller oluşmaya başlar. Mikrotubuller, sentromerlerle bağlanan kromatidlerin kinetokorlarına bağlanmak icin hucre boyunca dağılır ve son olarak kromozomlar metafaz evresi icin metafaz plakasına cekilmeye başlar.
Metafaz II
Mayoz bolunmenin metafaz II aşaması da mitoz bolunmenin metafazına benzer, ancak metafaz II ’de kromozom sayısının yalnızca yarısı bulunur. Profaz II evresinde metafaz plakasına cekilmeye başlayan kromozomlar, metafaz plakası uzerinde sentromerler ile aynı hizaya gelir. Aynı zamanda, metafaz plakasının her iki tarafında bir kardeş kromatit bulunur.
Anafaz II
Metafaz plakasının her iki ucunda bulunan kardeş kromatitler ayrılır ve kardeş kromozomlar yine merkezcillere doğru cekilmeye başlar. Aynı zamanda, bu cekilme DNA ’nın son bolunmesidir. İlk bolunmeden farklı olarak, eşit bolunme olarak adlandırılır, bunun nedeni ise her hucrenin, bolunme başındaki aynı miktarda kromozoma sahip olmasıdır.
Telofaz II
Mayoz I ’de gercekleşen telofaz I ’de de olduğu gibi, hucre ikiye bolunur ve kromozomlar hucrenin zıt kutuplarında yer alır. Sitokinez veya plazma bolunmesi meydana gelir ve yeni nukleer zarflar oluşmaya başlar.
Mayoz bolunme hakkında onemli bilgiler: Hatalara acık bir bolunme turudur Genetik ceşitliliği arttırır Mayoz bolunmede 4, mitoz bolunmede 2 hucre oluşur Hatalara acık bir bolunme turudur
Mayoz bolunme hatalara acık bir bolunme turudur ve herhangi bir hata sonucunda canlının ureme yeteneği etkilenebilir. Anormal şekilde gercekleşen mayoz bolunme, kısırlığa neden olmasının yanı sıra genetik olarak da ceşitli sorunlara yol acabilecek ozelliklere sahip gametlerin oluşmasına neden olabilir. Aynı zamanda, genetik bozukluklardan kaynaklanan konjenital (doğum sırasında gozlemlenebilecek olumlu veya olumsuz durumlar) anormalliklerin yanı sıra zihinsel anormalliklerin de ana nedenidir.
Genetik ceşitliliği arttırır
Mayoz bolunme, genetik ceşitliliğin oluşmasında son derece onemli bir yere sahiptir. Bolunme surecinde meydana gelen Crossing-Over adı verilen olay, homolog kromozomların sahip olduğu parcaların birbirine karışmasına ve bunun sonucunda genlerin farklı kombinasyonlarının oluşmasına neden olur.
Mayoz bolunmede 4, mitoz bolunmede 2 hucre oluşur
Mitoz bolunme, her biri ana hucreyle aynı sayıda ve turde kromozomlara sahip iki yavru hucrenin oluşmasıyla sonuclanan bir bolunme turudur. Mayoz bolunme ise, mitoz bolunmenin aksine her biri ana hucrenin sahip olduğu kromozom sayısının yarısına sahip dort yavru hucrenin oluşmasıyla sonuclanır.
Biyolojinin bir başka konusu mitoz bolunmeyi de aşağıdaki bağlantıdan okuyabilirsiniz: Kaynaklar: Biology Online, Biology Dictionary, Your Genome Webtekno'yu Threads'de takip et, haberleri kacırma