Maddenin Tanecikli Yapısı 6.sınıfMaddelerin, gozle gorulemeyecek kadar kucuk olan yapı taşlarına “atom” denir. Atom kelimesi Yunanca “bolunemez” anlamına gelen “atomos” kelimesinden gelir.
Atomlar kure şeklindedir.
Aşağıda bazı atom modelleri verilmiştir:





Atomların yapısında atomdan daha da kucuk tanecikler bulunur. Bu tanecikler; ‘proton’, ‘elektron’ ve ‘notron’dur.







TARİH BOYUNCA ATOM KAVRAMI :

DEMOCRİTUS :
Maddenin kucuk ve bolunemez parcacıklardan oluştuğu fikrini ortaya atan ilk kişi, Yunanlı filozof “Democritus”dur. Democritus’a gore butun maddeler aynı tur (ozdeş) atomlardan oluşuyordu. Maddelerin farklı gorunmesinin sebebi, atomların farklı şekilde dizilmesiydi.

JOHN DALTON :
İngiliz bilim adamı Dalton’a gore; maddenin en kucuk yapı taşı atomdur. Atomlar bolunemez. Bir maddenin butun atomları aynıdır. Farklı maddelerin atomları da farklıdır.

J.J.THOMSON :
Atomun yapısında atomdan daha da kucuk parcacıkların olduğunu keşfetti. Yaptığı calışmalar sonucunda atomu, icinde erik parcacıkları bulunan bir pudinge benzetti.

ERNEST RUTHERFORD :
Thomson’un bulduğu kucuk parcacıkların atomun icinde değil atom merkezinin (cekirdek) etrafında dolaştığını ileri surdu. Rutherford atom icin geliştirdiği modeli, Guneş’in etrafında donen gezegenlere benzetti.

NİELS BOHR :
Danimarkalı bilim adamı Bohr, elektronların atomun cevresinde belirli yorungeler izlediğini belirtti.


* Bugun kullanılan atom modeli “Bulut modeli”dir. Bu modele gore; atomun merkezinde (cekirdeğinde) (+) yuklu protonlar ve yuksuz notronlar bulunur. Atom cekirdeğinin cevresinde ise (-) yuklu elektronlar surekli hareket halindedir.








ELEMENTLER :

Aynı cins atomlardan oluşan saf maddelere “element” denir.
Ornekler : Demir, bakır, gumuş, altın, oksijen, hidrojen, iyot ve karbon birer elementtir.

* Farklı cins atomlar iceren maddeler, element olamaz.


SORU : Aşağıda verilen madde modellerinden hangisi element değildir?









COZUM : A,B ve C seceneklerindeki madde modellerini incelediğimizde bu modellerin aynı cins atomlardan oluştuklarını goruruz. Ancak D seceneğindeki modelde farklı cins atomlar olduğu icin bir element olamaz.

BİLEŞİKLER :

Aynı tur atomlardan oluşan maddelere element dendiğini oğrendik. O halde farklı cins atomlardan oluşan maddelere ne ad verilir?

Doğada; tuz, su, sabun, şeker, alkol gibi farklı cins atomlar iceren pek cok madde vardır. Farklı cins atomlardan oluşan saf maddelere “bileşik” denir.


SORU : Aşağıdaki madde modellerinden hangisi bileşik değildir?






COZUM : A, B ve D seceneklerindeki modelleri incelediğimizde farklı cins atomlardan oluştuklarını goruruz. Ancak C seceneğindeki model, aynı cins atomlardan oluşmuştur. Dolayısıyla A, B ve D secenekleri bileşik, C seceneği ise elementtir.




MOLEKULLER :

Birden fazla atomun bir arada bulunduğu atom gruplarına “molekul” denir.

Molekuller 2’ye ayrılır :
• Element molekulu
• Bileşik molekulu


ELEMENT MOLEKULLERİ :

Aynı cins atomlardan oluşan molekullere “element molekulu” denir.

Element molekullerine ornekler :








BİLEŞİK MOLEKULLERİ :

Farklı cins atomlardan oluşan molekullere “bileşik molekulu” denir.

Bileşik molekullerine ornekler :



FİZİKSEL VE KİMYASAL DEĞİŞMELER :

Gunluk hayatımızda ceşitli etkiler sonucunda maddelerde bazı değişimler olduğunu goruruz. Orneğin bir kağıdı yaktığımızda kağıdın kul olduğunu, bir buz parcasını sıcak bir yere koyduğumuzda buzun eridiğini, annemizin ceşitli sebzeleri pişirerek yemek yaptığını hepimiz gormuşuzdur.
Maddelerde meydana gelen değişimler 2 grupta incelenebilir:
• Fiziksel değişmeler
• Kimyasal değişmeler

FİZİKSEL DEĞİŞMELER :

Maddenin yapısı değişmeden sadece dış gorunuşunde meydana gelen değişmelerdir. Fiziksel değişmeler sonucunda yeni maddeler oluşmaz. Sadece maddenin renk, şekil, buyukluk gibi ozellikleri değişir. Fiziksel değişmeler sonucunda maddenin kimliği değişmez.

ORNEKLER :

• Buzun erimesi
• Kağıdın yırtılması
• Tebeşirin toz haline getirilmesi
• Kup şekerin ezilerek toz şeker haline getirilmesi
• Suyun donması
• Caydanlıktaki suyun buharlaşması
• Camın buğulanması
• Akşamları gokyuzunun renginin maviden kızıla donuşmesi
• Altından bilezik yapılması
• Odunun kırılması
• Camın kırılması
• Yemek tuzunun suda cozunmesi
• Yoğurttan ayran yapılması
• Bakırdan tencere yapılması
• Havucun rendelenmesi

KİMYASAL DEĞİŞMELER :

Maddenin ic yapısında meydana gelen değişmelerdir. Kimyasal değişmeler sonucunda maddenin kimliği değişir ve yeni maddeler oluşur. Kimyasal değişmeye uğrayan maddeler eski haline dondurulemez.

ORNEKLER :

• Komurun yanması
• Sutten yoğurt ve peynir yapılması
• Demirin paslanması
• Meyvelerin curumesi
• Un ve sudan hamur yapılması
• Kumdan cam yapılması
• Ekmeğin kuflenmesi
• Kabartma tozunun uzerine limon sıkılması
• Canlıların olmesi
• İnsanın sindirim ve solunum yapması
• Bitkilerin fotosentez yapması
• Uzum suyundan sirke yapılması
• Doğalgazın yanması
• Dişlerimizin curumesi
• Yumurtanın haşlanması
• Gumuşun acık havada zamanla kararması

NOT : Kimyasal değişmeler sonucunda hem maddenin gorunumu değişir hem de yeni maddeler oluşur.

HAL DEĞİŞİM OLAYLARI

Bir maddenin dışarıdan ısı (enerji) alarak veya dışarıya ısı (enerji) vererek bir halden başka bir hale gecmesine; “hal değiştirme” denir.











KARIŞIMLAR :

Elementlerin aynı cins atomlardan, bileşiklerin ise farklı cins atomlardan oluştuğunu oğrendik. Peki, hem farklı cins atomlardan hem de farklı cins molekullerden oluşan maddelere ne ad verilir?

Aynı cins atom veya molekullerden oluşan maddelere “saf madde” denir. Elementler ve bileşikler saf maddelerdir.

Farklı cins atomlardan ve farklı cins molekullerden oluşan maddelere “karışım” denir. Karışımlar saf olmayan maddelerdir.

Karışım modellerine ornekler :








KARIŞIM CEŞİTLERİ :

HOMOJEN KARIŞIMLAR :

Dışarıdan bakıldığında tek bir madde gibi gorunen karışımlardır. Homojen karışımlara “cozelti” adı verilir.

Ornekler : Tuzlu su, şekerli su, kolonya, hava, metal para vb.

HETEROJEN KARIŞIMLAR :

Her tarafında aynı ozelliği gostermeyen karışımlardır.

Ornekler : Camurlu su, kumlu su, tebeşir tozu katılmış su, ayran, zeytinyağlı su vb.



MADDELERİN KATI, SIVI, GAZ OLARAK
SINIFLANDIRILMASI :


Kutlesi ve hacmi olan, boşlukta yer kaplayan her şeye “madde” denir.

Cevremizde gorduğumuz maddeleri katı, sıvı ve gaz olarak sınıflandırabiliriz.








KATILARIN OZELLİKLERİ :



• Katı hali, maddenin en duzenli halidir.
• Katıları oluşturan tanecikler arasındaki boşluklar yok denecek kadar azdır.
• Katı tanecikleri arasındaki cekim kuvveti cok fazladır.
• Katıların belirli bir şekli ve belirli bir hacmi vardır.
• Katılar sıkıştırılamaz.



SIVILARIN OZELLİKLERİ :



• Sıvılar, katılara gore daha duzensizdir.
• Sıvıları oluşturan tanecikler arasındaki boşluklar, katılara gore daha fazladır.
• Sıvı tanecikleri arasındaki cekim kuvveti, katılardakine gore daha azdır.
• Sıvıların belirli bir şekli yoktur. Bulundukları kabın şeklini alırlar.
• Sıvıların belirli bir hacmi vardır.
• Sıvılar, akışkandır.
• Sıvılar cok az sıkıştırılabilir.



GAZLARIN OZELLİKLERİ :



• Gaz hali, maddenin en duzensiz halidir.
• Gazları oluşturan tanecikler arasındaki boşluklar cok fazladır.
• Gazları oluşturan tanecikler arasındaki cekim kuvveti cok azdır.
• Gazların belirli bir şekli yoktur. Bulundukları kabın şeklini alırlar.
• Gazların belirli bir hacmi yoktur. Bulundukları kabın hacmini alırlar.
• Gazlar, ucucudur.
• Gazlar rahatlıkla sıkıştırılabilir.
__________________