NYU Abu Dhabi (NYUAD) Araştırma Bilimcisi Diana Francis ’in onculuğunde yapılan bir araştırma, neredeyse iki yıl once Antarktika ’nın kışı boyunca kalın bir buz kutlesi icinde ortaya cıkmış, donmamış bir okyanus govdesi olan, polinya ara denizinin oluşumunu cevreleyen 40 yıllık gizemi cozdu.
Maud-Rise Polinyası, 2017 Eylul ayının ortalarında Antartika ’nın Lazarev Denizi ’ndeki bir buz torbasının ortasında tespit edildi ve araştırmacıların; bu olgunun Antarktika ’da buzların en kalın olduğu en soğuk aylarda nasıl oluştuğunu sorgulamalarına neden oldu.
Maud-Rise Polinyası zor erişilebilecek bir lokasyonda olduğu icin, NYU Abu Dhabi ’den bilim insanları; siklonların (Beaufort Olceği ’nde kategori 11 kadar yoğun) ve buz torbası (ice pack) taşıyan kuvvetli ruzgarların, buzun ters yonde kaymasına neden olduğunu keşfetmek icin, uydu gozlemleri ve yeniden analiz verilerinin bir kombinasyonunu kullandılar.
Dunyanın uzak koşesinde aranan cevaplar Maud-Rise Polinyası ’nın 25 Eylul 2017 ’de cekilen MODIS fotoğrafı. Siyah bolge 40 bin kilometre karelik bir acık su alanını gosteriyor. Keşif sırasında, Maud-Rise Polinyası yaklaşık 9.500 kilometrekare buyukluğundeydi (Connecticut eyaletinin topraklarına eşdeğer bir buyukluk). Ancak 1 ay icerisinde % 740 buyuyerek, 800 bin kilometrekareye cıktı.
Sonunda polinya, guney yaz aylarının başlamasıyla birlikte buzlar geri cekilmeye başlayınca, acık okyanusla birleşti. 2017 ’den once bu fenomenin, sadece 1970 ’lerde uydu gozlemlerinin daha yaygın olarak kullanılmaya başlandığı zamandan beri bilim adamlarını şaşırttığı bilinmektedir.
Diana Francis, ”Bir kez acıldığında, polinya deniz buzu boyunca bir pencere gibi calışır ve kış aylarında okyanus ve atmosfer arasında buyuk miktarda enerji aktarır.” dedi. “Buyuk boyutlarından dolayı, ara deniz polinyalar okyanus dolaşımını değiştirebileceklerinden kuresel anlamda iklimi etkileme kapasitelerine sahiptirler. Modellerde temsil ettikleri şeyleri ve iklim uzerindeki etkilerini geliştirmek, onları ortaya cıkaran tetikleyicileri anlamamız bizim acımızdan onemli.”
“Bu calışmada gosterdiğimiz polinya ve siklonlar arasındaki bağlantı goz onune alındığında, polinya olaylarının daha sıcak bir iklimde daha sık olabileceği tahmin edilmektedir. Cunku bu bolgeler daha yoğun siklonlara daha fazla maruz kalacaklardır. Daha once yapılan calışmalar, daha sıcak bir iklim altında, kutupsal siklon aktivitesinin yoğunlaşacağını ve ekstratropik siklon izinin; deniz buzu miktarını azaltabilecek ve polinya alanlarını siklon oluşum bolgesine daha yakın hale getirebilecek olan Antarktika ’ya doğru hareket edeceğini gostermiştir. ”
Polinyalar ve Siklonlar Uzaydan cekilmiş polinya goruntuleri uzerine siklon hareketleri eklendiğinde aralarındaki ilişki hemen goze carpıyor. Polinya, deniz buzu tarafından cevrilmiş bir acık su alanıdır. Şimdilerde ise coğunlukla buz paketleri icinde donmamış halde bulunan deniz alanlarını tanımlamak icin kullanılan bir coğrafi terime donuşmuş durumda.
Polinya (полынья, Polynya), rusca bir kelimedir, doğal bir buz kuyusu anlamına gelir ve 19. yuzyılda denizin gezilebilir kısımlarını tanımlamak icin kutup araştırmacıları tarafından kabul edilmiştir. Son yıllarda orneğin Weddell Polinyası gibi bazı polinyalar birkac kıştan fazla surmuştur.
Siklonlarsa, atmosferde bir alcak basınc alanı cevresinde hızla donen ruzgÂrların oluşturduğu şiddetli fırtınalardır. Siklonlar guney yarım kurede saat yonunde, kuzey yarım kurede ters istikamette donerler. Sapatik siklonlar ve ekstratropik siklonlar olmak uzere iki tur siklon vardır.
Calışmada ilk kez ortaya konan bu doğrudan ilişki ile birlikte polinyaların ekstratropik siklonlar ile taşındığı ve bu gizemli yapıların oluşmasında onemli bir rol oynadığı keşfedilmiştir.
Henuz tanışmaya başlamışken vedalaşıyoruz
Soz konusu kutuplar olduğunda maalesef bildiklerimiz oldukca sınırlı. Şuphesiz bunda en buyuk etken, kutupların gundelik hayata imkan tanımayan zorlu doğaları. Everest ’e ilk defa 1953 ’te tırmanabildiğimizi duşunursek, kamera sensorlerinin bile calışmakta zorlandığı bu bolgelerde, araştırma yapmanın dışında temel ihtiyacları bile karşılamak oldukca guc.
Kutuplar, ozellikle de Guney Kutbu, halen insanoğlunun yer kurede en az bilgi sahibi olduğu, dinamiği hakkındaki temel soruları halen cevaplayamadığı son yer. Ustelik onlar hakkında bu kadar az şey biliyorken, şimdilerde onları kaybetmek uzereyiz. Bugun artık yeni nesil teknoloji ve yardımcı ekipmanlarla sırlarını aydınlatmaya calıştığımız bu bolgeler, kuresel ısınmanın tetiklediği olduğu iklim değişikliği nedeniyle, hızlı bir donuşum sureci icine girmiş bulunmakta.

Orijinal calışmaya aşağıdaki bağlantıdan ulaşabilirsiniz.
Diana Francis, Clare Eayrs, Juan Cuesta, David Holland. Polar cyclones at the origin of the reoccurrence of the Maud Rise Polynya in austral winter 2017. Journal of Geophysical Research: Atmospheres, 2019; DOI: 10.1029/2019JD030618