Bu listemiz “hak verilmez, alınır” sozunun belki de yaşamış en buyuk isimlerinden biriyle ilgili; Simon Bolivar, nam-ı diğer El Libertador (Kurtarıcı). Simon Bolivar kimdir sorusuna cevap vermeye gayret edeceğiz.
Aristokrat, dolayısıyla da zengin bir ailenin cocuğu olarak dunyaya gelmesine rağmen, ezilenden, eşitlikten ve ozgurlukten yana tavır koyan, bu tavrından dolayı da “capulcu” (Tanıdık geldi mi?), “zorba” gibi nitelemelere maruz kalan, ustune ustluk bir de kilise tarafından aforoz edilen bir adamı tanıtacağız size.
Sozu Bolivar ’a bırakmadan once son olarak diyelim ki, bu listeyi okuduktan sonra “Ozgurluk Guney Amerika ’nın fıtratında varmış” diyeceksiniz.
Sizlere, İspanyolları kovacağımız ve ozgur bir idare kuracağımız konuma neyin ulaştırabileceğini soyleyeceğim: Bu kesinlikle birliktir. Fakat bu birlik ilahi tasarımlardan değil, duygusal etkiler ve iyi onderlik edilmiş cabalardan gelecektir. Guclu olduğumuzda, bizi koruyacak liberal bir ulusun himayesinde, ihtişama ulaştıracak erdemleri ve yetenekleri ilerletmek mumkun olacak; sonra, Guney Amerika ’nın yoneltileceği daha buyuk başarılara doğru muhteşem yuruyuşu surdureceğiz.
Bolivar ’ın hedeflediği birliği oluşturamayan Guney Amerika ’nın, hangi bedelleri odediğini ve oluşturamazsa da hangi bedelleri odeyeceği ongorulerini başka bir listeye bıraktığımızı da belirtelim.
Bolivar 231 yaşında
Bolivar ’ın gercek ismi Simón José Antonio de la Santísima Trinidad Bolívar Palacios Ponte y Blanco ’dur. Biz kasmayıp Bolivar demeye devam edelim. 24 Temmuz 1783 ’te (yani 231 yıl once bugun) aristokrat bir ailenin cocuğu olarak Venezuela ’da doğdu.
Madenlerden gelen servet ihtilallere
Kucuk yaşta ailesini kaybetti. Ailesinden kalan mirasla eğitimine devam etti ve Madrid ’de hukuk okudu. (Ailesinin serveti altın ve bakır madenlerinden geliyordu. Bolivar daha sonra bu serveti ihtilalleri finanse etmek icin kullandı.)
Simon Rodriguez etkisi
Simon Rodriguez kimdir derseniz, Bolivar ’ın ozel hocaların elinde gecen eğitim hayatının en onemli kilometre taşıdır. Rodriguez ’in eşitlikci fikirleri ve eğitim yontemi Bolivar uzerinde cok etkili oldu.
Maria Teresa ile kısa suren ilk evlilik
Bir sure Avrupa ’da dolaştıktan sonra Maria Teresa ile evlendi ve Venezuela ’ya dondu. Fakat eşi 1802 ’de sarı humma hastalığından dolayı oldu ve Bolivar Avrupa ’ya tekrar dondu.
Humboldt etkisi, Napolyon hayranlığı
Bolivar bu surecte Locke, Hobbes, d ’Alembert, Buffon gibi duşunurlerden etkilendi. Bir yandan da İmparator Napolyon ’a icten ice hayranlık besliyordu. Bolivar ’ın somurge karşıtı goruşlerinin yerleşmesinde Alman bilim adamı Humboldt ’un buyuk etkisi oldu. Bolivar 1806 ’da Venezuela ’ya geri dondu.
İspanyollara karşı ilk mucadele
Gelelim Bolivar ’ı tarihe geciren, onu “El Libertador” yapan maddelere. 1810′da milliyetci Francisco Miranda ’nın yapmayı kararlaştırdığı ihtilale katıldı. Miranda ’yı ihtilali yonetmesi konusunda ikna eden de yine Bolivar ’dı. İhtilal başarısızlıkla sonuclandı, Miranda İspanyollara teslim oldu ve Bolivar Cartagena ’ya kacmak zorunda kaldı. İhtilalin başarısızlıkla sonuclanması Bolivar ’ın umudunu ve cesaretini kırmadı.
Cartagena Manifestosu ve “El Libertador”
Bolivar, Cartagena ’da 15 Aralık 1812 tarihinde Cartegana Bildirisi ’ni yayımladı. Ardından kucuk ordusuyla yaptığı altı savaşı kazandı ve 6 Ağustos 1813 ’te “El Libertador” olarak Caracas ’ı ele gecirdi ve Venezuela İkinci Cumhuriyeti ’ni ilan etti.
And Dağları ’nın ardında Boyaca Zaferi
İspanyol kuvvetleri, İngiltere ve İrlanda ’nın da desteğiyle Venezuela ’ya saldırdı. Bolivar, And Dağları ’nı aşarak 7 Ağustos 1819 ’da Boyaca ’da İspanyol kuvvetlerini bozguna uğrattı.
Carabobo Savaşı
24 Haziran 1821 ’de Bolivar yonetimindeki ozgurluk ordusuyla Miguel de la Torre yonetimindeki somurge ordusu arasında yapıldı bu savaş. Britanya adalarından 600 ’den fazla gonullu de bu savaşta Bolivar ’ın yanında savaştı ve deyim yerindeyse destan yazdı. Techizat acısından zayıf olmalarına rağmen en stratejik tepeleri canları pahasına savundular ve savaşı ozgurluk ordusu lehine sonuclanmasını sağladılar.
Bağımsızlığa doğru: Maracaibo Golu Savaşı
José Padilla Prudencio yonetimindeki ozgurluk ordusu ile Ángel Laborde yonetimindeki somurge ordusu arasında Venezuela ’nın Maracaibo Golu ’nde 24 Temmuz 1823 ’te gercekleşti. Carabobo Savaşı ’yla birlikte bu savaş, Venezuela ’nın ozgurluğu icin bir donum noktası niteliğindedir. İspanya bu yenilgilerden sonra Venezuela ’ya tekrar bir ordu gondermedi ve -biraz gec de olsa- Venezuela ’nın bağımsızlığını kabul etmek zorunda kaldı.
Junin Savaşı
Bu savaş, 6 Ağustos 1824 ’te Simon Bolivar ve José de Sucre (Bolivar ’ın yakın arkadaşı ve sağ kolu) yonetimindeki ozgurluk ordusuyla José de Canterac yonetimindeki somurge ordusu arasında yapıldı. Ozgurluk ordusunun zaferiyle sonuclanan bu savaşta Bolivar ’ın ordusu 150, Canterac ’ın ordusu 250 kayıp verdi. Orduyu yonetmesiyle ve verdiği emirlerle savaşın kahramanı Otto Philipp Braun (Felipe Braun) olmuştur.
Gran Colombia İspanyollardan kurtarılıyor: Ayacucho Savaşı
9 Aralık 1824 ’te José de Sucre komutasındaki Peru-Kolombiya ordusunun, İspanyol vali La Serna ’yı kesin yenilgiye uğratarak Guney Amerika ’daki İspanyol egemenliğine son darbeyi indirdiği savaştır. Tum bu savaşlardan sonra o coğrafyada bulunan Kolombiya, Venezuela, Ekvador, Peru ve Bolivya (bkz. Buyuk Kolombiya/Gran Colombia) İspanyol somurgecilerden kurtarılmıştır. Ayrıca Peru ordusu da bu zaferi her yıldonumunde kutlamaktadır.
Asıl amac: Guney Amerika Birliği
Bolivar her zaman buyuk bir birlik olmayı hedeflemişti ve bu duşuncesini 1826 ’da Panama ’da yapılan konferansta dile getirmişti. Boylece ortak bir ordu kurmayı, federe devletleri temsil eden bir meclis oluşturmayı, devletler arasında cıkabilecek olası sorunları hakem heyetiyle cozmeyi ve ortak bir karar mekanizması oluşturmayı hedefliyordu. Fakat bu duşuncesi istediği sonucu doğurmadı, konferansa katılanlar bu goruşe sıcak bakmadı. Katılan temsilcilerde bağımsızlık istekleri on plandaydı.
Ve Paez ayaklanıyor
Bolivar ’ın “buyuk birlik” ideallerini benimsemeyen ve tum savaşlarda Bolivar ’la birlikte savaşmış olan Jose Antonio Paez Venezuela ’da ayaklandı. Bu yuzden de, Bolivar ’ın yokluğunda en yetkili kişi olan Santander ’le arası acıldı Paez ’in ve bir ic savaş başladı.
Ocana Kongresi ve suikast girişimi
1828 Nisan ’ında toplanan bu kongrede secilen delegelerin coğunluğu Santander ’in başını cektiği liberallerdi. Bolivar kongrede yeni ve daha muhafazakar bir anayasa hazırlığı beklerken liberaller bu amac doğrultusundaki tum girişimleri engelledi. Bolivar liberallerin bu engelleyici girişimlerine kendi başkanlık yetkilerini artırarak karşılık verdi. 25 Eylul 1828 ’de geceleyin başkanlık sarayına giren bir grup liberal Bolivar ’ı oldurmek istedi. Kurtulmayı başaran Bolivar bu suikast girişiminden Santander ’i sorumlu tuttu ve ulke dışına cıkardı.
Fikir ayrılıklarından ic savaşa giden yol
1829 ’da Peru, Ekvador ’a saldırdı. Bunun uzerine Bolivar, dostu ve silah arkadaşı Sucre ’nin yardımına gitti. Sucre, Peru ordusunu Tarqui ’da yendi. Kısa bir sure sonra da Bolivar ’ın generallerinden Jose Maria Cordova ayaklandı, bu ayaklanma da bastırıldı. Bolivar kurduğu birlikte meydana gelen ayaklanmalarla boğuşurken, uluslararası alanda da ona karşı muhalefet artıyordu. Fransa, İngiltere ve ABD Bolivar ’dan gelen yardım isteklerini geri cevirdi. Liberaller, Bolivar ’ın elinde topladığı yetkilerle bir diktatorluk kuracağı goruşundeydi. 1829 sonunda da Venezuela, Kolombiya Cumhuriyeti ’nden ayrıldığını ilan etti.
Baskılara dayanamıyor
1830 Mayıs ’ında Bolivar Avrupa ’ya goc etmek icin Bogota ’yı terk etti. Avrupa yolunda en buyuk yardımcısı ve en yakın arkadaşı Sucre ’nin bir suikasta uğradığını ve oldurulduğunu oğrendi.
Donuş yolunda…
Sonrasında Bogota ’da askeri bir ayaklanma oldu ve yonetimi ele geciren grup Bolivar ’a ulkeye donmesi cağrısında bulundu. Avrupa ’ya gitmekten vazgecip yurduna donmeye karar veren Bolivar, Bogota ’ya donuş yolu uzerinde Santa Marta ’da bir İspanyol ’un evinde 17 Aralık 1830 ’da tuberkulozdan oldu ve maalesef Guney Amerika ’nın birlik olduğunu goremedi.
Oldu mu dedik! Pardon…
Yanlış yazmışız. Hayır olmedi, boyle bir devrimci istese de olemez. Adı pek cok ulkede, anıtta, parkta, kitapta yaşıyor, yaşatılıyor. Halihazırda iki ulke onun adıyla anılıyor zaten: Bolivya ve República Bolivariana de Venezuela (Bolivarcı Venezuela Cumhuriyeti). Bolivya ’nın başkenti de Sucre bu arada. Tanıdık geldi mi?
Bonus 1: Inti Illimani – Simon Bolivar Ayrıca Ernesto ile ilgili şu turkude de Bolivar ’a da bir selam cakılır.
Bonus 2: Orquesta Sinfónica Simón Bolívar (Simon Bolivar Senfoni Orkestrası) Bu orkestra İstanbul ’a da gelmişti.
Bonus 3: Marquez ’in gozunden El Libertador
El general en su laberinto (Labirentindeki General) adlı kitabında Marquez, Simon Bolivar ’ın son zamanlarını anlatıyor.
Bonus 4: Libertador
2013 yılında Venezuela-İspanya ortak yapımı olarak cekilen filmin yonetmenliğini Alberto Arvelo yapıyor.
Bonus 5: Simon Bolivar
El Libertador ile ilgili 1969 yapımı film de izlenmeye değer.
Bonus 6: Bolivar Ankara ’da
Cankaya ’da bir Bolivar heykeli olduğunu biliyor muydunuz?