Konuk yazarımız Handan Saatcioğlu listeledi, haberiniz olsun.
2 Mart 2004 ’te, Avrupa Uzay Ajansı (ESA), uzay aracı Rosetta ’yı kuyruklu yıldız 67P ’yi araştırmak uzere fırlattığında pek coğumuzun olaydan haberi olmadı. Ya da oldu da, şimdi hatırlamıyoruz. 10 yıllık ve 6,5 milyar kilmotrelik yolculuğunun ardından kuyruklu yıldızın yorungesine oturmayı başaran Rosetta, uzay sondası “Philae”yi kuyruklu yıldıza indirmeyi başardı. Ondan cok şey bekliyorduk, belki de bize dunyadaki hayatın sırrını verecekti. Yazık ki duştuğu kraterin golgesinde guneşi goremediği icin pili bitti ve derin bir uykuya daldı. Rosetta ise kuyruklu yıldızın yorungesinde guneşe doğru yolcuğuna devam ediyor.
Rosetta ’nın dunyadan ayrılmasından yaklaşık iki ay once, insanlığın uzay macerasında bir başka donum noktası yaşanmıştı. 2003 ’te NASA tarafından Mars ’ın keşfi icin uzaya fırlatılan uzay aracı MER ’den ayrılan keşif robotları (Rover) MER-A ve MER-B ’den ilki MER-A, nam-ı diğer Spirit, 2004 Ocak ayında Mars ’a inmeyi başarmıştı. Bir kac ay sonra da kardeşi Opportunity Mars ’ın obur yuzune ayak basacaktı. Spirit ve Opportunity kardeşler Mars ’ta su bulamamışlar ama suyun varlığına işaret eden epey delil toplamayı başarmışlardı. Elbette bir daha geri donememişler. Spirit 2009 ’da toprağa saplanmış ve calışmalarına iki yıl boyunca olduğu yerden devam etmiş. 2011 ’de resmi bir torenle NASA projeyi sona erdirmiş ve kardeşlere elveda denmiş.
Rosetta bu dunyadan ayrılalı 10 yıl olmuş. Bir sinema kahramanı olup da dile gelse (tıpkı Spirit ’in ardından gelen WALL-E gibi) ardında bıraktığı dunyaya dair neler soylerdi acaba? Gectiğimiz 10 yıl suresinde Turkiye ’de yaşananların bazılarını listelemiştik gecen gun. Peki bundan 10 yıl once Turkiye ’de ve dunyada neler oluyormuş, biz hatırlıyor muyuz? Zorlu bir yılmış 2004.
İşte Turkiye ve dunyadan birkac “yılın olayı”nı listelediğimiz 2004 yılı ozeti aşağıda.
Teror ve El Kaide
İspanya Madrid ’de uc ayrı trende aynı anda patlayan bombalar yaklaşık 200 insanın hayatını kaybetmesine neden oldu. Olay El Kaide bağlantılı bir grup tarafından ustlenildi. Secimlerden birkac gun once gercekleşen eylem muhtemelen secimleri de etkiledi ve Aznar yerini sosyalist Zapatero ’ya bıraktı.
Terore karşı savaş, Irak, Felluce ve Ebu Garip
2004 yılı bir yanda Irak ’ta “terore karşı savaş”la bir yandan da savaşı başlatan delillerin meşruiyetinin sorgulanmasıyla gecip gitti. Irak ’ta guc bela ilerleyen Amerikan ordusu Anbar eyaletine bağlı Felluce ’deki guclu Sunni direnişini kıramadı. Orduyla calışan dort Amerikalı pusuya duşurulerek olduruldu. Kopruye asılan cesetlerin goruntusu uzunca sure dillerden duşmedi. Felluce ’deki Sunni direnişi Amerikan ordusunun bombardıman destekli saldırısı sonucu kırıldı. Felluce ’de yaşayan yaklaşık 250.000 kişi civar şehirlere sığındı. Ancak Kızıl Hac ’ın iddiasına gore saldırıda 6.000 ’den fazla insan olmuştu.
Bu arada sosyal medyada başka bir savaş yaşanıyordu. Irak ’ta Abu Musab al Zarqawi ’ye bağlı şeriatcı gucler tarafından esir alınan İngiliz Ken Bigley, uc haftalık esaretinin ardından boğazı kesilerek olduruldu. Her zamanki gibi cesete ulaşılamadı ama kayıtlar coktan internete yuklenmişti. Ardından Bağdat yakınlarında bulunan esir kampı Ebu Garip ’te Amerikan askerlerinin işkence ve tacizlerini belgeleyen fotoğraf ve cizimler geldi. Bazı askerler sorguya alındı fakat “Ustleri bu uygulamalardan hic mi haberdar değildi?” sorusu havada asılı kaldı.
Turkiye ’de yerel secimler ve AKP
Yerel secimlere ilk kez katılan AKP oyların yuzde 41 ’ini alarak 12 ’si buyuk şehir olmak uzere toplam 58 ilde belediye başkanlığını kazandı. Oyları yuzde 18 ’de kalan CHP ise sadece 8 ilde belediye başkanlığı kazandı. Başarısızlığın ardından yaşanan ic tartışmaların “insafsızlık” olduğunu one suren Deniz Baykal “Tuzukte olağanustu genel kurultayın nasıl toplanacağı bellidir. İstiyorlarsa gereğini yerine getirirler.” diyerek parti ici muhalefete yanıt verdi. Kurultayda “Genel Başkan ’a guven oylamasının” gizli oyla yapılması onerisinin reddedilmesi uzerine bir grup delege salonu terk etti. Olaylı kurultayda Genel Başkan Deniz Baykal guvenoyu aldı.
Duvara Karşı
Hamburg doğumlu Fatih Akın ’ın senaryosunu yazdığı ve yonettiği film Berlin Film Festivali ’nde en iyi film secilerek Altın Ayı odulunu aldı. Yine Almanya doğumlu oyuncular Sibel Kekilli ve Birol Unel ’in performansları zihinlere kazındı. Sayelerinde “Alamancılık” başka bir boyut kazandı.
Annan planı
Birleşşin mi? Birleşmesin mi? 2004 yılının ilk dort ayında Kıbrıs en onemli gundem maddelerinden biriydi. Olası Avrupa Birliği uyeliği kapsamında adadaki iki ulkenin bağımsız bir devlet olarak birleştirilmesini ongoren Annan Planı, Nisan ayında referanduma sunuldu. Plan gereğince Birleşik Kıbrıs Cumhuriyetindeki bakanlıkların en az ucte biri Turklerden oluşacaktı. Devlet Başkanlığı ve Başbakanlık makamları 10 ayda bir Turkler ve Rumlar arasında el değişecekti. Plan, Turk tarafından yuzde 64,91 oranında kabul gorduğu halde Rumların yuzde 75,38 ’i red oyu vermesi nedeniyle hayata gecirilemedi. Başbakan Erdoğan sonucu değerlendirirken “Guney Kıbrıs bana gore kaybetmiştir.” dedi.
Avrupa Birliği genişliyor
15 ulkeden oluşan Avrupa Birliği, 10 yeni ulkeye (Kuzey Kıbrıs, Cek Cumhuriyeti, Estonya, Macaristan, Latvia, Litvanya, Malta, Polonya, Slovakya, Slovenya) kapılarını actı. Boylece Avrupa Birliği tarihinin en buyuk genişlemesini gercekleştirmiş oldu. O gunlerde henuz kimse krizlerden bahsetmiyordu.
Kamuya acık alanlarda sigara yasağı
2004 yılında İrlanda ’da kafe, bar ve calışma alanlarında sigara icilmesi yasaklandı. Yasağa uymayan iş yerleri icin 3.000 Euro ceza kesilecekti. İrlanda ’yı Fransa ve Norvec izledi. Sigara icme yasağı İngiliz Parlamento ’sunda goruşulmeye başlandı. 2010 yılına kadar Avrupa Birliği ulkelerinin tumunde kamuya acık kapalı alanlarda sigara icme yasağı uygulanmaya başlandı. Sigara tiryakileri sokaklara taşındı. Aynı yıl Dunya Sağlık Orgutu ’nun 98 ulkede eş zamanlı olarak duzenlediği odullu sigarayı bırakma kampanyasına katılmak icin Turkiye ’den 60.000 kişi başvurdu. “Bırak Kazan” kampanyasının talihlisi Serap Balkan kampanya sırasında sigara ictiği icin, 5 milyarlık odulu yedek Selami Ercan kazandı.
Turkiye ’de tren kazaları
4 Haziran 2004 ’te Ankara-İstanbul arası “Hızlı Tren” her iki istasyonda eş zamanlı olarak seferlerine başladı. Yaklaşık bir ay sonra İstanbul ’dan hareket eden hızlandırılmış trenin 4 vagonu Sakarya Pamukova ilcesi yakınlarında raydan cıktı. Raydan cıkan vagonlar metrelerce savrularak ust uste yığıldı ve 41 kişinin olumune sebep oldu. Dava surecinde tutuklanan makinistlerin avukatları Ankara-İstanbul arası mesafenin 5 saat olmasının mevcut altyapıda mumkun olmadığını savundu. Makinistler “TCDD ’nin kendilerine saatte 130 kilometre hızla gitme talimati verdiğini” ve baskı uyguladığını iddia ederken TCDD “o hatta ozellikle 80 kilometre hıza inilmesi gerektiğini” belirttiklerini iddia etti. Makinistlerden ikisi 1 ila 2 yıl hapis ve para cezasına caprptılırken Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım TCDD Genel Muduru ’ne karşı soruşturma acılması talebini reddetti. 2004 yılı Turkiye ’de adeta bir “tren kazaları” yılıydı. Hızlı tren kazası dışında yaşanan 4 tren kazasında toplam 30 kişi daha yaşamını yitirdi.
Turuncu Devrim
Ukrayna ’da 2004 Kasım ’ında yapılan secimlerde Viktor Yuşcenko ’nun yuzde 46,69 oy oranına karşılık Yanukovic yuzde 49,42 oy oranı ile secimleri kazandığını ilan etti. Secim sonuclarına hile karıştırıldığını iddia eden Yuşenko, halkı Ukrayna Parlamentosu ve Bağımsızlık Meydanı ’nda direnişe cağırdı. Uc hafta suren gosterilerin buyumesiyle parlamento secimleri iptal etti. 26 Aralık ’ta tekrar yapılan secimlerde yuzde 51,99 oy oranıyla Yuşenko Ukrayna ’nın yeni cumhurbaşkanı olmaya hak kazandı. Yuşenko ’nun secim kampanyasının ana rengi turuncu olduğu icin halk bu olaya turuncu devrim adını verdi.
Hint Okyanusu depremi ve tsunamisi http://youtu.be/cx___bZOtWw
26 Aralık gunu Endonezya ’nın Sumatra Adası acıklarında meydana gelen 9,1 – 9,3 buyukluğunde olan deprem o gune kadar kaydedilmiş en buyuk ucuncu depremdi. Hala dunyanın en uzun suren depremi unvanını koruyan (8,3 ila 10 dakika) deprem 30 metre yuksekliğinde tsunamiler uretti. Bu yuzden on dort ulkede 230.000 ’den fazla insan oldu. Endonezya en ağır zararı alan ulkeydi, onu Sri Lanka, Hindistan ve Tayland izledi. Depremin ardından cok tartışılan bir konu da depremin gercekleşmesinden sekiz dakika sonra kaydeden Pasifik Tsunami Uyarı Merkezi ’nin (Hawai) nasıl olup da etkilenecek ulkelere haber vermediğiydi. Yılbaşı tatilinden, ilgili ulkelerin uyarı programına uye olmamasına kadar pek cok gerekce one suruldu. En sonunda calışanlar resmi bir acıklamayla bazı ulkeleri aramayı deneseler de “kimi, nereyi arayacaklarını” bilemediklerinden sonuc alamadıklarını iddia etti. Tayland ’da ceset torbalarının arasında tatilinden odun vermeyen Avrupalı turistlerin hali de internet semalarında epey dolaştı.
Guldunya ve Uğur Kaymaz
2004 denince akrabası tarafından tecavuze uğradığı icin tore icabı oldurulen Guldunya ’yı ve terorist sanıldığı icin babasıyla birlikte pijaması ve terlikleriyle kurşun yağmuruna tutulan Uğur Kaymaz ’ı anmadan gecmek olmaz…