Ulusal Sinema Akımı ’nın oncusu Halit Refiğ ’i doğumgunu vasıtasıyla daha yakından tanıyalım istedik. İşte sinemanın “Yorgun Savaşcısı” Halit Refiğ.
İzmir ’de dunyaya gelir
Ulusal sinema akımının oncusu olan Halit Refiğ, 5 Mart 1934 yılında İzmir ’de dunyaya gelir. İlk ve orta oğretimini Şişli Terakki Lisesi ’nde tamamlar ve Robert Koleji ’nde muhendislik eğitimi alır. Sinemaya ise Kore ’de yedek subaylık yaparken askerde 8mm filmler cekerek başlar.
Sinema ’ya asistan olarak başlar
1956 ’da, Nijat Ozon ile birlikte yayınladıkları “Sinema”, “Kim” isimli dergilerde, “Yeni Sabah” ve “Akşam” gazetelerinde sinema eleştirileri yazmakla birlikte, Atıf Yılmaz ’ın “Yaşamak Hakkımdır” isimli filmin asistanlığını yaparak sinema alanındaki ilk calışmasını da gercekleştirmiş bulunur.
1960 ’da ilk filmi Yasak Aşk ’ı ceker
Yasak Aşk filminin yapımcılığını ise donemin unlu futbolcusu Memduh Un yapar. Aynı zamanda senaryosunu da Memduh Un ile birlikte yazmışlardır. Film dram turundedir ve siyah beyaz cekilmiştir. Yaşı kucuk bir kadınla, bir delikanlının toplum kurallarınca yasaklanmış aşklarının oykusunun anlatıldığı filmde o donem Halit Refiğ ile evli olan Nilufer Aydan oynar ve Aydan film eleştirmenleri tarafından bu film ile en iyi kadın oyuncu odulune laik gorulur.
Ve ardı sıra gelen oduller
1963 ’te Şehirdeki Yabancı, 1964 ’te Gurbet Kuşları, Haremde Dort Kadın ve Bir Turk ’e Gonul Verdim filmlerini ceker, bu filmlerle Moskova, Yeni Delhi ve Sorrento Film Festivallerinde ceşitli oduller kazanır. Ayrıca 1964 yılında Gurbet Kuşları ile Antalya Altın Portakal Film Festivalinde En İyi Yonetmen Odulune laik gorulur.
Gurbet Kuşları hakkında
Turk sinemasına damga vuran bir suru ismin yer aldığı filmde Cuneyt Arkın ilk defa kamera karşısına gecer. Donemin genc yıldızları ise aynı filmde buluşur. Bu isimler ki Pervin Par, Filiz Akın, Tanju Gursu olup, sonraki donemde Turkiye ’nin unutulmaz yeşilcam efsaneleri arasında yerlerini alırlar. Bu filmin yazım ekibinde unlu yazar Orhan Kemal de yer alır. Zaten Halit Refiğ ile Orhan Kemal cok yakın iki dostlardır.
Aşk-ı Memnu efsanesi
Yorgun Turk sinemasındaki bunalım sebebiyle yuzunu televizyon sektorune donen Halit Refiğ 1975 ’te TRT Kurumu adına cektiği “Aşk-ı Memnu” ile TV dizilerine oncu olup tum dikkatleri uzerine ceker.
Yorgun Savaşcı ’nın başına gelmeyen kalmaz
Kemal Tahir ’in unlu romanının senaryolaştırılması sonucu ortaya cıkan bu şaheserin başına gelmedik kalmaz. Donemin butcesiyle 30 milyona cekilen film, 1979 yılında cekime başlanmasına rağmen grev sebebi ile 1981 yılında sona erer. Cekimler sonrası Halit Refiğ Trt ’deki gorevinden istifa eder, bu cekimler sırasında da Trt ’de 3 genel mudur, 5 daire başkanı değişir. Bu kargaşalı ortamda cekilen filmde Kurtuluş Savaşı ’nda Ege ’yi duşmandan kurtarma cabaları, bu cabaları veren subaylarla, ordunun bazı gruplarla ic mucadelesi anlatılılır. Filmin Trt ’ye teslim edildiği 1983 de Trt genel muduru Macit Akman filmin yakıldığını acıklanır. 1993 ’e kadar akıbeti konusunda belirsizlik surer ve nihayetinde bir kopyasının varlığı acıklanır.
Dizinin yakılma sebepleri
Yakılmasına karar verilmesinde ki nedenler ise şoyle sıralanır.
Orf ve adetlerimize ters duşen sahnelerin bulunması, dilinde argo ve kufure yer verilmesi, halifeliğin ovulmesi, halkın duşmanla savaşmak istemediği ve boluculuk izlenimini vermesi, Ataturk ’un Kurtuluş Savaşı ’ndaki rolunun kucumsenmesi, Turklerin sarı ırktan geldiği ve ermeni davasının haklılığı hatta Kurtuluş Savaşı ’nın namuhim bir şekilde halka aktarılması olarak gosterilir.
Asıl garip olan ise
Kemal Tahir tarafından yazılamn romanın, senaryolaştırılıp filme cekilmesi gayet normaldir. Lakin asıl garip olan ise soylentilere gore yine Kemal Tahir Vakfı tarafından yakılmış olmasıdır. Tabii bu sadece soylentilerden ibaret kalır.
Teyzem Filmi ile deliliğe Turkce bir ovgu
Senaryosu Umit Unal tarafından yazılan filmde Uftade annesi ve uvey babasıyla sıradan bir hayat surer. Bir gun yıllar once evden gitmiş olan ablası oğlu Umur ’la kapılarını calar. Umur ’la Uftade cok icten bir bağ kurarlar. Gelişen olaylarla Uftadenin bambaşka bir yuzu ortaya cıkar. Bu ortaya cıkan yuzu Turk Sineması adına en vurucu meczupluk oykulerinin arasında kendine yer bulur. Bu filmde Umit Unal Milliyet Gazetesi tarafından en iyi senaryo odulunu alır. Filmde Mujde Ar en etkileyici oyunculuklarından birini sergiler.
Olgunluk doneminde duşunseliğe gecer
Olgunluğa erdiği zamanlarda duşunsel filmler ceken Halit Refiğ, “Teyzem”, “Hanım”,”Karılar Koğuşu”, “İki Yabancı”, “Kopekler Adası” gibi filmleriyle yurt icinde ve dışında bircok odul kazanır. Yurt dışındaki festivallerde filmleri icin ozel bolumler ayrılır ve ceşitli konferans ve toplantılara konuşmacı olarak katılır. Yaşamı ve eserleri Ahmet Toklu ’nun “Bir Yorgun Savaşcı Halit Refiğ” kitabına konu olan yonetmen icin ayrıca hayatı ve filmleri uzerine detaylı soyleşilerin yer aldığı “Duşlerden Duşuncelere adlı İbrahim Turk tarafından yazılır ve Kabalcı yayınlarından 2001 yılında kitap olarak cıkar.
Batı ’dan gelen olum
Safra kanalında tumor tedavisi gorduğu hastanede 11 Ekim 2009 ’da 75 yaşında İstanbul ’da olur. İstanbul Zincirlikuyu mezarlığına defnedilir. Ustadın mezartaşında;
“Aşkı doğuda tanıdım
batıda olumu gordum.” yazar.