Yokluğu bizi derin boşluklara surukleyecek şeyler arasında neler vardır desek ilk başta aklınıza cay gelmez. Halbuki uzerine biraz duşunduğunuzde cayın mukemmelliğinin basitliğinde olduğunu gorursunuz… Hayatımıza kattığı anlamları kısaca hatırlayınca, cay sevgimizin iyice coştuğunu fark ettik.
O olmasaydı, nice şiirler, şarkılar yarım kalır, tum kahvaltılar anlamsızlaşır, saat 5 olduğunda elimiz kolumuz boş kalırdı…
Cay tiryakiliği boş laf değil, caysızlık başına vuran insanlar haksız değil…
Bu kadar ovduğumuz ve sevgimizde cok haklı olduğumuz, neredeyse temel besin kaynağımız olduğunu iddia edeceğimiz cay hakkında daha fazla bilgiye ulaşmak istedik.
1. Kimin aklına geldi cay yapmak?
Her mucize yiyecek/icecek gibi cayın da ortaya cıkışı bir tesadufe dayanıyor. Bir efsaneye gore, Cin İmparatoru Shen Yung cay bitkisinin sıcak suya duştuğu ana şahit olur ve cok etkilenir. Bu efsaneye gore cay tiryakisine donuşen İmparator, 7 yıl boyunca bu bolgeden ayrılmaz.
2. Cayın Avrupa cıkartması
Anavatanı Cin olan cayın Avrupa ’ya gelmesi taa 1606 yılında Hollanda ve Fransa sayesinde oldu. Ama cayın ekmeğini yemek ilk olarak İngilizlerin aklına geldi tabii ki. 1871 yılında Thomas Lipton adlı abimiz, İngiltere ’de bunun ticareti yapan ilk kişi olarak bir dukkan actı, sonra da Hindistan ’dan getirdiği cay tohumlarıyla bir cay tarlası kurdu.
3. “Bu cay soğuk da icilir mis gibi” diyen ilk guzel insan
Richard Blechynden isimli bir Amerikalı, sıcak havalarda cay satışları duşunce soğuk satmayı akıl eden ilk kişi. Boylece ice tea kavramı ortaya cıktı ve cay hararetimizi gercekten almaya başladı.
4. Cayın poşete girişi ve pratik cay kulturu
Poşet cayı 1896 ’da ilk keşfeden A.V. Smith isimli bir İngilizdi ama o yıllarda İngiltere ’de bu icat tutmadı. Bundan birkac yıl sonra Thomas Sullivan cay numunelerini muşterilerine teneke yerine ipek zarflarda vermeye başladığında, insanlar cayın bu poşetlerde demlenebileceğini keşfettiler. Gunumuzdeki poşet cay kulturunun piyasaya cıkışı ise 1930 ’larda Joseph Krieger tarafından gercekleştirildi.
5. Dunyada 1 yıl icinde tuketilen sadece Lipton sıcak caylarıyla bile tam 3 bin 660 tane olimpik yuzme havuzu doldurulabilir
Cayın dunyadaki populeritesini bu veriden anlayabiliyoruz.
6. Bu populeritenin Turkiye ’deki duzeyi: Sudan sonra en cok tuketilen icecek
Cay ulkemize gelmeden once aslında tam bir kahve tiryakisiydik. 1900 ’lu yıllarda Turkiye ’ye gelmesiyle cay, kahve tuketimini solladı.
7. Cayda şeker polemiği
Cayın nasıl icilmesi gerektiğine dair bitmeyen bir polemik var. Şekerin cayın tadını bozduğunu soyleyenler, sakarinciler, şıkır şıkır şeker koyup karıştıranlar, kıtlamacılar…
8. Bedenimizin de damağımız kadar cayı sevmesinin nedenleri
Her doğal bitki gibi cayın da insan vucuduna bircok etkisi var. Ve bunların coğu da olumlu etkiler… Zaten ilk bulunduğu yıllarda da cay şifa amaclı iciliyordu. Bu etkilerden sadece bazıları;
Kolesterol seviyesini duşurmesi,
Karaciğeri temizler ve yenilemesi,
İcerdiği florid ile diş curuklerini onleyici olması,
İcerdiği flavonollar ile tansiyonu duşurmesi ve kan damarlarının bağışıklığını arttırması.
Vucuttaki zararlı maddeleri yok etmesi, iltihaplanmayı onlemesi,
İcerdiği bileşik şekerlerle kan şekerinin yukselmesini onlemesi,
İcerdiği C ve E vitamini ile karoten maddesi sayesinde kan kanserine karşı bağışıklığı arttırması,
İcerdiği mineraller sayesinde vucuttaki mineral dengesinin kurulmasında sudan bile daha etkili olması,
%2-4 oranındaki kafein iceriğiyle metabolizmayı ve merkezi sinir sistemini uyarması, dinlendirici ve konsantrasyon artırıcı olması, kalbi guclendirmesi,
Teobromin ve teofilin maddeleriyle idrar sokucu ozelliği olması ve bobreklerin duzenli calışmasını sağlaması,
Ve son olarak tabii ki cay banyoları… sıcak cay kompres ve pansumanlarının goz ve ciltteki kaşıntı ve egzama vs gibi bazı rahatsızlıkları azaltması.
9. Cay dediğin nasıl icilir
Biz genelde oyle kupa fincanda falan cay icmeyi sevmeyiz. İnce belli bardağı olacak, cay ve ince belli bardak buluşmadan bir kahvaltı olabilir mi? Bilemedin porselen cay takımı olacak, ne de olsa cay bizim icin misafirperverliğin birinci koşuludur, yemek yenilen restoranda ikram edilendir, altın gununde kaynayan demliktir, kimileri icin rakının yanında bile gidendir, saat beş oldu mu akla duşendir… Kısacası cayı icmeye bahanemiz coktur bizim.
10. Turk edebiyatında cayın yeri
Caya bizim kadar edebi ve duygusal anlamlar yukleyen başka bir ulke var mıdır bilmiyoruz ama bizim kulturumuzde buyuk anlamlara sahip olduğu kesin. Turkiye ’de cayın yanına pek cok kez edebiyat gelmiştir. Bunun muhteşem ornekleri icin sizi derlememize alalım.
11. Tavşan kanı cayın puf noktaları
Tavşan kanı, guzel ve berrak bir cay yapmak icin demliğe konulan cay once sudan gecirilmelidir ki tozundan arınsın.
Cok onemli not: Demliğin icine karbonat atarak bayat caya taze gorunumu vermeye calışan işletmelerden kacınınız.
Kaynak; 1, 2, 3