Norologlar, hayatınızda yapacağınız birkac kucuk değişikliğin oğrenme, yaratıcılık ve zihinsel dayanıklılığı oldukca olumlu doğrultuda etkileyebileceği kanısında.
Kafeinin, duzenli egzersiz ve beslenmenin beyin sağlığınız uzerinde dikkate değer bir etkisi olduğunu soylesek yanlış olmaz. Muhtemelen bu konuyla alakalı, size tavsiye veren cok sayıda makale okumuşsunuzdur. Hatta okuduklarınızdan etkilenip bazılarını hayatınızda bir alışkanlık haline getirmiş bile olabilirsiniz.
Fakat teoride yararlı gibi gorunen bazı alışkanlıklar beyninizi olumludan ziyade olumsuz etkiliyor olabilir. İşte yararlı olduğu varsayılan bu beş alışkanlık ve Norobilimci Tara Swart ’ın bu 5 “verimli” alışkanlığa dair yaptığı uyarılar:
1. Şehir icinde koşu yapmak ya da bisiklet surmek
Şehir icinde, kaldırımlarda koşan insanlar gorduğunuzde eminiz siz de onlara cok ozeniyorsunuzdur. Oysa belki de yollardan uzak durmaları ve hatta spor salonuna gitmeleri konusunda uyarsanız daha iyi olabilir. Cunku kardiovaskuler egzersizin dikkat, oğrenme ve ruh halini olumlu etkilediğini bilmemize rağmen kirli hava solumanın da bir o kadar zararlı olduğunu aklımızdan cıkarmamalıyız.
Araba egzozundan cıkan dumanı solumak algı bozukluklarına sebep oluyor. Kirli havayı soluduğunuzda bu beyninizdeki BDNF (Brain Derived Neurotrophic Factor) oranını duşurur. BDNF beynin algı ve hafıza performansını artıran bir proteindir. Araştırmalar şehir icinde bisiklet kullanan kişilerin BDNF oranında hicbir değişiklik olmadığını gosteriyor.
2. Sağlıklı atıştırmalıklar
Hepimiz birer “doğal otlakcı” olduk! ABD ’deki insanlar bu yeni ortaya cıkan atıştırma geleneği yuzunden kalorilerinin yuzde 25 ’ini birkac saatten fazla bir şey yemeden tukettiklerini duşunuyorlar.
Eskiden buyuklerimiz, yeme alışkanlıklarımızın iştahımızı artırmanın onemine inanıyordu. Bir şeyler atıştırarak akşam yemeğini atlamak asla onlara gore değildi. Ama bizler şimdi cantalarımızı kaşifler gibi meyve, kuruyemiş ve ceşitli proteinlerle doldurarak cıkıyoruz. Ancak bu sağlıklı atıştırmalıklar ne kadar sağlıklı? Ve bireyi ne kadar doyuruyor?
Aşırı ac kalma, konsantrasyonumuzu bozabilir, bilincimizi ve ruh halimizi olumsuz yonde etkileyebilir. Ancak bir sure gercekten sağlık beslenmeyi dengeli bir şekilde hayatınıza sokarsanız, aralarda da oruc (intermittent fasting) tutarak zihinsel dayanıklılığınızı artırabilirsiniz.
Hepimiz diyet yaparken en sağlıklısını secme konusunda biraz abartma eğilimindeyiz. Oruc tutmanın yanı sıra, ağzımıza attığımız her besini not ederek kendimizi disipline edebiliriz. Gun boyunca enerjinizi ve kendinizi nasıl hissettiğinizi not ederseniz ikisi arasındaki ilişkiyi gozden gecirebilirsiniz.
3. Uyku suresi
Uyku suresi ve şekli, uyuduğunuz periyot, mental butunluğunuz icin buyuk onem taşır. Orneğin uyandığınız saat kalp ritminize olumsuz etkide bulunur. Arizona Universitesi ’nde yapılan bir calışma “sosyal jet-lag” isimli bir tanım ortaya attı. Bu tanıma gore uykusuzluk, rastgele saatlerde uyuyup uyanmak; kişinin modunu duşurup, tukenmişliğe neden oluyor. Gunluk ideal uyku saati 7 ila 9 saat arasıdır. Kısa kestirmeler (20-40 dakika) kişiyi uyku sersemi yaparken, en az 90 dakikalık gun icindeki bir uyku, tum uyku dongusunu tamamlayacağı icin uyuyan kişiye daha iyi gelir, hafıza ve oğrenme becerilerini geliştirir. Yani eğer iyi gelmesini istiyorsanız en kısa uyku surenizi bile 90 dakika civarı tutmanız da fayda var.
4. Kafeini tamamen kesmek
Coğu insan icin kahve icmeyi bırakmak neredeyse imkansıza yakın bir durum. Ama zaten neden kahveyi tamamen bırakmanız gereksin ki? Eğer gunde 4-5 fincandan fazla kahve icen bir tiryakiyseniz radikal bir değişim yapın ve azaltmayı deneyin. Ama daha sınırlı bir tuketiciyseniz kafein zaten sağlığınıza fayda sağlıyor olabilir.
Guclu bir antioksidan olan kafein, sinir sisteminizi uyarır. Ayrıca dunyaca unlu John Hopkins Universitesi ’nin yaptığı bir araştırmaya gore hafızayı guclendirmede de etkili oluyor.
Beyninize bir guzellik yapmak icin gunde 1, en fazla iki kahve icebilirsiniz. Sabah ve oğle yemeğinden sonra iceceğiniz kahve beyninize maksimum yarar sağlayacaktır. Gece boyu uykusuzluk cekmemek icin akşam kahve icmemenizi tavsiye ederiz.
5. Akşam egzersizleri
Egzersiz yapmak hem beyniniz hem de vucudunuz icin ideal bir eylemdir. Ama zamanlamasını iyi yapmanız gerekiyor! Uyku saatinize yakın bir zamanda yapacağınız egzersiz uykunuzu bolebilir. Oysa gun icinde herhangi bir saatte yapacağınız egzersiz her durumda mışıl mışıl uyumanızı sağlar.
Gunu en verimli şekilde gecirmek icin tabii ki sabah yapılan egzersizden daha faydalısı yok. Yapacağınız yarım saatlik egzersiz sonrası bol su icmeyi ve protein odaklı bir şeyler yemeyi unutmayın. Aksi halde yaptığınız egzersiz hem bunyenizi hem de beyninizi olumsuz etkileyecektir.
Bu alternatiflerden birkac tanesini yapmaya başlayarak zaman icerisinde kendinizi daha zinde ve verimli hissedeceksiniz. Ve beyniniz size teşekkur edecek.