Su altı dunyasını keşfetmek istiyorsunuz ancak kulaktan dolma vurgun hikayeleriyle adımlarınız geri geri gidiyorsa, merakınızı giderecek kaynakları araştırıyor ama tıbbi terimlerle dolu yazılardan anlaşılır bir fikir elde edemiyorsanız, işte basitce “Vurgun nedir?”, “Hangi durumlarda meydana gelir?” ve “Vurgunu onlemenin yolları nelerdir?” sizler icin derleyip dile getirdik…
1. Vurgun nedir?
Halk arasında yaygın olarak “Vurgun” diye bilinen “Dekompresyon Hastalığı”, genellikle sanayi dalgıclarında ve tuplu dalış yapan dalgıclarda rastlanan bir yaralanma şeklidir. Sıkca akciğer genleşmesi yaralanmalarından biri olan “Arterial Gaz Embolisi”yle karıştırılıyor olsa da, vurgun hastalığı, dalışta meydana gelen ve azot gazıyla ilgili bir rahatsızlıktır. Her dalış yapan, vurgun yemese de, hemen her dalış yapmak isteyenin karşılaştığı tepkilerden biri “Aman dikkat et, vurgun yeme!” olur. Peki, vurgun her zaman meydana gelir mi?
2. Dalış ve azot ilişkisi nasıldır?
Vurgunun nedeni, soluduğumuz havadaki azot gazıdır. Atmosferde yuzde 78 oranında bulunan azot, normal şartlarda solunum yoluyla vucudumuza girmez. Bu nedenle vucudumuz icin gerekli olan azot ihtiyacımızı, yediğimiz besinlerden temin ederiz. Normal şartlarda solunum yoluyla vucudumuza nufuz etmeyen azot, gazların yayılım kanunu gereğince, dalışta da gorulduğu uzere, cok yoğun olduğu yuksek basınclı ortamdan, yani tupten, duşuk basınclı olduğu yere, yani dalan kişinin vucuduna hareket ederek vucuda giriş yapar. Akciğerler yoluyla, kanda, yağ dokusunda ve kemik dokusunda cozunerek birikir. Buraya kadar bir sıkıntı yok. Normal koşullarda vucutta biriken azot, solunan gazın basıncının azalması, vucuttaki azot basıncının daha yuksek kalmasıyla geri hareketine başlayarak yuksek basınclı olduğu ortamdan yani kandan, duşuk basınclı olduğu ortama yani havaya doğru solunum yoluyla vucuttan yavaş yavaş atılır. Bu, her dalış esnasında yaşanan, azot gazının cozunmesi ve yer değiştirme olayıdır.
3. Vurgun nasıl meydana gelir?
Eğer dalgıc, azot gazının kendi kendine yavaş yavaş vucuttan atılmasını engelleyecek ani basınc farkına maruz kalırsa, yani hızlı şekilde yukselir ya da su altında bulunduğu derinlikte kalması gereken sure limitini aşar, kanındaki azotun atılma surecini beklemeden su yuzeyine donerse, işte o zaman kan, yağ ve kemik dokuda cozunmuş halde bulunan azot molekulleri, aynı, kapağı acılan bir soda gibi kopurup kabarcık halini alarak blokaj oluşturur. Kabarcık formunu alan azot, damarlarda ve dokularda oksijenin iletilmesini engeller. Bu engellemeler tutuluma neden olur. Tutulum gercekleşen bolgeye gore Tip 1 ya da Tip 2 olarak derecelendirilen dekompresyon rahatsızlığı meydana gelir.
4. “Vurgun”un bulgu ve belirtileri nelerdir?
Eklemlerde gorulen kaşıntı, kızarıklık ve ağrılarla spesifik olan belirti ve bulgular, mide bulantısı, baş donmesi, kas ağrıları, kusma, halsizlik, goğus ağrısı, yon kaybı, gorme ve işitmede bozukluklar, sersemlik, şuur kaybı gibi ceşitlilik gosterebilir, bayılmaya kadar ilerleyebilir. Vurgun vakasında doğru şekilde oksijenli tedavi uygulanmazsa, vaka ilerleyerek felc ve olume sebebiyet veren daha ciddi durumlara da yol acabilir.
5. Vurgun nasıl tedavi edilir?
Vurgunun tedavi yontemi yuksek basınclı oksijendir. Vurgun vakası geciren dalgıc, vakit kaybetmeden en yakın hiberbarik merkeze goturulmeli ve su altı hekimlerinin yonergeleriyle basınc odasında tedavi altına alınmalıdır. Dalgıcın hiberbarik merkeze goturulene kadar, uzmanlar tarafından uygulanan oksijenli ilk yardım, dalgıcta sekel kalma riskini azalttığı gibi hicbir sekel kalmadan iyileşme şansını yuzde 98 ’lere kadar cıkarmaktadır. Bu nedenle tum dalış liderleri ve eğitmenleri aktif olarak calışabilmek icin iki senede bir guncellenen oksijenli ilk yardım, ilk yardım ve temel yaşam desteği sertifikalarını yenilemek ve herhangi bir dalış kazasına anında mudahale edebilmek icin bilgi ve becerilerini guncel tutmakla yukumludurler.
6. Vurgunu onlemenin yolları nelerdir?
Nasıl, otomobil kullanmak icin ehliyet sahibi olmak ve uluslararası gecerli, trafik kurallarına hÂkim olmak gerekiyorsa, dalış yapmak icin de uluslararası tanınmış eğitim sistemlerinden onaylı dalgıc sertifikasına sahip olmak gerekir. Dalış icin risk oluşturan tum etkenleri, mekanizmaları ve riskleri onleme yontemlerini, başlangıc seviyesi dalış eğitimlerinde oğrenebilir, su altına dair aklınızı kurcalayan tum sorularınıza, detaylı bilimsel ve teknik yanıtları bu eğitimlerde alabilirsiniz.
Unutmayalım, araba surmek ne kadar keyifli ve bizim hayatımızın vazgecilmez bir parcasıysa, hız limitlerini aştığımızda ve trafik kurallarına uymadığımızda nasıl hayatımız icin tehlike arz ediyorsa, vurgunu onlemenin de tek yolu, dalışı doğru planlamaktan, dalış planına ve kurallarına uymaktan gecer. İyi eğitim almış bir dalgıc, hicbir vurgun riski almadan su yuzeyine geri donebilme bilgi ve becerisine sahip olur. Dalışın derinlik ve sure limitlerine uyduğunuzda ve doğru cıkış prosedurlerini uyguladığınızda, dalış, cok guvenli ve dunya uzerindeki en keyifli sportif aktivitelerden biri olarak, hayatınıza renk katmaya devam edecektir.
Dalın sağlıcakla…
Kaynak: 1 2