Gunumuzde uyku ile ilişkili bircok hastalıkta artış goruluyor. İnsanların yaşam tarzları ve uyku planlamaları da bu artışı etkiliyor. Bu hastalıkların bazıları genetik başlangıclı olurken uyku ile ilintili bazı hastalıklar ise gunluk rutinler sonucu ortaya cıkıyor. Narkolepsi hastalığı ise kronik uyku bozukluğu olarak tanımlanıyor. Hastalığın nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte genetik faktorler ve yaşam tarzına bağlı olarak ortaya cıktığı duşunuluyor. Narkolepsi, halk arasında uyuyakalmak ve ayakta uyumak olarak da tabir ediliyor. Bu hastalığın en belirgin ozelliği ise normal dışı zaman dilimlerinde aniden uyuyakalmak. Zamansız uyku ataklarına neden olan bu ilginc hastalığın detaylarına birlikte bakalım istedik.
Narkolepsi nedir? Narkolepsi sinir sistemine etki eden bir hastalık turudur. Bu hastalığa sahip kişilerde gun icinde normal olmayan bir uyku hali gorulur. Yapılan araştırmalara gore, bu hastalık kronik seyreder. Hastalığın gorulme sıklığı ise yaklaşık % 0,5-2 arasındadır. Hastalık genellikle 10 ila 25 ’li yaşlar arasında ortaya cıkar. Teşhisi oldukca zor bir hastalık turudur. Bu nedenle hastalara gec teşhis veya yanlış teşhislerin konulma durumu soz konusu olabilir. Narkolepsi rahatsızlığına dair doğru bilinen yanlışlardan biri bu hastalığın gec saatlerde daha yoğun gorulmesidir. Ancak bu doğru kabul edilmez. Cunku narkolepsi tanısı koyulan hastalarda gunduz saatlerinde de yoğun uyuşukluk ve uyku atakları gorulur.
Narkolepsi hastalarının buyuk bir coğunluğunda katapleksi olarak bilinen gecici kas kontrolu kaybı yaşanabilir. Narkolepsi tek başına olumcul bir tehlikeye neden olmaz. Fakat gun icinde hastalarda gorulen uyku atakları ve uyuşukluk halleri kazalara ve yaralanmalara yol acabilir. Hastalığın diğer etkilerinden soz etmek gerekirse, bireylerin işlerini yurutmekte zorlanması ve gunluk yaşamlarında kurdukları iletişimlerde sorunlar yaşamaları listelenebilir.
Belirtileri nelerdir? Narkolepsi, gun icinde onlenemez uyku ataklarına yol acan bir rahatsızlıktır. Bu hastalıktan muzdarip bireyler uyku hali dışında da kendilerini surekli yorgun hissederler. Tanı koyulan hastaların kaslarında gevşeme gorulmesi, narkolepsi belirtileri arasında yer alır. Akabinde uykuya dalma esnasında kol, bacak ve govdede ani kuvvet kaybı gorulur. Narkolepsi belirtileri kişiden kişiye farklılık gosterebilir. Belirtilerin zamanla ağır ağır gelişmesi ya da birkac hafta icinde aniden kendini gostermesi de olağan bir durum kabul edilir. Narkolepsi her ne kadar kronik bir hastalık olsa da yaşlanmayla birlikte birtakım belirtiler azalma gosterir. Narkolepsi teşhisinin koyulabilmesi icin hastanın mutlaka bir uzman tarafından muayene edilmesi onemlidir. Hastalığa dair en sık gorulen belirti ise gunduzleri aşırı uykulu olma hali olarak acıklanır.
Narkolepsi gunluk yaşamı ciddi şekilde etkileyen ve yaşam kalitesini duşuren bir rahatsızlıktır. Gun boyunca uyku halinde hissetmek ve ani uyku atakları yaşamak konsantrasyon kaybını beraberinde getirir. Aniden gelişen uyku krizleri hastalığın bir diğer ciddi belirtilerden kabul edilir. Atakların ne zaman ortaya cıkacağı ve ne kadar devam edeceği belirsizdir. Narkolepsinin belirtilerini kısaca ozetlemek gerekirse: Ani uyku atakları, devamlı hissedilen yorgunluk hali, kol, bacak ve govdede kuvvet kaybı, uyku felci, uyku bozukluğu, uykuya dalarken ya da uykudan uyanırken gorulen halusinasyon, bakışlarda donukluk, gunun erken saatlerinde yaşanan odaklanma ve uykulu olma sorunu listelenebilir.
Narkolepsi teşhisi nasıl konur? Gunduz seyreden aşırı uyku hali ve ani kas tonusu kaybı nedeniyle doktora başvuran kişilere muayene sırasında narkolepsi on tanısı konulabilir. On tanının ardından detaylı bir değerlendirme yapılır. Hastalar değerlendirmeler sonucunda kesin tanı amacıyla uyku uzmanına sevk edilir. Hastalığın net olarak teşhisi icin uyku uzmanları tarafından uyku analizi gercekleştirilir. Narkolepsi şuphesi taşıyan hastanın uzman kontrolunde gece boyunca takibi yapılır. Hastanın uyku oykusu ve gun icinde yaşadığı uyku problemlerini netleştirebilmek icin doktor tarafından hastaya belirli sorular yonlendirilir. Bu problemlerin narkolepsi ile bağlantısı araştırılır. Gereken durumlarda hastadan bir uyku gunluğu tutması istenebilir. Bu aşama ile doktor uyanıklık ile uyku duzeni arasındaki ilişkiyi inceler.
Hastalığın teşhis aşamasında polisomnografi olarak isimlendirilen bir testten yardım almak mumkundur. Bu test ile kafa derisine yerkeştirilen elektrotlar sayesinde hastanın uyku sinyalleri olcumu yapılır. Yapılan bu test beynin, kasların ve gozlerin hareketini olcer. Ayrıca bu test ile hastanın nefes alıp verme dinamiği de gozlemlenir. Hastalara son uygulanan test ise uykuya dalma surelerini olcen coklu uyku gecikme testi olacaktır. Bu test icin hastanın gun icinde bir iki saat aralıklarla uyuması istenir. Bu aşama ile hastanın ne kadar surede uykuya daldığı gozlemlenir. Tum bu testler sonucunda hastaya, narkolepsi teşhisi koymak mumkundur.
Hastalığa dair tedavi yontemleri nelerdir? Hastalığa dair en cok merak edilen konulardan biri narkolepsinin bir tedavisinin olup olmadığı! Narkolepsi hastalığının henuz kalıcı bir tedavi yontemi bulunmamaktadır. Ancak doktorlar tarafından hastalığın belirtilerini hafifletmeye yonelik bazı ilaclar recete edilebilir. Sodyum oksibat, uyku halinin yatıştırılması ve uyku krizlerinin onlenmesi icin narkolepsi tedavisinde kullanılan ilaclardandır. Bunun yanında antidepresan ilaclar da hastaların yaşadıkları belirtileri kontrol altına alabilmesinde yardımcı olur. Ancak bu ilacların doktor gozetiminde kullanılması gerektiğini hatırlatmak isteriz. Cunku yuksek tansiyon ve kalp ritminde değişiklikler bazı hastalarda olumsuz etki yaratabilir. Tedavinin ilerleyen sureclerinde yeniden muayene olmak onemlidir. Hastalığın seyrine gore uzman kontrolunde ilacların dozlarında değişiklikler olabilir.
Her şeyin otesinde hastalığın ne yazık ki kesin bir cozumu olmadığı icin, insanların narkolepsi ile yaşamayı oğrenmesi gerekir. Gunluk yaşamlarını buna gore planlamak hastaların hayatını kolaylaştıran bir adım olacaktır. Hastanın gun icerisinde 20 dakikalık kısa uyku rutinleri oluşturması yaşanan kronik nobetlerin onune gecebilir. Narkolepsi hastalarının geceleri uyumadan 4 saat oncesinde egzersiz yapmaları da daha konforlu bir uyku uyumalarına yardımcı olur. Uyumadan once kesinlikle alkol ve sigara tuketimi gercekleştirilmemelidir. Bir uyku duzeni oluşturmak onemlidir. Narkolepsi hastaları, haftanın her gunu aynı saatte uyuyup uyanmaya ozen gostermelidir. Hastanın bu surecte cevresinden destek alması da kişinin yaşamını ciddi oranda kolaylaştırır.
Kaynak: 1 2