Luthier ingilizce bir kelime olup etimolojisi fransızcadan gelmektedir ve “Luthiye” şeklinde telaffuz edilir. Her muzisyen enstrumanının; kırılması, bozulması veya ayarının kacması gibi durumlarla sık sık karşı karşıya kalır. Eğer Luthierler olmasaydı boyle bir durumda enstrumanlarımızı cope atmak zorunda kalacaktık. Gelin bu eli opulesi insanları daha yakından tanıyalım…
Luthierler, luth tamiri yapan kişilerdir…
Araplar, Farslar sayesinde tanıştıkları ud ’u beraberlerinde Endulus ’e de gotururler. Arapcada “ud” değil de “el-ud” olarak anılan bu enstruman İspanyollara ve onlardan da diğer Avrupa dillerine ‘lut ’ olarak gecer. Bu tanım, hem bildigimiz lavta enstrumanı icin hem de genel itibariyle tum telli enstrumanlar icin kullanılan bir tabir olmuştur. Luthier kelimesi de “lut”un Fransızcasi olan “luth” kelimesinden gelmektedir ve telli enstruman yapan, tamir eden kişi anlamına gelir.
Luthier olmak icin iyi derecede ahşap işleme yeteneği ve bilgi birikimi gerekir…
Luthierlik son derece zor bir meslektir. Enstruman tamiri hem zaman hem de sabır gerektirir. Cunku enstrumanlar milimetrik hesaplamalarla yapılmaktadır. Bir luthier eğer yeterli derecede bilgi birikimine sahip değilse tamir edeceğim diye enstrumanı tamamen işlemez hale getirebilir. Aynı zamanda bir enstrumanı baştan yapabilmek icin bu hesaplamaların yanında iyi bir ahşap işleme yeteneği ve yeterli duzeyde bilgi birikimine sahip olmak şarttır. Bir luthier, enstrumanı baştan yaratabilecek kadar bilgili olmalıdır. Ufak tefek tamiratlar yaparak luthier olunmaz.
Bu mesleği anlamak icin onemli olan: “Ağacı anlamak ve ağacı dinlemek”tir…
Lutherlerin atolyeleri genellikle en soğuk gunlerde bile sıcak olmak zorundadır. Aşırı soğuk enstrumana zarar verebileceği gibi aşırı sıcak da aynı etkiyi gosterir. Bu meslek icin ağacı anlamak ve ağacı dinlemek onemlidir. Bir ornek verecek olursak; bildiğiniz gibi gitarlar sap ve govde kısmından oluşur. Eğer bir gitar yapmak istiyorsanız; hem sapta kullanılan ağac, hem de govdeyi oluşturacak olan ağacın rezonans yani titreşim değerleri birbirine yakın olmalıdır. Aksi durumlarda duşuk performanslı bir gitar elde edersiniz. Gecmişte bu işten anlayan luthierler bunu ağaca parmaklarıyla tıkı tıkı vurarak anlarmış ancak şimdilerde rezonans değerini tam olarak gosterebilen dijital cihazlarda mevcut.
Luthierlik, ancak usta- cırak ilişkisiyle oğrenilebilir…
Luthierlik usta cırak ilişkisiyle oğrenilen bir meslektir ancak gunumuzde konservatuvarlarda ve bazı meslek liselerinde eğitimi verilmektedir. Luthierlik saygı duyulası ve imrenilesi fantastik meslekler arasındadır. Hem ağaca şekil vermek hem de ağacın sakladığı gizli tınıları bulmak sabır gerektirir. Bir anlamda ağacla konuşmaktır. Geppetto Usta olmak gibi bir şeydir. Gunumuzde buyuk muzik dukkanları bunyelerinde enstruman tamiri hizmetini de vermektedir. Ancak enstuumanınızı tamir ettirmek icin bu alanda kendini kanıtlamış insanlara teslim etmek daha garantili bir yoldur. Ayrıca luthierler genellikle samimi ve hoşsohbet insanlardır.
Luthier ustalarının beşiği, İtalya ’da bulunan Crémone kentidir…
15. yuzyıldan beri suregelen luthierlik mesleğinin beşiği İtalya ’daki; Milano ’dan bir saatlik tren yolculuğu sonunda ulaşılan Crémone kentidir. Crémone gecmişte olduğu gibi bugun de en unlu luthierlere ev sahipliği yapmaktadır. Şehirde bu işin erbabı olan kişilere “Maestro liutaio” denilir. Dunyanın en unlu luthierlerinden keman ureticisi Antonio Stradivari bu kentte yaşamıştır. Şehirde bu mesleğe gonul vermiş olan hevesli gencler usta – cırak ilişkisi icerisinde eğitilmektedir.
Ozel yapım enstrumanların adresi de yine luthierlerdir…
Fender, Gibson, İbanez gibi dunya capında enstruman ureten şirketlerin pahalı veya butik gitarları her muzisyenin hayallerini suslemektedir elbette. Ancak bu enstrumanlar fabrikalardan seri uretim şeklinde elimize ulaşan enstrumanlardır. Dolayısıyla bazı yonleriyle her isteğinizi karşılayamayabilirler. Enstruman uzerinde modifiyeler yaparak da eksiklikleri giderebilirsiniz ancak tamamen size ozel ve tam anlamıyla istediğiniz gibi bir enstrumana sahip olmak istediğinizde calacağınız kapı bir luthier kapısı olacaktır. Ozel yapım bir enstrumana sahip olmak demek dunyada o enstrumanın eşi ve benzerinin olmaması demektir. İsteğinize gore ağac tipini, enstrumanın şeklini, teknik ozelliklerini vs. kendi zevkinize gore belirler ve Luthiere teslim edersiniz. Sonucta resimdekine benzer şekilde (Tabii enstrumana gore değişir) tamamen size uygun olan bu enstrumana sahip olursunuz.
Unlu luthierler…
En bilinen luthierlerden biri olarak, dunyanın en unlu keman ureticisi Antonio Stradivari gosterilebilir. Cağdaş luthierlere ornek olarak; Gauthier Louppe, Marshall Bruné ornek verilebilir.
Ulkemizde de luthierlik mesleği bircok isim tarafından başarılı olarak surdurulmektedir. Hamit Ozkuşak, Erkan Sızarlar, Kenan Turgut, Ekrem Ozkarpat, Murat Sezen, Ozgur Mehmet Yıldırım gibi isimler ulkemizin onde gelen luthierlerindendir. Ayrıca cumbuşun mucidi ve ureteni olarak Zeynel Abidin Cumbuş unlu bir luthierdir. Kendisine soyadı bizzat Ataturk tarafından verilmiştir.
Yararlanılan Kaynaklar: 1, 2, 3, 4, 5, 6.