Deniz kaplumbağalarının ciftleşmeleri, yuva yapmaları, ekosisteme katkıları, kuresel ısınmadan ve insan varlığından nasıl etkilendikleri hakkında pek fazla şey bilmiyoruz aslında. Onlar 100 milyon yıldan daha uzun bir suredir “denizlerin yorgun dinazorları” olarak yaşam mucadelesi veriyorlar. Deniz kaplumbağalarına ait bulunan ilk fosil 150 milyon yıl oncesine dayanıyor ve bu fosil gunumuz kaplumbağalarına cok benzediği icin fazla evrim gecirmedikleri yapılan tespitler arasında. Ayrıca deniz ve kıyı ekosistemi acısından vazgecilmez bir oneme sahipler. Başlıca besin kaynakları olan deniz cayırları ve deniz analarının populasyonunun dengesini koruyarak tabiri caizse denizlerin “nefes almasını” sağlıyorlar. Ancak son 200 yıldır suregelen insan faaliyetleri deniz kaplumbağası turlerinin varlığı icin en buyuk tehdidi oluşturuyor. Dalyan-İztuzu Plajı ’nda yalnızca onların korunması ve insan kaynaklı yaralanmalarının rehabilitesi icin gonullu bir kurum var: DEKAMER… Bu kurumun oluşmasını sağlayan kişi ise Pamukkale Universitesi ’nden Prof. Dr. Yakup Kaska. Dunya icin boylesine kıymetli ve yararlı bir oluşumu, ulkemizde gercekleştirdiği icin cok gururlanıyor ve kendisine cok teşekkur ediyoruz. Yerli yabancı cok ceşitli universitelerden oğrenciler ya da vakit bulabilen her yaştan yardıma istekli insanlar, kayıt yaptırarak DEKAMER ’de calışmak icin gonullu olabiliyor. Gonulluler, kaplumbağalar icin grupca calışmanın, plajın, denizin, yıldızların ve yumurtlamalarından, yavruların suyla kavuşmasına kadar gecen surecte benzersiz pek cok deneyim yaşamanın ayrıcalığını yaşıyor.
1. Dunyada yedi tur deniz kaplumbağası var. Bunlardan beşi Akdeniz ’de mevcut. Bu beş turden de sadece ikisi Akdeniz kumsallarında yuva yapıyor
Caretta caretta adı, Akdeniz ’deki kumsallara yuva yapan deniz kaplumbağalarının genel adı olarak kullanılıyor. Bu nedenle denizlerimizde yaşayan diğer kaplumbağa turlerine kısmen haksızlık yapılıyor. Akdeniz ’de yuva yapanlar Caretta caretta (İribaş deniz kaplumbağası) ve Chelonia mydas (Yeşil kaplumbağa) ’dır. Bunun dışında Akdeniz ’de yaşayan diğer turler; Dermochelys coriacea (Deri kabuklu deniz kaplumbağası), Lepidochelys kempii (Gunduz yuvalayan kaplumbağa) ve Eretmochelys imbricata (Atmaca gagalı kaplumbağa). Avustralya ’ya endemik olan bir tur olan Natator depressus (Duz kabuklu kaplumbağa) ve Pasifik, Atlantik ve Hint okyanuslarının tropik bolgelerinde yaşayan Lepidochelys olivacea (Zeytin yeşilli kaplumbağa) ise dunyadaki diğer iki tur. Ayrıca Kuzey ve Guney Amerika ’nın batı sahillerinde yaşayan Chelonia agassizii (Siyah kaplumbağa), Chelonia mydas ’ın rengi siyah olan bir alt turu olarak kabul edilir ve Galapagos yeşil kaplumbağası olarak da bilinir.
2. Dunya capında populasyonu 60 bin kadar olan Caretta caretta ’ların 2000 ’i ve yine nufusu 200 bin civarında olan Chelonia mydas ’ın 500 ergin dişisinin Akdeniz ’de yaşadığı tahmin ediliyor
Diğer uc turun ise sadece beslenmek amacıyla veya yanlışlıkla Akdeniz ’e girdiği duşunuluyor.
3. Deniz kaplumbağalarının ana besin kaynağı, deniz cayırları, denizanaları, sungerler, yumuşak mercanlar, yumuşakcalar, yengecler, murekkep balıkları ve turlerine gore bazı diğer balıklar
4. Ortalama 100-120 yıl yaşıyorlar ve yaşamlarının buyuk bolumunu kıtalararası denizlerde geciriyorlar
5. Erkek bireyler denizin dışına hic cıkmıyor, dişiler ise sadece yumurta bırakmak icin kumsallara cıkıyor. Erkek ve dişiler ureme doneminde, yuvalama bolgelerine yakın ciftleşme alanlarına geliyorlar
6. Nisan-Mayıs arasında olan her ureme sezonunda erkekler kumsala yakın denizlerde dolaşırken Mayıs Ağustos arasındaki her sezonda dişiler, yaklaşık 15 gun arayla ortalama uc kez yuva yapıyorlar
7. Dişiler bu surecte karaya pek cok kez cıksalar da her cıkışları yuvayla sonuclanmaz. Dişiler tek yumurtlamada ortalama 100-150 yumurta bırakır
8. Yavruların kuluckadan cıkma sureleri yaklaşık iki ay. Bu surecte yumurtalar cok değişik tehditler altında
9. Yavrular yumurta halindeyken ya da denize ulaşmaya calışırken coğunlukla yengec, cakal, porsuk, tilki ve kuş gibi yırtıcılara yem olur
10. Bir yavru kumsaldaki mucadeleyi kazansa bile denize ulaştığında kendisinden daha buyuk bir balık tarafından avlanması an meselesi
11. Temmuz ve Ekim ayı arasında yuvalardan cıkan yavrular ay ışığı veya deniz parıltısını kullanarak denize doğru giderler
12. Ancak daha guclu bir başka ışık olursa yanlış yone giderler ve yine yem olmaktan kurtulamazlar
13. Bu yuzden kaplumbağaların yuva yaptıkları sahillerde geceleri ışık kaynağı olmamasına dikkat edilir
14. 25-30 yaşlarında erişkinliğe ulaşabilen kaplumbağalar ancak bu yaşlardan sonra ureme ve yumurtlama olgunluğuna erişirler…
15. Yapılan araştırmalarla ortalama 1000 yumurtadan yalnızca birinin 50 yaşına ulaşabildiği tespit edilmiş
16. Erişkinliğe ulaşmış bir kaplumbağanın kopekbalığı ve balinadan başka doğal duşmanı yoktur. En onemli duşmanları ise bizleriz
17. Ozellikle besin sıkıntısı cekilen bazı ulkelerde, kaplumbağalar eti, yumurtası ve yağı icin yakalanıyor
Yuvalardan yumurtaların toplaması, kaplumbağaların yumurtlarken rahatsız edilmesi veya yuvalama alanlarına zarar verilmesi yavruların yaşama şansını azaltıyor.
18. Papua Yeni Gine ’de kaplumbağaların okyanus kıyılarında yakalanıp yiyecek olarak pazarlarda satıldığını goren Arron Culling, 2015 ’te 50 dolar odeyerek bu iki kaplumbağayı satın aldı ve onları okyanusa bırakarak ozgurluğune kavuşturdu
Daha once de sekiz kaplumbağaya aynı şeyi yapmış. Teşekkurler Aaron.
19. Deniz kaplumbağaları surungendir. Ortalama beş saat suyun altında kalabilirler fakat nefes almak icin yuzeye cıkamadıklarında boğulurlar
20. Dunyada her sene binlerce deniz kaplumbağası balık ağlarına, uzun mesafeli oltalara, trol ağlarına dolanarak oluyor
21. Bunun dışında ulkemizde balıkcılar, ağlarına zarar verdiği gerekcesiyle cekic gibi sert cisimlerle kafalarına vurarak oldurmeye calışıyorlar onları
22. Buna rağmen, oldukca dayanıklı olan bu varlıklar, yaklaşık iki ay gibi bir sure hareketsiz kalıp beslenemeseler dahi yaşama tutunmayı başarıyorlar
23. Kaplumbağalara carpan balıkcı teknelerinin motorları, yuzgeclerinde ve kabuklarında ağır yaralanmalara sebebiyet veriyor
Yukarıda bir balıkcı teknesi motorunun carpması sonucu kabuğu parcalanmış bir kaplumbağa goruyorsunuz.
24. DEKAMER ’in kaplumbağaları bu tur yaralanmalardan korumak adına balıkcı teknelerinin motorlarına takılmak uzere onerdikleri bir koruma aparatı mevcut, fakat balıkcılar teknelerini yavaşlattığı gerekcesiyle bu aparatı kullanmayı reddediyorlar
25. Dalyan ’a tatile gidenler, teknelerle cıktıkları turlarda kaplumbağalara yem atarak onları beslemişlerdir mutlaka. DEKAMER yetkilileri bunun yapılmaması konusunda ozellikle uyarıyorlar
26. Bu şekilde beslenmeye alışan kaplumbağalar balıkcı tekneleriyle cok fazla icli dışlı oldukları icin yaralanma oranları artıyor. Kaplumbağaları uzaktan sevmemizi tembihliyorlar