Vehbi Koc Biyografisi Vehbi Koc, 1901 doğumlu iş adamı ve hayırsever. Temelleri 1927'ye dayanan Koc Holding'in kurucusu ve bircok alanda Turkiye'de ilkleri gercekleştirmiş bir duayen olan Vehbi Koc, Turkiye'nin en zengin iş adamıydı.


Ahmet Vehbi Koc, 20 temmuz 1901'de Koczade Hacı Mustafa Efendi (1874-1928) ve Kutukcuzade Hacı Rıfat Efendi'nin kızı Fatma Hanım'ın (olumu 1963) cocukları olarak Ankara'nın Coraklık semtinde dunyaya geldi. Baba tarafından uc asırlık, anne tarafından Hacı Bayram-ı Veli sulalesine dayanan altı asırlık bir aileden gelen Koc, 1906 yılında 5 yaşındayken Hacı Bayram Camii'nin bitişiğindeki mahalle mektebi Topal Hoca Mektebi'ne başladı ama sonra 1908'den itibaren Hacı Bayram Camii'nin yanındaki kiralık bir evde faaliyet gosteren 5 yıllık ilkokula devam etti. 1914'te Taş Mektep diye anılan ve binası şimdiki Tıp Fakultesi İhtisas Hastanesi'nin bulunduğu yerde olan Ankara İdadisi'ne giren Koc, 15 yaşındayken İdadi'yi bitirmeden tasdikname aldı. Vehbi Koc'un okul İdaresi'ne tasdikname almak icin v
Maişetimi temin etmek icin mektebimi terk etmek mecburiyetinde kaldım. Lazım gelen tasdiknamenin verilmesini rica ederim. Ahmet Vehbi 1917'de dedesiyle ve babasıyla goruşerek esnaflığa başlayan Koc, Karaoğlan Caddesi'nde oturdukları evin altındaki dukkan, bir sandık ayakkabı lastiği, bir sandık şeker, bir kac teker kaşar peyniri, zeytin, makarna gibi mallarla bakkal dukkanı haline getirdi ve uzerine Koczade Hacı Mustafa Rahmi tabelası kondu. 1920 yılına gelindiğinde Kurtuluş Savaşı'nın başlamasıyla, 19 yaşında musahhih yardımcısı olarak Buyuk Millet Meclisi Matbaası'nda Cevat Fehmi Başkut'un yanında calışmaya başladı fakat 1921 yılında Muhafız Kıtası Kumandanı İsmail Hakkı Bey'in (Tekce) matbaa yoneticilerine bir meseleden dolayı kızması nedeniyle, diğer matbaa işcileriyle birlikte askere sevk edildi. Vehbi Koc, Muhafız Kıtası'nda 1.5 yıl surecek askerlik gorevine başladı.
1926'da ailesinin, teyzesinin kızı Sadberk Aktar'la evlendirilmesine karar vermesi uzerine 1927 yılında Ankara'lı tuccar Sadullah Aktar'ın kızı Sadberk Hanım'la evlendi. Babasının dukkanı Vehbi Koc'un uzerine devretmesi uzerine Koczade Ahmet Vehbi ismiyle Ankara Ticaret Odası'na kaydoldu. 1928'de Ankara Ticaret Odası İkinci Başkanı olan Koc'un, aynı yıl icerisinde babası Hacı Mustafa Rahmi Bey, 54 yaşında vefat etti.
1928'de Ford ve Standard Oil (Mobil) şirketlerinin Ankara Temsilciliklerini alan Koc, 1931'de ilk Avrupa seyahatine cıktı. Pheste, Viyana, Berlin ve Paris'i gordu. Babasının ve kayınpederinin genc denilecek yaşlarda kalp rahatsızlığından olmelerinden cok etkilen Koc, Paris'te devrin tanınmış kalp doktoru Dr. Vacquez'e muayene oldu. Dr. Vacquez'in, henuz 30 yaşındaki Vehbi Koc'u kalbinin sağlam olduğunu soylemesiyle rahatladı fakat 1935'te kız kardeşi Zehra Kutukcu'nun kocası Halim Bey'in cok genc yaşta vefat etmesi uzerine yine evhama kapıldı ve Viyana'da unlu doktor Epinger'e muayene oldu. Doktorun, acık hava ve spor tavsiye edip, ata binmesinin ona iyi geleceğini soylemesi uzerine, bu spora başlayan ve kısa surede at sporunun faydasını goren Koc, işi atcılığa, yarışcılığa kadar goturdu. Misket ve Kamelya isimli atlarıyla koşuculuk yaptı. Fakat işe kendisini tam veremediği icin 14 bin lira zararla atları elden cıkardı.
1934 yılında sanayi alanında ilk teşebbusunu yapan Koc, Halic Sutluce'de Hovagimyan Biraderler'in boru fabrikasına ortak oldu. Ancak hesaplar iyi yapılmadığı icin iş battı. Vehbi Koc, bu tur bir kac tecrubeden sonra şu karara vardı:
Başkalarının kurduğu işe ortak olmam. Kendi kurduğum işe ortak ararım. 1937'de İstanbul'da ilk şubesini acan Koc, Fermenciler'de 100 bin lira sermayeli Vehbi Koc ve Ortakları Kollektif Şirketi'ni faaliyete gecirdi. Kendi sahalarında işi cok iyi bildiğine inandığı Emin Gurac, İsrail Anastasyan ve İsak Altabef'i, şirkete ortak aldı ve bu ortaklık 1954'e kadar surdu.
1938'de ise şahıs şirketlerinin uzun omurlu olmadığını gordu ve sermayesi 300 bin lira olan Koc Ticaret Anonim Şirketi'ni kurarak, muesseseleşme yolunda onemli bir adım attı. (Bu donemde bir Cumhuriyet Altını 11 lira 12 kuruştur). Şirketin ilk Genel Mudurluğu'ne İş Bankası Genel Mudur Yardımcılığı'ndan ayrılan Fazıl Oziş'i getirdi.
1944'de ilk otomobil ticaret şirketi olan Motor Ticaret'i kuran Vehbi Koc, 1945 yılında İkinci Dunya Savaşı sonrası ticarette oncelik kazanmak icin, New York'ta Ram Commercial Corporation adıyla bir şirket kurdu ve başına Vecihi Karabayoğlu'nu getirdi. Amerika'da Koc Ticaret adına Genel Electric, U.S. Rubber, Oliver, Burroughs, York gibi onemli şirketlerin temsilcilikleri alındı. Amac, Amerika'ya mal almaya gelen resmi heyetlere mal satmak, danışmanlık yapmaktı fakat umulan sonuc alınamadığı icin Ram Commercial Corporation 1954'te kapandı.
1946'da ilk Amerika seyahatine cıkan Vehbi Koc, 52 gun kaldığı bu yeni dunyadan oldukca etkilendi. İşadamlarının zamanı nasıl kullandıklarını, iş goruşmelerini nasıl yaptıklarını goren Koc, Ampul fabrikası icin Genel Electric'i ikna etti. (1948'de General Electric ortaklığıyla ilk ampul fabrikasını kuruldu.) İş goruşmelerinin yanında sağlığını da ihmal etmedi, Ford Hospital'de ve Chicago'daki unlu Mayo Clinic'te kontrolden gecti.
Vehbi Koc, 1947'de Ankara Oksijen Şirketi'ni kurarak kendi sermayesiyle giriştiği ilk sanayi teşebbusunu gercekleştirdi. 1951'de ise ilk buyuk sosyal yardımını gercekleştirerek Ankara Universitesi Vehbi Koc Oğrenci Yurdu'nu yaptıran Koc, aynı yıl Belcika'da bir otomobil kazası gecirdi ve hafif yaralandı.
1954'de yılında bircok yatırıma imza atan Koc, Bozkurt Mensucat, Kavel, Turk Demirdokum ile Turkay Fabrikaları kuruldu ve Arcelik'in temellerini atan Erol isimli şirket oluşturuldu. (Bozkurt Mensucat tekstil alanında, Turk Demirdokum ilk radyatorleri ve daha sonra da otomotiv endustrisi icin dokme parcaları uretmek alanında faaliyet gosterdi. Arcelik Fabrikası ise başlangıcta madeni buro eşyası imal ederken, daha sonra buzdolabı, camaşır makinası, termosifon uretmeye başladı.) 1956'da ise ilk turizm yatırımını, Divan Oteli'ni kurarak gercekleştirdi. Divan Oteli, Eylul 1955'te tam acılışı yapılmadan Dunya Para Fonu Kongresi'nin delegelerini ağırlamak uzere hukumetin emrine verildi.
1958 yılında eşi Sadberk Hanım ile birlikte Hac'ca giden Koc, 1960'da DP iktidarının baskısıyla, Mudafaa-i Hukuk devrinden beri kayıtlı bulunduğu Cumhuriyet Halk Partisi'nden istifa etti ama Demokrat Parti'ye girmeyi reddetti.
1961'de ilk olarak Gazsan A.Ş. adıyla kurulan ve 1963 yılında Aygaz adını alan şirketi kurdu. Sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG) temini, depolaması ve dağıtımında oncu oldu ve bu sayede Turk halkı sıvılaştırılmış petrol gazını ilk defa Aygaz ile tanımış oldu. Vehbi Koc 1963'te, şirket sermayesinin %10'u oranında Aygaz hissesinin şirket calışanlarına verilmesini onayladı ve Aygaz, calışanlarını şirkete ortak yaptı. 1962'de ise Turkiye'nin ilk traktor fabrikası Turk Traktor'u kurarak, traktor imalatına gecti.
1963 yılında kurumsallaşma yolunda cok onemli bir adım atarak Koc Holding'i kurdu. Şirketler daha fazla buyumeden temelini sağlamlaştırmak, şirketlerin birbiriyle bağlantısını guclendirmek, modern yonetim prensipleriyle yonetilmelerini ve en onemlisi surekliliklerini sağlamak istiyordu. Aynı yıl, annesi Fatma Hanım vefat etti.
1964'de Turkiye'nin ilk kablo fabrikası olan Turk Siemens, Alman Siemens firmasının ortaklığıyla hayata gecti. 1965'de ise İzocam'ı Koc Topluluğu'na dahil edildi ve Elektrik motoru ve kompresor uretecek olan Turk Elektrik şirketi, General Electric ile ortak olarak kuruldu.
Vehbi Koc, 1966 yılında 60 yıllık bir ruyasını gercekleşti ve ilk Turk otomobili Anadol piyasaya cıktı. Hukumetin, 26.800 liradan satılmasına izin verdiği Anadol, maliyeti duşurebilmek icin plexiglass-cam elyafından uretildi. Aynı yıl Bekoteknik, Beldesan, Otoyol, Tekiz ve Sedko tesisleri Koc Topluluğu'na katıldı ve Otoyol, FIAT lisansıyla duz treyler icin cekici yapımına başladı. 1968'e gelindiğinde ise otomobil konusunda Turkiye'nin en koklu ve buyuk yatırımını gercekleştirdi ve Bursa'da FIAT lisansıyla otomobil uretecek olan Tofaş Fabrikası, İtalyanlarla ortak olarak kuruldu. Tofaş, 1972'de Murat 124 marka otomobilleri uretti.
1967'de uzun yıllar projelendirdiği tarımsal yatırım duşuncesini hayata gecirdi ve Tat Fabrikası konserve imalatına başladı. Buro eşyası yapımı icin Burosan kuruldu. Turk Eğitim Vakfı'nın kuruluşuna onculuk etti. (Vakfın kuruluşu icin 205 kişi biner lira verdi.) İstanbul Amiral Bristol (Amerikan) Hastanesi, Vehbi Koc Kobalt Pavyonu hizmete girdi. Bu donemde attan duşen Vehbi Koc'un, sol kolu uc yerden kırıldı ve bu yuzden at sporunu bıraktı. Aynı yıl Eskişehir Anadolu Universitesi Vehbi Koc Kitaplık ve Araştırma Tesisi calışmaya başladı. Ayrıca ODTU Vehbi Koc Oğrenci Yurdu acıldı ve 1969'da uzun yıllar uğraş verdiği vakıflaşma, yasal duzenlemelerin yapılmasıyla gercekleşti ve Vehbi Koc Vakfı'nı kurdu.
1970 yılı Koc Grubu icin ekonomik ve ticari alanda buyuk adımların atıldığı bir yıl oldu ve ilk once Turkiye'nin ilk merkezi ihracat organizasyonunu sağlayan Ram Dış Ticaret şirketi kuruldu. Ardından Turk ozel sektorunun uzun vadeli calışmaya yonelik ilk şirket planlama bolumu Koc Holding bunyesinde kuruldu. Kibrit ve orman urunleri imalatı icin Kav kuruldu. Otomotiv sanayi icin elektrik donanımı uretecek Mako, Topluluğa dahil oldu. 1972'de Ticari soğuk hava dolapları yapacak olan Mesan kuruldu. 1973'de Koc Yatırım ve Sanayi Mamulleri Pazarlama A.Ş.'nin yuzde 56'sı halka acıldı. Şirket yaklaşık 9.000 ortaklı kuruluş haline geldi. Aynı yıl Vehbi Koc'un eşi Sadberk Hanım vefat etti.
1974'de Migros Gıda Mağazaları zinciri Koc Holding'e dahil oldu. Aynı yıl Vehbi Koc, Federal Almanya Cumhuriyeti Liyakat Nişanı Buyuk Hac Rutbesi'ne layık goruldu.
1975'de Koc Otomotiv araştırma bolumu yeniden duzenlenip geliştirilerek Arge adını aldı. Boylece ozel sektorun ilk Araştırma ve Geliştirme bolumu doğdu. 1976'da ise Sarıyer Vehbi Koc Vakfı Lisesi hizmete girdi. 1979 yılında Fransız sermayesiyle işbirliğinin adımı atıldı. Peugot marka arac uretmek icin Karsan kuruldu.
Vehbi Koc, 1980'de eşinin vasiyetini yerine getirerek Sadberk Hanım Muzesi'ni hizmete soktu. Turkiye2nin ilk ozel muzesinde, Sadberk Koc'un hayatı boyunca biriktirdiği Turk ve Anadolu kulturu sanat eserleri ve sonradan alınmış eserler sergilenmeye başlandı. 1982 yılında ise Turkiye'nin işyerinde eğitim veren ilk Yonetim Calışmaları Merkezi KOGEM kuruldu ve kurslara başladı.
1983'de 1.Uluslararası Altın Merkuri Odulu alan Vehbi Koc, 1984 yılında Koc Holding İdare Meclisi Başkanlığı'nı oğlu Rahmi Koc'a devrederek, aktif olarak yonetimden cekildi fakat Koc Holding Şeref Başkanı olarak calışmalarını surdurdu ve zamanın buyuk bolumunu vakıf ve hayır işlerine yonlendirdi. Aynı yıl kendisine Anadolu Universitesi tarafından Fahri İşletme Doktoru unvanı verildi. Fahri Galatasaray'lılık unvanı aldı. Yuksekova Hemşerilik Belgesi aldı.
1984'te Maret'i kuran Koc, Ford'la 60 yıla yaklaşan birlikteliğin sonucu olarak, Turkiye'nin ilk Ford otomobil uretimini başlattı. Ford Taunus piyasaya sunuldu. Aynı yıl eğitim yardımları dolayısıyla Cumhurbaşkanlığı'nca takdirname verildi. Koc şirketleri, İstanbul Şehri'ne Etiler-Ulus ustgecidini (Koc Koprusu) yaptırarak hediye etti. Trafik kazaları ve 1. Basamak Tedavi Hizmetleri Unitesi hizmete girdi. Turkiye'nin nufus ve aile sağlığı sorununun onemini goren Vehbi Koc 1985 yılında Turkiye Aile Sağlığı ve Planlaması Vakfı'nı kurdu ve vefatına kadar başkanlığını yuruttu. Tugev Turizm Geliştirme ve Eğitim Vakfı kuruldu. 1986'da American Express Company ortaklığıyla Koc-Amerikan Bank kuruldu. 1993'de ise Koc-Amerikan Bank'taki Amerikan Express Company hisseleri satın alınarak, banka Kocbank oldu.
Vehbi Koc, 1987 yılında Milletlerarası Ticaret Odası tarafından, Yılın İşadamı odulune layık goruldu. Hindistan'ın merkezi Yeni Delhi'deki torende odulu Hindistan Başbakanı Rajiv Ghandi verdi. Uluslararası ticaretin Nobel�i sayılan odul, yurtici ve dışında buyuk yankılar uyandırdı.
1988'de Koc Ozel Lisesi'ni kurdu ve ilk mezunlarını 1992 yılında veren lise, kÂr amacı gutmeyen bir eğitim kurumu olarak, başarılı oğrencilere de burs vermeye başladı. 1993'de ise Koc Universitesi Turkiye'nin ikinci ozel universitesi olarak oğretim hayatına başladı.
1994 yılında Birleşmiş Milletler Dunya Nufus Planlaması Odulu, Turkiye Aile Sağlığı ve Planlaması Vakfı adına Vehbi Koc'a verildi. Koc, odulunu 14 Haziran 1994 tarihinde Cenevre'de duzenlenen torenle, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Boutros Boutros Ghali'den aldı. 1996'da ise kendisine Turk Demir ve Celik Dokum Sanayicileri Derneği tarafından onur uyeliği ve şeref plaketi verildi.
Rahmi Koc (1930), Semahat Arsel (1928), Sevgi Gonul (1938) ve Suna Kırac (1941) isimlerinde dort cocuk sahibi olan Vehbi Koc, bayram tatilini gecirmek uzere gittiği Antalya'da 25 şubat 1996'da akşam saatlerinde Migros mağazasını gezdi ve yeni projelerle ilgili bilgiler aldı. Aynı akşam Talya Oteli'ne dondukten sonra fenalaştı ve saat 18:332de yaşama veda etti.
Vehbi Koc'un vefatının ardından Aydın Boysan'ın kendisiyle ilgili kaleme aldığı bir anısı şoyledir:
İradesine Hep Hayran Kaldım Sayın Vehbi Koc ile ilişkimiz 1954 yılında başladı. Demek ki, 40 yılı bulmuşuz. Dile kolay. Ben o zaman genc bir adamdım. Vehbi Bey ise orta yaşlı, ama yine de cok unlu bir kişiydi.
O gunlerden beri neler gecti diye duşunuyorum da, tek cumlelik bir ozet yapabileceğimi anlıyorum: Ben yaşlı bir adam oldum, Vehbi Bey ise orta yaşta kaldı.
Sayın Vehbi Koc ile 40 yıl surebilmiş bir ilişkiden, bazı sonuclar cıkarmamak mumkun değil. Eminim ki, kendisi butun omrumde programlı yaşayabilme başarısını gostermiştir. Zorunlu esneklikler bile, program kavramının ilkeleri icinde yapılmıştır.
Herkese eşit dağıtılmış zaman hazinesini kullanmayı cok iyi bilir. İsterse tatilde olsun, randevularına dakikasında gelirdi. Kişisel olarak benim de programlı yaşayabilme cabalarımda, Vehbi Bey gorgusunun onemli katkısı vardı.
Ancak, Vehbi Bey'den bile hic oğrenemediğim bir meziyet, olculu yaşama başarısıdır. Vehbi Bey ne kadar olculu ise, ben o kadar olcusuzum. Ozellikle sofrada... Kadeh iceriği tuketiminde. Kendisinin sağlık şartlarına kesinlikle uygun olculu yaşama iradesine, ben hep hayran kaldım. O da benim olcusuzluğume hep hayran kaldı.
Vehbi Koc'un 1973'de kaleme aldığı ve o yıla kadar yaşadıklarını, tecrubelerini anlattığı Hayat Hikayem ve 1987'de kaleme aldığı Hatıralarım, Goruşlerim, Oğutlerim isimli iki kitabı bulunmaktadır.
Vehbi Koc, 1927 yılında Ankara'lı tuccar Sadullah Aktar'ın kızı aynı zamanda teyzesinin kızı Sadberk Hanım'la evlendi. 1929 yılında ilk cocuğu Semahat Koc (Arsel), 1930 yılında oğlu Rahmi Koc, 1938 ’de kızı Sevgi Koc (Gonul) ve 1941 ’de de kızı Suna Koc (Kırac) doğdu.