Dunyanın hemen hemen her yerinde fay hatları mevcut. Bu fay hatlarının hareket etmesi ya da kırılması sonucu ise depremler meydana geliyor. Zaman zaman şiddetli olabilen ve tahribatlara yol acan depremler coğu zaman ise insanların hissedemeyeceği kadar duşuk şiddetli oluyor. Gectiğimiz yıl Silivri acıklarında meydana gelen 5.7 buyukluğundeki depremin ardından 100 ’u aşkın artcı deprem olmuştu. Dun ise İzmir ’de yaşanan 6.9 buyukluğundeki deprem bizlere bir kez daha deprem gerceğini hatırlattı. İzmir ’deki depremin ardından 100 ’u aşkın artcı sarsıntı meydana geldi. Ancak hepsi hissedilmedi. Ancak biz hissetmesek de depremler olcumleniyor ve inceleniyor. Depremlerin buyukluklerini olcmek icin Richter olceği kullanılıyor. Peki Richter olceği nedir, Richter olceği nasıl calışır ve bize deprem hakkında hangi bilgileri verir?
Richter olceği, 1935 yılında Kaliforniya Teknoloji Enstitusu ’nde calışan Charles Francis Richter ve Beno Gutenberg adlı iki araştırmacı tarafından geliştirilen matematiksel bir formuldur
Richter olceği, dunya genelinde meydana gelen depremlerin aletsel buyukluklerini ve sarsıntı oranını belirler ve sınıflara ayırır
Richter olceği ’nun formulu “ML=log(A/A0(δ))” dir. Bu formule gore depremin buyukluğu hesaplanır ve sanıldığının aksine depremin buyukluğunun 1 birim artması aslında 1 birim olarak hesaplanmaz
Bu formulde ML depremin şiddetini, A Wood-Anderson sismografının maksimum sapmasını, A0(δ) ise depremin merkezinin uzaklığına bağlı olarak değişen bir fonksiyonu ifade eder. Şiddet hesaplama formulu 10 tabanlı bir logaritma icerdiği icin depremin şiddetinin Richter olceğine gore 1 birim artması gercek şiddetinin on katına cıkması anlamına gelir. Olceğin geliştirildiği zamandaki teknolojilerle ancak 3 ve daha buyuk şiddetteki depremler olculebilmesine rağmen, aslında olceğin alt sınırı yoktur. Hatta gunumuzde var olan hassas sismograflarla Richter olceğine gore değeri negatif olan depremleri bile belirlemek mumkundur.
Daha basit şekilde ifade edecek olursak; Richter olceğine gore 6 buyukluğundeki bir depremin 7 buyukluğune cıkması o depremin gercek buyukluğunun 10 katına cıkması anlamına gelir
Bu da 4.4 buyukluğundeki depremi neden yoğun hissetmeyip 5.6 ile sarsıldığımızı acıklıyor. Ote yandan Richter olceğinin bir alt sınırı olmamasına rağmen, ust sınırı vardır
Buyukluğu 8 ’den fazla olan depremler Richter olceği ile olculemez. Onlar icin farklı olcekler kullanılır Resmi kayıtlara gore en buyuk deprem 22 Mayıs 1960 ’ta Şili ’de gercekleşti. Depremin buyukluğu 9.5 olarak olculdu. Peki, depremin buyukluğu, şiddeti ve gucu arasındaki farklar nelerdir? Richter olceğine gore depremin gucu nasıl hesaplanır?
Oncelikle; deprem sonrasında acıklanan 5.6, 4.2, 3.9 gibi rakamlar bize depremin buyukluğunu verir. Magnitud (buyukluk) depremin kaynağında acığa cıkan enerjinin bir olcusudur
Şiddet ise, depremin yapılar ve insanlar uzerinde yarattığı etki icin kullanılan bir sozcuk
Depremin gucu; deprem sırasında acığa cıkan enerjidir. Bu miktar ise Richter olceğinde deprem sırasında salınan enerjinin patlayıcılar cinsinden miktarına gore belirlenir
Orneğin; 2 buyukluğundeki bir depremde 56 kilogram patlayıcının yaratacağı etkiye eşdeğer bir enerji acığa cıkar. Ancak alan geniş olduğundan biz bunu hissetmeyiz.
Richter olceğine gore; depremlerin buyukluğunun bir birim artmasının aslında 10 kat artması olduğunu soylemiştik. Olceğe gore depremlerin gucu de 30 ’un katları şeklinde artar
Yani, 7 buyukluğundeki bir deprem 6 buyukluğundeki depremden 10 kat buyuk ama 30 kat gucludur. Bu depremde 30 kat daha fazla enerji acığa cıkar. Bu da daha buyuk bir etki anlamına gelir.
Kaynak: 1 2