Gectiğimiz yıl Silivri acıklarında 5.7 buyukluğunde bir deprem meydana geldi. İstanbulluları korkutan depremin ardından buyuk İstanbul depreminin yaklaştığı duşunuldu. Bazı uzmanlar bu goruşu desteklerken, bazı uzmanlar ise fay hattının bu depremle enerjisini azalttığını ve buyuk İstanbul depreminin gercekleşme suresini uzaklaştırdığını belirtti. Ote yandan 5.7 buyukluğundeki depremin 17 Ağustos 1999 depreminin de yaşandığı Kuzey Anadolu Fay Hattı ’nda meydana gelmesi vatandaşların yaşadığı endişeyi artırdı. Peki Kuzey Anadolu Fay Hattı nedir? Neden bu fayda buyuk deprem bekleniyor?
Dunyanın en hızlı hareket eden ve en aktif sağ-yanal atımlı faylarından biri olarak gorulen Kuzey Anadolu Fay Hattı (KAF), bin 100 km uzunluğunda. Genişliği ise 100 metreden 10 km ’ye kadar değişiyor
Yaklaşık 10-15 milyon yıl yaşında olan KAF aslında jeolojik olarak genc bir fay.
Van Golu ’nden Saros Korfezi ’ne kadar tum Kuzey Anadolu ’yu kesen KAF, tek bir faydan oluşmuyor. Pek cok parcadan oluşan bir fay zonu olarak tanımlanıyor
Fay hattında; parcalanmış-ezilmiş kayaclar, soğuk ve sıcak su kaynakları, golcukler, traverten oluşumları, genc volkan konilerine rastlanabiliyor
KAF, duz bir cizgide hareket etmiyor. Bu nedenle fay bir kez kırıldığında hattın tamamı kırılmıyor. Fay kuşağı pek cok farklı hattan oluştuğu icin bir fay hattında meydana gelen kırılma ardından gelen diğer hattı tetikliyor
Ayrıca fay hatları kırılmadan once belirli oranda yamuluyorlar. Ve hattın uzerinden bir yuk birikimi başlıyor. Ardından hattın direnci azalıyor ve direncini kaybeden fay ise kırılarak uzerindeki enerjiyi diğer faya aktarıyor. Bu nedenle de uzmanlar, beklenen depremin buyukluğunu biriken enerji miktarına gore tahmin edebiliyorlar.
En son 99 depreminde ciddi bir kırılma gercekleşen KAF uzerinde 30 yıl icerisinde buyuk bir kırılma daha bekleniyordu
Son olarak yaşanan 5.7 ve ardından yaşanan 4.4 buyukluğundeki İstanbul depremi ise, Kuzey Anadolu Fay Hattı ’nda meydana geldi
Prof. Dr. Naci Gorur bu konuyla ilgili olarak şunları soylemişti; “Bu depremler Buyuk Marmara Depremi ’ni oluşturacak fayın uzerinde meydana geldi. Kuzey Anadolu Fay Hattı ’nın Kumburgaz Fay Kolu olarak da bilinen bolumunden, Orta Marmara Cukurluğu ile Cekmece gollerinin acıklarına uzana 75 kilometreklik hattan soz ediyoruz. İlk deprem bu hattın batı ucunda meydana gelince, ‘Bu durum sıkıntılı dedim. ’ Bir gun sonra da ikinci deprem geldi. Zaten enerji birikmişti, bu depremler gerilimi daha da artırdı. Fay zaten kırıldı kırılacak durumdaydı. Bu depremler, kırılma zamanını one cekmiş olabilir.”
Gecmiş yuzyılda ve gunumuzde en buyuk ve en cok can kayıplarının yaşandığı depremler Kuzey Anadolu Fay Kuşağı ’nda meydana geldi. Son 80 yılda bu hatta meydana gelen buyuk olcekli depremler;
1. Erzincan Depremi / 1939
26-27 Aralık 1939 tarihinde Erzincan ’da gercekleşen depremin buyukluğunu Richter olceğine gore 7.2 olarak olculdu. Turkiye ’nin en buyuk felaketlerinden birini yaşayan Erzincan ’da deprem sonucu 116 bin 720 bina coktu, 32 bin 962 kişi hayatını kaybetti ve 100 binden fazla kişi yaralandı. Soğuk kış şartları nedeniyle deprem yerine yardımların ulaşması zorlaştı bu da enkaz altındaki kişilerin bazılarına zamanında ulaşılamamasına neden oldu.
2. Niksar-Erbaa Depremi / 1942
20 Aralık 1942 tarihinde yerel saat ile 17.05 ’te meydana gelen depremin buyukluğu 7 olarak olculdu. 3 bin kişinin yaşamını yitirdiği depremde binlerce kişi de yaralandı.
3. Tosya-Ladik Depremi / 1943
Kastamonu ’nun Tosya ilcesinde meydana gelen deprem bazı vatandaşları uykusunda yakaladı. 27 Kasım gecesi 00.20 ’de gercekleşen depremin buyukluğu ise 7.2 ’ydi 4 bin kişinin yaşamını yitirdiği depremde binlerce kişi yaralandı.
4. Bolu-Gerede Depremi / 1944
Gerede-Cerkeş depremi olarak da bilinen Bolu-Gerede depreminin buyukluğu 7.2 olarak olculdu. 1 Şubat saat 05.22 ’de gercekleşen depremde 20 binden fazla bina hasar gordu. 3 bin 959 kişi ise hayatını kaybetti.
5. Karlıova Depremi / 1949
Turkiye ’nin aktif fay yoğunluğu en fazla olan alanı; Erzincan-Bingol-Karlıoava ucgeni. Kuzey Anadolu ve Doğu Anadolu fayının birleştiği nokta olan bu alanda tarih boyunca bircok deprem gercekleşti. En şiddetlilerinden biri ise Bingol ’un Karlıova ilcesinde meydana gelen ve 450 kişinin hayatını kaybettiği depremdi. 17 Ağustos saat 20.43 ’te meydana gelen depremin buyukluğu 6.7 olarak olculdu. Depremde 3 bin 500 bina da hasar gordu.
6. Kurşunlu Depremi / 1951
Merkez ussu Cankırı ’nın Kurşunlu ilcesi olan depremin buyukluğu 6.9 ’du. 13 Ağustos 1951 ’de saat 20:33 ’te meydana gelen depremde 678 kişi yaralandı 50 kişi ise hayatını kaybetti. 3 bin 354 bina ise hasar gordu. 10 km derinlikte gercekleşen deprem; İstanbul, Ankara, Amasya ve Kayseri ’de hissedildi.
7. Abant Depremi / 1957
Kuzey Anadolu Fay Hattı uzerinde, Mudurnu vadisinde meydana gelen depremin buyukluğu 7.1 olarak olculdu. 26 Mayıs tarihinde 10 km derinlikte gercekleşen depremde 52 kişi yaşamını yitirdi, 101 kişi yaralandı ve 5 binden fazla ev hasar gordu.
8. Varto Depremi / 1966
Deprem, 19 Ağustos gunu saat 14.22 ’de gercekleşti. 30 saniye suren depremin buyukluğu 6.9 olarak olculdu. 2 bin 394 kişinin hayatını kaybettiği, bin 489 kişinin yaralandığı deprem neredeyse Varto ’daki tum yapıları yerle bir etti.
9. Mudurnu Depremi / 1967
Bolu ’nun Mudurnu ilcesinde 22 Temmuz ’da saat 18:56 ’da meydana gelen depremin bilancosu bir hayli ağır oldu. 33 km derinlikle gercekleşen depremin buyukluğu ise 6.9 olarak olculdu. Bursa, İstanbul, Sakarya ve Kocaeli ’de deprem hissedildi. Hatta Sakarya ’da o kadar şiddetli hissedildi ki, olumlerin bircoğu burada gercekleşti. Depremde 89 kişi oldu, 7 bin 116 bina hasar gordu. Sakarya Depremi olarak da anılan deprem sırasında İstanbul Cemberlitaş ’ta bulunan tarihi Vezirhan ’ın bir kısmının cokmesi sonucu bir kişi hayatını kaybetti. Ayrıca deprem sırasında Sakarya ’da elektrik ve telefon hatları de kesildi.
10. Erzincan Depremi / 1992
1939 Erzincan Depremi ’nin merkez ussu yakınında gercekleşen 1992 depremi, Kuzey Anadolu Fayı uzerinde bulunan Erzincan ’ın tarihindeki 6. buyuk deprem. 13 Mart saat 19.08 ’de 6.8 buyukluğunde gercekleşen depremde 653 kişi yaşamını yitirirken 3 bin 850 kişi de yaralandı. Erzurum ve Bingol ’de de hissedilen deprem maddi hasara neden oldu. 1992 Erzincan depremi Kuzey Anadolu Fay Hattı ’nın doğu ucunda meydana geldi. Bu fayın 360 kilometrelik bir bolumunun 1939 Erzincan depreminde kırıldığı biliniyordu. 1987 yılında yapılan bilimsel calışmalara gore ise fay hattının kırılmayan kısmında yıkıcı bir deprem bekleniyordu.
11. İzmit Depremi / 1999
17 Ağustos 1999 Golcuk Depremi, İzmit Depremi ya Marmara Depremi… Yakın gecmişin en buyuk felaketlerinden biri olan bu depremi yaşayanların kulaklarında hala o cumle kaldı; “Sesimi duyan var mı?”
Sabaha karşı 03.02 ’de meydana gelen depremin merkez ussu Kocaeli ’nin Golcuk ilcesiydi. 17 km derinlikte gercekleşen depremin buyukluğu ise 7.5 olarak olculdu. Vatandaşların uykuda yakalandığı depremin bilancosu tum Turkiye icin ağır oldu. Deprem tum Marmara bolgesinin yanı sıra İzmir ve Ankara ’da da hissedildi. 45 saniye suren depremde resmi kayıtlara gore, 17 bin 480 kişi yaşamını yitirdi, 23 bin 781 kişi yaralandı, 505 kişi sakat kaldı, yuz binlerce kişi evsiz kaldı, 285 bin 211 ev, 42 bin 902 iş yeri hasar gordu. Depremin yaraları uzun yıllar boyunca sarılmaya calışıldı. 52 ulke Turkiye ’ye yardımda bulundu.
Depremden sonra yapım hatalarından coken binaların muteahhitlerine yaklaşık 2 bin 100 dava acıldı. Bu davalardan bin 800 ’u hukukî boşluklardan dolayı cezasız sonuclandı. Geriye kalan 300 davanın 110 kadarında ceza verilirken, bircoğu ertelendi. Bunun dışında kalan davalar ise zaman aşımına uğradı.
12. Duzce Depremi / 1999
Turkiye 17 Ağustos ’tan yalnızca 3 ay sonra bir deprem felaketi ile sarsıldı. 12 Kasım saat 18.57 de gercekleşen depremin merkez ussu Duzce ’ydi. Buyukluğu 7.2 olarak olculen deprem pek cok cevre ilin yanı sıra Ukrayna ’dan bile hissedildi. Duzce fayında gercekleşen deprem 17 km derinlikte meydana geldi. 73 km uzunluğunda olan bu fayın 30 km ’lik batı bolumu 17 Ağustos 1999 depreminde kırılmış bulunuyordu. 12 Kasım 1999 depremi ise fayın 43 km uzunluğundaki doğu bolumunun kırılması sonucunda oluştu. 30 saniye suren deprem 845 kişinin hayatını kaybetmesine neden oldu. 4 bin 948 kişi yaralı olarak kurtulurken, 3 bin 395 bina hasar gordu ve derhal yıkılmasına karar verildi. Yıkılan ve ağır hasar alan yapıların sayısı ise 12 bin 939 ’du. Depremin ardından Duzce, Turkiye ’nin 81. ili oldu.
Kaynak: 1