Savaş ucaklarının yaklaşık yuz yıllık seruveninde bugunlerden baktığımızda ilkel sayılabilecek bir yapıdan gunumuzun modern anlayışıyla yoğrulmuş ve son teknolojiyle donatılmış jetler arasındaki fersah fersah farkın var olduğunu bilmek değişim olgusunun hız kesmekten hic hoşlanmadığını gosteriyor. İnsanlığın ucmak ideali cok daha eskilere dayansa da bunun uygulamaya gecirilmesi oldukca uzun bir zamanın gecmesini gerektirdi. Leonardo da Vinci ’den Papaz Dr. Wilkıns ’a hatta Fransız astronomu Laplace ’in; ”gelmiş gecmiş en buyuk astronomdur” dediği Uluğ Bey ’e kadar bircok toplumdan idealist insanın ucmakla ilgili araştırmaları, gozlemleri ve uğraşıları oldu. Biz de gunumuz dunyasının en onemli ucakları olan savaş ucakları ve isimlerinin başında yer alan kodların ne anlama geldiğini sizler icin araştırdık…
Savaş ucaklarının yoğun olarak tartışıldığı bir donem
Son haftalarda ulkemizde de oldukca geniş yankı bulan F-35 tartışmaları konumunu bir sure daha koruyacağının sinyallerini verirken yıllar boyu oldukca aşina olduğumuz “F-16” savaş jetleri dunyanın en populer silahları arasında yer alıyor.
Ne demek şimdi bu “16”ın ya da “F-35”in başındaki “F”? Soruyu biraz daha genişletelim ve savaş ucaklarının başındaki harfle ifade edilen kodların ne anlama geldiklerini soralım ve cevaplayalım…
1. Savaş ucaklarında “A” harfinin anlamı
İngilizce “attack” sozcuğunun kısaltması olarak karşımıza cıkan “A” kodunun anlamı “saldırı”dır. Bu kod ile başlayan savaş ucaklarının tanımlanan en genel ozelliği havadan yuzeye olarak belirtiliyor.
2. Bombardıman denilince akla gelen ilklerden biri “B” karakteri ile başlayan ucak modelleri
“Bomber” anlamına gelen “B” harfinin Turkce anlamı “bombacı”
3. Savaş ucakları arasındaki taşıyıcılar
“C” harfinin kod olarak belirlendiği ucakların sınıfı kargo amacına hizmet ediyor. Bir başka anlamıyla “Transport”. Yani, “taşıma”.
4. Savaş ucakları arasına giren drone ’lar
Pakistan ve Afganistan gibi bolgelerde ozellikle Amerika ’yı zora sokan sivil katliamlarına rağmen dunyanın bircok ordusunun vazgecilmez aracları arasına giren drone (İHA: İnsansız Hava Aracı) isimli araclar bombalamadan keşif yapmaya kadar cok amaclı olarak kullanılmakta. “D” harfinin acılımı ise “drone director” olarak tanımlanıyor.
5. Duşmana sadece bomba atmak yetmiyor
“Special electronic mission” acılımına sahip “E” harfinin başta yer aldığı modellerin gorevleri arasında elektromanyetik spektrumu, duşman birimlerini ve tesislerini bulmakla birlikte ilgili alanları hedeflemek, duşman iletişimini engellemek yer alıyor.
6. Savaş ucakları listesinin en tanınan uyesi “F”
Geldik en tanıdık seriye. “F” serisinin anlamı “Fighter” Turkce karşılığıyla savaşcı. Amerika kokenli “F”ler dunyanın en cok kullanılan modelleri arasında bulunuyor.
7. Yaralıların ayağına giden savaş ucağı “H”
Gorevi ana hatlarıyla “medevac” olarak tanımlanan bu koda sahip ucaklar arama ve kurtarma icin kullanılıyor. “Medevac” sozcuğu ise savaş ya da operasyon sahasındaki yaralıları nakletmeyi ifade ediyor.
8. Yakıt ikmali icin uretilen savaş ucakları “K” karakteri ile biliniyor
“Tanker” olarak tanımlanan “K” serisi ucakların gorevi, yakıt ikmali gercekleştirmek.
9. Sıradaki harf “L”
Soğuk havalardaki operasyonlarda elverişli olan bu model savaş ucaklarının İngilizce olarak acılımı “Equipped for cold weather operations” biciminde anlatılıyor.
10. Coklu gorev icin yaratılan “M”
Ozellikle 1977 yılından sonra coklu gorevler icin kullanılmaya başlanan “M” serisi savaş ucakları mayınlı alanlar icin talep goren bir hava aracı olarak dikkat cekiyor.
11. Rus savaş ucakları “MİG” serisi
“MiG” serisine dahil bu araclarla ilgili ilk soylenmesi gereken, ustun manevra yetenekleriyle goz kamaştıran bir kısa menzil hava muharebe ve savunma ucakları olması. “MİG” kısaltması uretimi sağlayan kuruluşu var eden Artem İvanovic Mikoyan ile Mikhail Yusifovic Guryevic ’in soyadlarından esinlenildiğini gosteriyor.
12. Savaş ucakları arasında “O” olmadan olmaz
“Observation” sozcuğunun kısaltması. Dilimizdeki anlamı gozlem. Adından da anlaşıldığı uzere oldukca spesifik bir goreve sahip.
13. Derin sularda yuzen “P”
Deniz devriyesini gercekleştirmek uzere uretilen ve donatılan bu serinin acılımı “maritime patrol”. Sozun ozu, “maritime patrol” deniz devriyesi anlamına geliyor.
14. Keşif icin “R” yapmak
Savaşlarda savunmak ya da saldırmak kadar keşif yapmanın da hayati onem taşıdığı tartışılmaz bir gercek. Herhangi bir ucağın uzerinde “R” harfi ile başlayan bir kod gorduğumuzde bunun anlamı “Reconnaissance”. Tek kelime ile “keşif”.
15. Denizaltıları yuzeyden uzak tutan savaş ucakları “S” serisi
Denizaltıları korkutmak ve hatta yok etmek icin tasarlanan “S” serisi ile başlayan ucakların anlamsal acılımı “anti-submarine warfare”. Kısacası bu soz grubunun dilimizdeki karşılığı tam olarak değil ama yakın anlam bakımından “denizaltı karşıtı savaş”a cıkan bir yol bulabiliriz.
16. Eğitim şart
Eğitim ucuşlarında kullanılan bu ucakların uzerinde yer alan “T” harfi “Trainer”. Kendisine “eğitimci” de diyebilirsiniz.
17. Savaş ucakları arasında gozu yukseklerde olan “U”
Turkce “yarar” anlamını taşıyan bu sozcuğun orijinal hali “utility. Genel amacı keşif olan bu tipteki ucakların yuksek irtifada seyretme ozellikleri onları sınıfın başarılı ornekleri arasına dahil ediyor.
Amerika yapımı “U” serisinin “U-2” modeli ilk kez uctuğu 55 ’li yıllarda Sovyet hava savunma sistemleri yıldızları sayıyordu. Bu ucaklar 20 kilometreyi gecen irtifalarda rahat bir şekilde ucmayı başarıyor ve 7 saate kadar havada kalabiliyordu. Sovyetler, durumu fark ettiklerinde Cin ’in gelişmiş hava savunma teknolojisini kullanmaya başladı ve o gunlerden sonra gokten U-2 duşmeye başladı. Cunku o donem uretilen 3 U-2 ’den en az 1 ’i Sovyetler tarafından vurulmuştu.
18. Savaş ucaklarında personel taşımacılığının “V” hali
“Staff transport” anlamını taşıyan bu tip ucaklar personel taşımak icin tasarlandı. Evet, dilimizdeki direkt bulduğu karşılık “personel taşımacılığı”.
19. Weather ’in “W”si
Hava durumuna ilişkin tespit ve keşiflerde bulunmak uzere uretilmeye başlanan bu ucaklar icin yapılan orijinal tanımlama “Weather reconnaissance”. Dolayısıyla Turkce anlamı “hava keşif”.
20. Savaş ucağında “X” gorurseniz aklınızda bulunsun
Deneysel anlamına gelen “Experimental” sozcuğunden dolayı “X” harfi listemize girmeye hak kazandı.
Unutmadan
Savunma sanayi stratejileri kapsamında adım atmaya devam eden Turkiye de kendi uretimi olmasını planladığı “TF-X” savaş jetlerinden bahsetmeden yazı bitmemeli. Bu kısaltmanın ilk harfi Turkiye ’ye gonderme yaparken, ardından gelen “F” harfi “fighter”ın kısaltması. Sondaki “X” ise henuz belli olmayan modeli temsil ediyor. Bir anlamda “bilinmeyen” olduğu icin bu karakter tercih edildi.
Turkiye, bu projenin meyvesini 2020 ’li yıllarda toplamayı planlıyor. Bu ucağın kara, hava ve yerden taarruz olmak uzere cok amaclı kullanılacağı belirtiliyor.
KAYNAKCA: 1 2 3 4 5 6 7 8 9