Gorme en baskın duyularımızdan biridir. Beynimiz cevremizde olanları anlamlandırmak icin duyulardan yararlanır. Gunluk hayatta ise cok farklı şeylerle karşılaşırız. Aslında hepsine bakarak, anca gorur muyuz? Ne kadarını fark ederiz? Beynimiz en belirgin değişiklikleri bile bazen fark etmeyebilir. Bunun nedeni ise psikolojik bir etki. Değişim korluğu olarak adlandırılan bu etki, algı yanılması sayılabilir. Aslında bu durum beynin surekli olarak aldığı bilgileri işlememesini sağlayan bir savunma mekanizması. Peki değişim korluğu nedir? Detaylara birlikte bakalım.
Değişim korluğu, temel olarak cevrenizde değişen şeyleri fark etmemeniz anlamına geliyor. Bir şeye bakarken dikkatiniz dağınıksa en temel ozellikleri bile fark etmeyebilirsiniz
Değişimi algılama yeteneğinden ilk bahseden kişi ise 1890 yılında Psikolojinin İlkeleri kitabının yazarı William James oldu
Değişim korluğu psikoloji alanının dışında 19. yuzyıldan beri tartışılıyor. Filmlerde film duzenleme piyasaya surulduğunde, editorler arka plandaki değişikliklerin izleyiciler tarafından fark edilmediğini anladılar
Bu konu hakkında yapılan araştırmalar, goz hareketleri ve calışan bellek gibi konular uzerine yapılan calışmaları iceriyordu
Bu araştırmalarda kişinin hafızası guclu olsa bile gosterilen nesneye ait kucuk detayların hatırlanmadığı gozlemlendi. Direkt olarak bir nesneye odaklanması istenen bireylerin ise gorselin butununu hatırlayamadıkları fark edildi.
Değişim korluğu laboratuvar calışmaları; goz hareketleri uzerine yapılan calışmalarla birlikte 1970 ’lerde başladı. Bunun uzerine ilk calışmaları yapan McConkie ’ydi. 1980 ’lerin sonlarında goz hareketlerinden bağımsız olarak; değişim korluğu fenomeni deneysel calışmalarla acıkca ortaya kondu.
Değişim korluğu son derece normal bir durum. Gunluk yaşantımızda pek cok farklı şeye odaklanarak bazı ayrıntıları gormezden gelebiliriz
Bu tamamen dikkatimizi neye verdiğimizle alakalı. Dikkatimiz tek bir noktaya odaklandığında, gorduğumuz diğer imgeleri kaydetmememiz oldukca normal
Orneğin, bir fotoğrafa bir sure bakarken dikkatiniz dağılmışsa ve resme tekrar bakarsanız, en belirgin değişiklikleri bile fark etmeyebilirsiniz.
Bilim insanları bu konuda pek cok farklı deney yaptılar. Ancak yapılan bir deneyde; bir grup oğrencinin iş goruşmelerindeki durumu incelendi
Oğrenciler iş goruşmelerine gitti ve gerekli tum formları doldurmalarına yardımcı olan ve daha sonra ne yapacaklarını acıklayan bir kişi tarafından karşılandılar. Oğrenciler masanın altında saklanan başka bir kişi olduğunu bilmiyordu ve bir noktada ilkinin yerini alacaktı. Saklanan kişi, oğrencileri karşılayan kişiyle oldukca farklı ozelliklere sahipti. Ancak oğrenciler herhangi bir fark gormediler.
Ote yandan değişim korluğunu etkileyen birkac faktor bulunuyor. Bunlar şoyle sıralanabilir;
– Yaş
Yaşınız ilerledikce değişim korluğu yaşama durumunuz o kadar artar. Yaş, değişim korluğunun şiddetini hafifletme konusunda etkili olan faktorlerden biri. Yapılan bir araştırmada; ileri yaştaki bireylerin değişimleri fark etmede daha genc olan bireylere gore daha yavaş oldukları tespit edildi.
– Odaklanma
Odaklanma ve dikkat değişim korluğunun ana sebebi diyebiliriz. Odaklanmadaki farklılık, diğer nesneleri algılamanızı zorlaştırabilir.
– Nesne sunumu
Bir nesnenin sunumu da değişim korluğunu etkileyen faktorlerden biri. Eğer goruntudeki değişiklik izleyiciyi goruntudeki nesneleri tekrar tanımlamaya zorlarsa, burda değişim korluğu yaşanması oldukca normaldir.
Kaynak: 1