Rekabete dayalı olarak ortaya cıkan ve kuresel bir une sahip olan satranc, dama gibi strateji oyunlarının kokeninin cok eskilere uzandığını biliyoruz. Peki şimdilerde oynadığımız kutu oyunlarının yine binlerce yıllık deneyimle ortaya cıkan benzerleri var mı? Cevabımız, evet!
Eğer satranc ve benzeri strateji oyunları ilginizi cekmeyi başarıyorsa size bir onerimiz var; “700 ’den Fazla Satranc Takımının Sergilendiği Turkiye ’nin İlk Satranc Muzesi” başlıklı iceriğimize goz atabilirsiniz.
Gelelim konumuza, bakın başka hangi masa oyunları koklu tarihlere sahipmiş…
İngiliz kokenli masa oyunu: The New Game of Human Life İmaj Kredisi: Carl A. Kroch Kutuphanesi, Cornell Universitesi Bu masa oyunu, 14 Temmuz 1790 tarihinde var olmuş. Bu tarihten itibaren İngiliz eğlencesinin tanımını baştan yapan oyun oldukca dikkat cekmiş.
Oyunda, oyuncular bebeklikten itibaren yaşamın farklı aşamalarından geciyor. Oyuncular, indikleri karenin ahlaki karakterine gore oyun tahtasında ileri veya geri hareket ediyorlar. ‘Drunkard ’ adını alan zeminde yer alan merkeze (meydana) gelmeleri gerekiyor.
Oyun, donemin sosyal ozelliklerini yansıtması acısından onem taşıyan tarihi bir gosterge olarak yer etmiş.
2. İskandinav kokenli masa oyunu: Viking Satrancı Populer kulturun etkisi ve katkısıyla (ara sıra katkısı olduğunu inkar edemeyiz) ilgi duyduğumuz Vking tarihini, yalnızca Ragnar Lothbrok ’tan ibaret sayamayız.
Arkeologlar, Book of Deer Projesi kapsamında İskocya ’da surdurdukleri calışmalarda bir kazı alanına yoğunlaştılar. Bir Ortacağ manastırı olduğunu duşundukleri alanda bir masa oyununu keşfettiler. Yaklaşık uc yıl once ortaya cıkardıkları bu masa oyunu, yuzyıllar oncesine ışık tuttuğunu duşunduler. Cunku Latince olarak yazılar barındıran bu buluntu, aynı zamanda Hristiyan oğretilerinin ve İskoc Galce yazıtların en eski orneklerini iceriyor.
Bu tarih oncesi masa oyunu, gomulu katmanların uzerinde bulunan yuvarlak bir taşa oyulmuştu. Taşın, 7. ile 8. yuzyıla ait olduğu anlaşıldı.
Tarihciler, bunun antik bir strateji oyunu olan ve Norveclilere ait olduklarını duşundukleri ‘hnefatafl ’ olabileceğini belirtiyorlar..
Antik bir Norvec strateji oyunu olan bu oyuna bazı yerlerde Viking satrancı adıyla denk geliyoruz.
3. Ahlak kavramı uzerinde temellenen masa oyunu: The Mansion of Happiness William ve Stephen B Ives, Wikimedia Commons // Public Domain Bu oyun, tarihcilere gore 1800 ’lerin başlarında İngiltere ’deki en populer tahta oyunu idi. Oyuncular, dindarlar icin cenneti temsil eden bir odul olan “Koşk”e ulaşmaya calışıyor. Oyun, ahlaksızlık ve erdem fikirleri ekseninde turemiş aslında.
İlginc bir teolojik oyun.
4. The Panorama of Europe Bodleian Kutuphaneleri Tarihciler, bu oyunun ilk kez 1815 ’te ortaya cıktığını soyluyor. Bir topac yardımıyla oynanan bu tarihi oyunda, oyuncular, zemin uzerinde Avrupa ’yı dolaşıyor.
5. Chaupar Nurpur ’dan Devidasa, Wikimedia Commons // Public Domain Hindistan, toplumsal ozelliklerinin yanı sıra tarihi ve siyasi yapısıyla da dikkat ceken bir coğrafya.
Binlerce yıllık bir gecmişi olan bu oyun, capraz şekilli bir kumaş tahtaya sahip. Oyunu, uc zar ve 16 taş ile oynayabilirsiniz.
6. Halma Century Illustrated Monthly Magazine via Wikimedia Commons // Public Domain Halma adını alan bu tarihi oyunun kokeni yine İngiltere. Tarihciler, bu oyunun, gunumuzden yaklaşık 140 yıl once, 1880 ’li yıllarda ortaya cıktığını ifade ediyor. Oyunun orijinal halinde 16×16 ’lık tahta bir zemin var.
Oyunun ozunde, karşı karşıya gelen iki rakipten her biri, kendi alanında olan taşları, rakip sahaya goturmek yatıyor.
Oyunu, Amerikalı bir cerrahın icat ettiği bilgisi var. Oyun, populerlik kazandıkca, kendi doneminde oldukca yaygın olan Cin damasını tahtından etmiş.
7. Lewis Satranc Taşları The British Museum Strateji oyunu dersek aklınızda muhtemelen birkac oyun ile ilgili imajlar uyanacak. O imajlardan biri de şuphesiz satranc olacaktır. Bu, pek de yanlış değil.
Satrancın en az birkac asırdır Avrupa ’da da meşhur olduğunu biliyoruz.
Kazılardaki titiz calışmalar sonrasında, Lewis ’te ortaya cıkan satranc taşları 1831 yılına ratihleniyor.
Arkeologlara gore ortaya cıkan bu taşlar, 12 veya 13. Yuzyıllarda vardı. Soz konusu bolgenin o tarihlerde Norvec Krallığı ’na bağlı olduğunu duşunursek İskandinav bolgesinin tarihini zenginliği hakkında derin fikirler yurutebiliriz.
Tarihciler, Lewis Satranc taşlarının, dort tam satranc setine ait olduğunu ve deniz aygırı ile balina dişlerinden oyulmuş 93 parca icerdiğini belirtiyor. Sette yer alan en buyuk parcalar ise Ortacağ kralları, kralice, dini figur (fil), şovalye ve muhafızlardan (kale) oluşuyor. Son olarak, piyonların sadece oyulmuş duz taşlardan meydana geldiğini sozlerimize ekleyebiliriz.
8. Asalto 19. yuzyılda yaşasaydınız karşınızdaki rakip ile strateji savaşına gireceğiniz bir başka oyun asalto. Başka bir ifadeyle, iki kişilik oynayabileceğiniz bu oyun, 1800 ’lu yılların başından bu yana var.
Alman kokenli bir oyun olan asaltoyu, tahta bir zeminde oynayarak rakip saldırılara karşı savunma konusunda elinizden geleni yapmanızı gerektiriyor.
Oyunun amacını ise oyun surecinde rakibinizin taşlarını ele gecirmek ve bu sayede savaşın galibi olmanız şeklinde ozetleyebiliriz.
9. Afrika kokenli masa oyunu: Mancala Mancala, bazı tarihi bulgulara gore ilk oyun olabilir. Ancak bunun kesin bir yargı olmadığını belirtelim.
Oyunu oynamak isterseniz yumuşak bir yere ve eser miktarda tohum ya da cakıl taşlarına ihtiyacınız olacak.
Oyun icin oluşturacağınız cukurları yan yana kazmanız ve soz konusu objeleri (taşları) oyunculara birer birer dağıtmanız gerekiyor.
İlginc olan noktalardan biri ise oyunun tek bir amacı yok. Ama bilmeniz gereken hızlı sayma ozelliğinizi geliştirmiş olmanız gerekliliği.
Mancala ’nın, yakın bir tarihe kadar Avrupa ’da ve Amerika ’daki bilinirlik oranının duşuk olduğunu soyleyelim. Zaten Smithsonian Enstitusunun yayımladığı bir rapora gore oyunun kokeni Afrika ’ya uzanıyormuş. Hatta bu rapora gore mancala, Afrika ’nın ulusal oyunu” imiş.
10. Beş bin yaşındaki masa oyunu: Senet Senet sepetten anlamasanız bile bu oyunu oynamaktan pişman olmayacağınızı hemen belirtelim.
Bu oyun, tarihi bulgulara gore bilinen en eski masa oyunu. Hatta bu oyunun MO. 3.500 ’e tarihlendiğini bilmenizde fayda var. Evet, beş bin kusur yıllık bir oyundan soz ediyoruz.
Arkeologların Tutankamon ’un mezarında bulduğu parcalardan anlıyoruz ki, oyun tahtaları uc kare genişliğinde ve on kare uzunluğunda. Genellikle her oyuncu beş veya yedi taşa sahip. Orijinal kuralları ile ilgili bilgiler kısıt olsa da, oyunun amacının, cubukları zar yerine kullanarak taşları, tahta boyunca yarıştırmak olduğunu biliyoruz.
Sekuler bir eğlence olarak başlayan bu oyun, Mısırlılar icin daha sonra dini bir kimliğe burunmuş. Kareler, tanrıları ve oteki hayat bicimlerini sembolize eden imgelerle doşenmiş.
11. District Messenger Boy ItsLassieTime, Wikimedia Commons // Public Domain Bu oyunu, McLoughlin Brothers isimli bir yayınevi, 1886 yılında piyasaya surmuş.
Oyun, oyuncuların, eldeki parcaları bir tahtanın etrafında hareket ettirerek, bir telgraf şirketinde başkan olmak icin yarışmaları temeline dayanıyor.
12. Binko ’s Registered Railway Game Bodleian Kutuphaneleri Dilimizde, “Binko ’nun Kayıtlı Demiryolu Oyunu” gibi bir karşılığı olan bu oyunu, karşınızda bir rakip ile oynayabilirsiniz.
Bu oyunun tasarım amacının cocuklara; İngiltere, İskocya ve Galler coğrafyasını oğretmek olduğunu soyleyebiliriz.
Oyuncuların, belirli bir başlangıc ​​noktasına lokomotifler yerleştirmesi gerekiyor. Ardından bir zar yardımıyla rakibinden daha hızlı hareket etmek zorunda.
Kaynak: 1 2