Konuyu araştırırken Satılmış turevinde bircok isimle de karşılaştık. Ozellikle kız versiyonu olan “Satı” da bu isimle aynı anlama sahip. Ancak bu, Anadolu ’da pek bilinen bir şey değil; insanlar babaanne, dedelerinin isimlerini aldıkları icin koyulan isme de pek takılmamışlar.
Kimse cocuğunun kotu olmasını istemez diye duşunuyoruz elbette, tabii ki istemez istemesine de nereden geldi oyleyse bu Satılar, Satılmışlar?
Anadolu ’da cok eskiden doğumlar doğal yollarla gercekleşiyordu.
Hastane gibi bir imkanın bulunmadığı bu donemlerde, elbette hastalıklara hemen mudahale edilemiyordu. Doğal ortamda doğan ortalama her 4-5 bebekten birisi oluyordu. Art arda cocuk kaybeden aileler, bunun lanetli bir durum olduğunu ve kotu bir guc tarafından yapıldığına inanıyorlarmış. Yani bir tur Şamanizm ritueli.
Kotu gucun, doğan cocuğu oldureceğinden doğan inanc, cocuğun başka bir evde buyumesine neden oluyormuş. Başkasının evinde buyutulen cocuğun kotu ruhlardan arındığı ve bu şekilde hayatta kaldığı duşunulurmuş. Bu cocuk, cok sonra anne ve babası tarafından satın alınır, kendisine de “Satılmış, Satılgan, Satı, Satıvaldı, Satındı, Satkın” gibi isimler verilirmiş.
İnanışa bakılırsa yer altında var olan kotu bir ruh, cocukları calmakta ve satmaktadır.
Cocuklarının olmesini istemeyen aileler, cocuklarına bu gibi isimleri vermekten de geri durmamışlar. Bu da bir gelenek halini almış. Bugun bazı yorelerde, hÂl cocuğu olmayan kişiler, bir su başında ulu bir ağac altında dilek dilerler, cocukların buralarda satıldığına inanırlar. Bir nevi ibadet olan bu rituel sonrasında, şans eseri cocuğu olanlar da yine aynı şekilde cocuğa “Satılmış” ve “Satı” ismini verirler. Bu uygulamanın Amasya ’da oldukca yaygın olduğu biliniyor.
Bunun bir başka orneği de “Yaşar” isminde saklı.
Bu ismin de verilme hikÂyesi hemen hemen aynı. Anadolu ’da hastalıklardan olen cocuklarından dolayı bir sonraki doğan bebeğe “Yaşar” isminin verilmesi, ailenin bebeğin hayatta kalmasını sağlayacağını duşundukleri bir nevi ritueldir.
Sozun ozu, belki gorulduğunde dalga gecilen “Satılmış” ve turevi isimler, aslında ailelerin yegÂne evlatlarını kaybetmemek uğruna yaptıkları bir uygulamaydı. Eskiden şartlar gunumuzdeki gibi olmadığı icin doğan cocuklar hayata tutunmakta zorlanıyordu. Bu yuzden bu tur isimlere umut bağlamak, o donemin psikolojisi acısından hic de yadsınamaz.
Kaynaklar: Dergipark, Kultur Portalı Webtekno'yu Threads'de takip et, haberleri kacırma