Turkiye tarihinde pek cok başarılı bilim insanı yer alıyor. NASA ’da gorev alarak bu kurumdaki ilk Turk bilim kadını olan Dilhan Eryurt da bunlardan biri. Google ’da Doodle olan bu başarılı kadının, ilham veren oykusunu sizlerle paylaşacağız. “Guneşi zapteden kadın” olarak da bilinen Dilhan Eryurt kimdir?
29 Kasım 1926 tarihinde İzmir ’de doğan Dilhan Eryurt kucuk yaşlardan itibaren matematiğe ilgi duyuyordu. Ustelik oldukca da zekiydi
Babası 1944 ’te Denizli milletvekili olarak TBMM ’ye giren Abidin Ege ’ydi. Abidin Ege ’nin Yuksek Ziraat Mektebi kuruluşu nedeniyle bulunduğu İzmir ’de dunyaya geldi. Ancak kısa bir sure sonra ailesi once İstanbul ’a, birkac yıl sonra da Ankara ’ya taşındı.
İlkoğrenimini Ankara ’da tamamladıktan sonra Ankara Kız Lisesi ’ne devam etti. Başarıyla tamamladığı lise eğitiminin ardından ise İstanbul Universitesi Yuksek Matematik ve Astronomi Bolumu ’ne girdi
Universitede astronomiye ilgisi artan Eryurt, universite eğitiminin ardından Ankara Universitesi ’nde bir astronomi bolumu acmakla gorevli olan Prof. Dr. Tevfik Okyar Kabakcıoğlu ’nun yanında asistan oldu
Kabakcıoğlu ’nun yanında iki yıl boyunca fahrî asistanlık yaptı, işini hicbir ucret almadan surdurdu. Lisansustu calışmalarına bir sure Michigan Universitesi ’nde devam etti.
Dilhan Eryurt, 1953 ’te Ankara Universitesi Astrofizik Anabilim Dalı ’nda doktorasını ve ardından docentlik calışmalarını tamamladı. 1959 ’da ise Uluslararası Atom Enerji Ajansı ’nın bursuyla iki yıllığına Kanada ’ya gitti
Eryurt, burada gercek astrofizikle tanıştı ve Prof. Dr. Alastari G. W. Cameron ile calışma fırsatı yakaladı. Prof. Dr. Cameron ona calışması icin uc konu teklif etti ve o hidrojen yıldızlarını secti
Ardından ABD ’ye giderek once Amerikan Soroptimist Federasyonu bursuyla ABD ’de Indiana Universitesi ’nde gorev aldı. Universiteye bağlı Goethe Link Gozlemevi ’nde yıldız modelleri yapmakla tanımış Prof. Dr. Marshall Wrubel ile calıştı.
Pek cok başarılı bilim insanı ile calıştıktan sonra ise NASA ’ya bağlı Goddard Uzay Araştırma Enstitusu ’nde gorev aldı. Calışmalarına NASA ’da devam eden Alastair G. W. Cameron ile Guneş tarihi uzerine araştırmalar yaptı
Dilhan Eryurt, bu donemde Goddard Uzay Araştırma Ensitutusu ’ndeki gorevi sırasında kurumda calışan tek kadın astronomdu
Eryurt ’un yaptığı calışmalar guneş hakkındaki bazı gercekleri ortaya cıkardı. Eryurt calışmalarıyla; Guneş ’in parlaklığının oluşumundan bu yana gittikce artmadığını, gecmişte cok daha parlak ve sıcak olduğunu ortaya koydu
Dilhan Eryurt ’un o donemki calışmaları yeni başlayan uzay ucuşlarını bile etkileyecek oneme sahipti.
Eryurt ayrıca, aya ilk iniş icin yaptığı başarılı calışmalar nedeniyle 1969 ’da Apollo Başarı Odulu ile odullendirildi
Eryurt, Goddard Enstitusu ’nde iki yıllık calışmasını tamamladıktan sonra kendisine yabancılara sıklıkla tanınmayan bir ayrıcalık gosterildi ve kıdemli araştırmacı olarak enstitude calışmaya devam etti. Enstitu, kendisini yıldızların oluşumu ve gelişimi uzerine araştırmaları icin yeni bilgiler edinmek uzere California Universitesi ’ne gonderdi.
Eryurt, 1968 ’de ise Turkiye ’ye geldi. ODTU ’de bir yıl gorev yaptı. Bu esnada ise TUBİTAK ’ın desteğiyle I. Ulusal Astronomi Toplantısı ’nı duzenledi İstanbul Universitesi Fen Fakultesi. 1968 (Sağdan ikinci sıra 5. kişi Dilhan Eryurt)
1969-1973 yılları arasında ise NASA ’da bilimsel araştırmalarını ve calışmalarını surdurdu. 1973 yılında ODTU Fizik Bolumu ’ne donerek astrofizik ana bilim dalını kurdu. 1977 yılında TUBİTAK Bilim Hizmet ve Teşvik Odulu ile odullendirildi. 1988 ’de altı ay kadar fizik bolumunun başkanlığını yuruttukten sonra beş yıl sureyle Fen Edebiyat Fakultesi dekanlığı yaptı. 1993 yılında ise emekliye ayrıldı.
Dilhan Eryurt başarılarla gecen bir yaşamın ardından, 13 Eylul 2012 ’de gecirdiği bir kalp krizi sonucu Ankara ’da yaşamını yitirdi. Eryurt Bilim tarihine “Guneşi zapteden kadın” olarak gecti. Google ise Dilhan Eryurt ’u anmak icin bir Doodle tasarladı
Ayrıca Dilhan Eryurt gibi bircok başarılı kadını anmak ve kız cocuklara ilham vermek icin geliştirilen bir proje de var. “Puduhepa ve Kız Kardeşleri” isimli bu projeyle kız cocuklarının hayallerine ilham olacak Anadolu kadınlarının bez bebekleri uretiliyor
Puduhepa bebeğiyle başlayan Puduhepa ve kız kardeşleri projesi kapsamında Barış Kralicesi Puduhepa ’nın ilk kız kardeşi Dilhan Ege Eryurt ’un bebeği de uretilmişti. Hikayesi olan bu bez bebeklerin satışından elde edilen gelir ise TOCEV aracılığıyla kız cocuklarının eğitimine burs olarak donuyor.
Kaynak: 1