Cıvık mantarın kralicesi olarak bilinen Gulielma Lister, kadınların onune sayısız engel koyulduğu bir donemde tum cinsiyet normlarına meydan okudu. Cıvık mantarın kralicesi olarak adlandırılmak tuhaf bir ovgu gibi gorunebilir. Ancak Gulielma Lister, şu an yapay zeka araştırmalarının kilit noktasında olan bu muhteşem organizmalar konusunda dunya uzmanıydı. Lister, kariyerinin onemli bir kısmını toprak ve balcıkları incelemeye adadı. Aynı zamanda hızlı kentleşme ve cevre kirliliğinin bir sonucu olarak bu balcıkların dunyadan kaybolma hızını inceledi. İlk başlarda babası Arthur ile calışıyordu. Arthur oldukten sonra tek başına uluslararası otorite haline geldi. Dunya capında bilimle uğraşan geniş bir biyolog ağına katıldı. Bu insanların coğu o donemlerde marjinalleştirilmiş kadınlardı. Gulielma Lister ise tum zorluklara rağmen adını bilim tarihine yazdırmayı başardı. Gelin hikayesine birlikte bakalım.
Gulielma Lister kimdir? Gulielma Lister, Arthur ve Susanna Lister ’ın yedi cocuğundan biri olarak Leytonstone ’da doğdu. Neredeyse 90 yıl boyunca ailesinin Londra ’daki evinde yaşadı. Bir sene boyunca Bedford Koleji ’nde eğitim gordu. Burada botanik konusunda temel bir eğitim almıştı. Onun dışında tum eğitimlerini evde tamamladı. Annesi sanatcı, babası ise şarap tuccarıydı. Babası şarap ticaretinin yanında doğa bilimleriyle uğraşıyordu. Onun kariyeri babasının bilimsel mirasıyla buyuk olcude ilişkiliydi. Ancak babasıyla calışmaya başlamadan once 1884 yılında Journal of Linnean Society ’de bitki parazitlerini konu alan bir makale yayınlamıştı. Lister başarılarla dolu bir hayatın ardından 18 Mayıs 1949 ’da doğduğu evde felc sonucu hayatını kaybetti.
Quaker ailede doğmak 19. yuzyılda dindar bir Quaker ailesinde doğmak ozellikle kadınlar icin buyuk şanstı. Cunku bu mezhepte kadın ve erkeğin manevi eşitliğine inanılmaktaydı. Lister ailesinin dini inanışları gereği akademik standartları oldukca yuksekti ancak yontem ve amacları farklıydı. Gulielma ’nın dedesi Kraliyet Cemiyeti uyesiydi. O da kucuk canlıları incelemeyi mumkun kılan guclu mikroskoplar kullanmasıyla unluydu. Ote yandan babası şarap tuccarı olsa da doğa bilimiyle ilgilenmekteydi. Aynı zamanda erkek kardeşi zooloji ve tıp alanında uzmanlaşmıştı. Ailesi akademik cevrelerde tanındığı icin Gulielma, aynı donemde yaşadığı diğer kadınlara kıyasla biraz daha şanslıydı.
1945 yılına kadar ulkedeki kadınlar tum bilimsel etkinliklerden dışlanmaktaydı. Yıllarca suren tartışmalar sonucunda 1905 yılında Linnean Derneği 25 kadını bunyesine kabul etti. Bu kadınlar arasında Gulielma da vardı. Hatta 1929 yılında derneğin başkan yardımcılığına dahi secildi. Başarılarıyla bir rol model olan Lister, genc kadınlar tarafından taklit ediliyordu. Lister bağımsız olarak bilimsel kariyer surdurmeyi goze alacak kadar şanslıydı. Uzun yıllar boyunca Doğal Tarih Muzesi ve Kew Bahceleri ’nde kıdemli kurator olarak calıştı. Fakat kadın olduğu icin maaş alamadı. Lister zengin bir aileden geldiği icin maaşsız calışmayı onemsemiyordu. Ancak diğer kadınlar onun kadar şanslı değildi.
Botanik ve Mikoloji calışmaları Lister ’in babası Arthur, evlerine bilimsel bir laboratuvar inşa etmişti. Gulielma Lister ne kadar koklerine bağlı olsa da kesinlikle sıradan bir cocuk değildi. Botanikte başarılı olmak, cesur bir gezgin olmayı gerektiriyordu. Bu nedenle laboratuvarda gecirdiği zamanların dışında surekli dışarıda bitkileri araştırıyordu. Ailesiyle birlikte Avrupa ’ya ilk gittiğinde sadece 16 yaşındaydı. Burada bitkileri incelemenin yanı sıra muzeleri gezdi. Lister gunlerinin coğunu kuşları izleyerek, bitki toplayarak ve toprağın jeolojik ozelliklerini analiz ederek geciriyordu. Yanına cep teleskobunu almadan dışarı cıkmıyordu. Lister ’in babası Arthur; yosun, mantar, liken ve balcık kuflerini incelemesi icin Gulielma ’ya ekipmanlarla dolu ikinci bir laboratuvar kurdu. Onların evi seckin biyologların bulunduğu bilimsel bir koloniye benzemeye başlamıştı.
Cıvık Mantar kataloğu Arthur Lister, dunyanın dort bir yanındaki uzmanlar icin cıvık mantarlarla ilgili kapsamlı bir calışma hazırladı. Bu calışma dunyanın ilk sistematik kılavuzuydu. Ancak perde arkasında, bircok cizimi ve katalogları hazırlayan gorunmez bir isim vardı: Gulielma Lister.
Arthur Lister oldukten sonra, Gulielma ’nın ustundeki tum golgeler kalktı. Calışmalarına hız kazandıran Gulielma, daha ayrıntılı baskılar yayınladı. Bu sefer kılavuzun kapağında onun adı yazıyordu. Onun bilime kazandırdığı cıvık mantar olarak bilinen Bloblar, uzayı araştıran ve ulaşım sistemleri tasarlayan bilgisayar programlarının ilham kaynağıdır. Beyni olmadığı halde karar veren, labirentlerde gezebilen ve hatta son yemeklerini nerede bulduklarını dahi hatırlayan bu canlılar, gizemini korumaya devam ediyor. Bilim insanları, sinir sistemi olmadan kompleks ve zeki davranışlar sergileyen bu gizemli varlık hakkında kesin bilgiye ulaşabilmek icin deney yapmayı surduruyor.
Bu listemiz de ilginizi cekebilir:
Caroline Herschel: Bilimsel Calışmaları Sayesinde Para Kazanan İlk Kadın
Kaynak: 1 2