Turlerin Kokeni ’nin yaratıcısı olmasıyla hem yerilen hem de ovulen (bugun dahi) buyuk bilim insanı Darwin, bu eserini uzun zaman sakladıktan sonra yayımlamasının ardından “bir cinayeti itiraf etmiş gibi” hissettiğini belirtmişti. Borsa ile Darwin arasında bir bağlantı var mı? Yok tabii… Devam ediyoruz; yapıtı okuyanlar iyi bilirler ki kendisinin boyle hissetmesi haklı mesnetlerin uzerinde şekilleniyor. Ote taraftan insan ile genetik benzerliği en yuksek turlerden olan maymunların dikkatimizi cekmesinin bircok sebebi var. Ancak burada bilmemiz gereken nokta, bilimsel calışmaların ortaya koyduğu verilere gore insan ile maymunlar arasındaki genetik ozdeşlik oranının yuzde 98.77 olarak acıklandığı. Gelin Maymun Deneyi ve altında yatan gerceklere birlikte bakalım…
Borsa yatırımlarına rehberlik eden maymunlar Keskin bir virajla borsaya gelelim… “Yatırım-kumar” ikileminde tartışılmaya devam eden borsa dunyası, kimi icin kazanc kapısı kimi icin pişmanlık noktası olmaya devam ediyor ki piyasanın oluşturulma bicimi goz onune alınırsa boyle olması kacınılmaz bir netice haline geliyor. Buraya kadar tamam da… Neden bu paragrafta keskin bir virajı donmek zorunda kaldık da maymunlardan borsaya geldik? Sebebi maymun deneyi…
Cunku maymunların başrol oynadığı bir deney var ve bu deney doğrudan borsadaki hareketliliği ilgiyle takip edenlerin dikkatinden kacmayacak boyutta. Hazırsanız konuya dalıyoruz…
1970 ’lerdeki Turkiye ve o donemdeki dunya
Kıbrıs merkezli sorun nedeniyle ev ve otomobillerin karartılması ve boylece Yunan jetlerinin meydana getireceği faciayı en az hasarla atlatabilmenin hesaplarının yapıldığı yıllardı 1970 ’ler. Yine bu donemleri icine alan yıllarda Kemal Sunal ’ın oynadığı filmlerden ve X kuşağına mensup buyuklerimizin hatıralarından aşina olduğumuz başta yağ, benzin, ekmek olmak uzere bilumum ihtiyacların giderilmesi icin uzayan kuyrukların olağan karşılandığı bir zaman aralığıydı… Devam eden siyasal ve toplumsal sorunlar ile ağır işleyen carklarıyla eziyet odağı olan ekonominin kol kola girmiş olduğu bu yıllarda dunyanın genelinde esen sert ruzgarlar catı ucurup yuva yıkan cinstendi. Bu koşullar, Hippilerin anlaşılır protest tavırlarını ortaya koyan sebeplere işaret ediyordu o yıllarda.
Borsanın suregelen ikilemi Alanın profesyonellerine gore borsa, işi bilenin akılcı hareketleriyle kumar olmaktan uzak bir yatırım alanı. Fakat başka bir goruşe gore ise kumar niteliği olan borsada kazanmak bahis platformu misali şansın yaver gitmesiyle doğrudan bağlantılı. Malum, borsa oldukca fazla sayıda hisse sahibinin kotu anılarını barındıran bir merkez. Ancak durumun uzmanlarca ele alınıp yorumlanması bambaşka bir portre koyuyor ve bunu anlamak icin de konuyu iyice araştırmak şart.
Borsada gozu kapalı hisse işlemi yapmak Teknik analizler, ekonomik terimlerle yorumlanan ve heveslilere yol gosteren tum yontemlerin belki de en ilginc ozellikleri barındıran bu maymun deneyi ilk kez bir profesorun kitabında anlatıldı.
Tarihler 1973 ’u gosterdiğinde Princeton Universitesinin akademisyenlerinden Profesor Burton Malkiel, bir kitap yayımladı. Dilimize “Wall Street ’te Rastlantısal Bir Yuruyuş“ olarak cevrilen “A Random Walk Down Wall Street” isimli eser, bu maymun deneyinin duyulmasını sağladı. Malkiel ’e gore gozleri bağlı bir maymun tarafından gazetelerin borsa sayfalarına rastgele atılan dart oklarının işaret ettiği hisselerden oluşturulacak bir portfoy, en az profesyonel portfoy yoneticileri tarafından ozenli bir calışmayla tercih edilmiş hisselerden meydana getirilen bir portfoy kadar iyi performans gosteriyordu. Profesor Malkiel ’in bu anlatımı bir metafordan ileriydi. Gercekten deneme yanılma yontemiyle gozlemlenmiş ve bir sonuc elde edildikten sonra kitaptaki yerini almış deneydi.
Borsacılar kızdı ve tepkiler gecikmedi
Kitapta yer alan maymun deneyinin duyulması alanın profesyonellerini bir hayli kızdırmış ki pek de haksız sayılmayan tepkiler ortaya cıkmaya başlamıştı. Cunku yuzeysel bakıldığında alanın uzmanlarına yonelik bir haksızlık yapılıyor ve doğal olarak dolaylı yoldan hakaret iceren ifadelerdi bu deneyi anlatan cumleler. Ancak iddiaya tepki veren sadece bu alıngan profesyoneller değildi. Wall Street Journal ve Chicago Sun gazeteleri başta olmak uzere bircok kişinin yanı sıra hatırı sayılır sayıdaki kurum tarafından ciddiye alınan “maymun deneyi” tekrar tekrar test edildi.
Borsanın yarım asırlık maymun deneyi
Hatta bugun dahi soz konusu deney gercekleştiriliyor. Savı test etmek isteyenler maymunlarla olmasa da gozlerini kapatıp hisselerle kaplı duvarlara dart oku atmaya devam ediyor. Cunku sonuc bilinen bu testlerin buyuk coğunluğunda hemen hemen aynı akıbeti paylaşıyor.
Maymun gozunu acsa da siz gozunuzu kapatın
Konunun uzmanlarına gore olayın aslı ise uzun vadedeki yatırımın coğu zaman kazanc sağlayacağı ongorusune dayanıyor. Daha net bir ifadeyle bugun duşen bir hissenin 3-5 ve hatta 10 yılı kapsayan uzun vadede kazanca donebileceği neredeyse kesinliğe cok yakın bir sonuc. Dolayısıyla gozunuzu kapatıp attığınız oklarla da konuyu enine boyuna analiz edip rakamların arasında boğulmanın ardından gercekleştirdiğiniz işlemlerdeki başarılı sonucları almanız oldukca olası.
Deney ve yatırım yapması okuyucudan uyarı yapması bizden olsun
Bu yazı, borsa konusunda yaklaşık yarım asırdır devam eden “maymun deneyi”ni okuyucuyla paylaşmak adına ve yalnızca bu konuya ilişkin bilgi vermek amacıyla yazıldığından herhangi bir yatırım tavsiyesinin soz konusu olmayan bir iceriktir. Deneyi test etmek okuyucunun tasarrufunda ancak yatırım konusunda en ufak bir oneri aramak zaman kaybı olacağından bu tatlı olduğu kadar ciddi nitelik barındıran uyarıyı yapmak da bize gorev olsun.
Kaynak: 1 2 3 4 5 6 7 8