Tum gun boyunca bilgisayar başında calıştığınızda gozlerinizin ve boynunuzun ağrıdığından, bacaklarınızın uyuştuğundan şikayet edersiniz. Butun gun ayakta olmayı gerektiren bir meslek icra ettiğinizde ise ayaklarınıza kara sular indiğinden dem vurursunuz. Eğer bir oğrenciyseniz ve gununuz not tutmakla geciyorsa mogigraphia yani yazar krampı olarak bilinen rahatsızlıktan muzdarip olmanız muhtemel. Ancak bu tur şikayetler, insanların tarihte yaşadığı daha tuhaf, tehlikeli ve nahoş mesleki tehlike ve rahatsızlıkların bazıları ile karşılaştırıldığında hicbir şey değildir. İşte birbirinden ilginc meslek hastalıkları ve kokenleri…
1. Baker kisti
İngilizcede “Baker ’s knee” şeklinde adlandırılan bu hastalığın adı 19. yuzyıla kadar uzanıyor. William Morrant Baker adlı bir cerrah tarafından tanımlanan hastalık, 19. yuzyıldan kalma bir sozluğe gore “K harfinin sağ tarafına cok benzeyene kadar” bacakların ice doğru bukulmesine neden olan iskeletsel bir durumu ifade ediyor.
Baker kisti, bir zamanlar ağır ekmek sepetlerini taşırken tum ağırlıklarını sadece tek ayak uzerine koymak zorunda kalan fırıncılar arasında yaygındı.
2. Şofor kırığı (Hutchinson kırığı)
Bu hastalık, adını eskiden arabaların dıştan krankla calıştırılması sırasında yaşanan carpma etkisinden alıyor. Eskiden arabalar el kranklıydı ve araba krankın cevrilmesiyle calıştırılıyordu. Bu sırada krankın elden kayıp geri sarıldığı esnada el bileğine carpması, bolgede ağrılı bir kırık oluşturuyordu. Boylece bu hastalık, meslek hastalıkları tarihine “şofor kırığı” adıyla gecmiş oldu.
3. Baca supurme kanseri
Sanayileşmeyle birlikte nufusun artması ve bacalı evlerin yaygınlaşması bazı ulkelerde “baca temizleyicileri”ne olan rağbeti artırdı. Ancak ne yazık ki temizleyici olarak kimi zaman cocuklar kimi zaman erkekler seciliyor ve bacanın icine girerek kirlerden arındırması bekleniyordu. Bu işlem ise bacadaki kurumlarda bulunan kanserojen maddelerin temizliği yapan kişinin vucudunda olumcul ve ağrılı bir kanser oluşturuyordu. Ardından 1803 ’de baca supurme makinesinin icadıyla pek cok baca temizleyicisinin akıbeti iyiye gitti.
4. İnfrapatellar bursit namı diğer “din adamının dizi” hastalığı
Meslek hastalıkları deyince genelde bedenin ağır şekilde calıştırılmasından kaynaklı hastalıklar akla gelse de bunlar dışında bir tanesi epey ilginc: din adamının dizi hastalığı. Vucutta bazı eklem yerlerinde bulunan “bursa” adı verilen ici sıvıyla dolu keseciklerin ağrılı iltihaplanması sonucu “bursit” denilen bir hastalık meydana gelir. Hastalığın başka formu olan infrapatellar bursitte ise etkilenen bolge, diz kapağının hemen altındaki keseciklerdir. Bu hastalığa daha cok din adamları yakalanır. Cunku dizlerinin uzerine cokup dua ederek vucudunun butun ağırlığını dizlerine verirler. Bu yuzden bu hastalığa “din adamının dizi” adı verilir.
5. Ayakkabıcı femuru
Bu hastalığı genelde el yapımı ayakkabı ureten kişiler yaşar. Bir omur boyu her gun kucağınızda ayakkabı tabanlarını cekiclerseniz uyluk kemiklerinizde duzinelerce kucuk, ağrısız kırılma meydana gelir. Vucut, bu tur kucuk kırıkları basitce daha fazla kemiği yeniden ureterek iyileştirmekten cok daha fazlasına sahiptir fakat bunu onlarca yıllık calışma boyunca surekli yaptığında “ayakkabıcı femuru” adı verilen kotu gorunumlu bir kemik buyumesi hastalığı ortaya cıkar.
6. Kemancı boynu
Cok fazla keman calmak, kemanın dayandığı boyun kısmında lokalize bir iltihaplanmaya neden olabilir, bu durum “kemancı boynu” olarak adlandırılır. Bu durum coğunlukla surtunme ve basınctan kaynaklanır ancak tedavi edilmediği takdirde hoş olmayan sonuclara yol acabilen bakteriyel veya mantar enfeksiyonlarına davetiye cıkarabilir. Ozellikle eski kemanlar bu hastalığa daha cok sebep oluyor.
7. Avcı başparmağı
Bu hastalık, kemiği başparmağın tabanındaki elin geri kalanına bağlayan bağ olan ulnar kollateral bağdaki hasardan kaynaklanır. Hastalık, ilk olarak 1950 ’lerde İskoc avcıların tavşanların boyunlarını baş ve işaret parmakları arasında kırdıkları icin ceşitli sorunlar yaşamaları sonucunda ortaya cıktı. Ulnar kollateral bağa baskı uygulanması sonucunda bağ yırtılır ve ağrılı bir yaralanma meydana gelir.
8. Cam ufleyici kataraktı
Camı veya erimiş metali bir fırında ısıtmak, koruyucu gozluğun olmadığı eski zamanlarda cam ufleyicilerinin gozleri tarafından emiliyordu ve bu işlem sırasında kişi ufak miktarda da olsa radyasyona maruz kalıyordu. Bu radyasyon ise “cam ufleyici kataraktı” denilen bir hastalığı ortaya cıkardı. Aynı durum bir zamanlar demirciler ve dokumhane işcileri arasında da yaygındı.
9. Şapkacı titremesi
19. yuzyılda, şapka yapımında kullanılan kecenin uretiminde cıva nitrat kullanıldı ve bu, şapkacıların cıva buharlarına uzun sure maruz kalma riski taşıdığı anlamına geliyordu. Cıva buharı ise nihayetinde “şapkacı titremesi” olarak bilinen kronik kas titremesi de dahil olmak uzere her turlu fiziksel ve psikolojik soruna neden olabiliyordu 🎩. Ancak hastalık şapkaların yapımı sırasında cıvadan etkilenen kişilerle birlikte ortaya cıktığı icin daha cok “şapkacı titremesi” şeklinde anılıyor.
10. Hizmetci dizi hastalığı
Viktorya donemi evlerindeki hizmetciler, vakitlerinin coğunu sert Viktorya donemi doşemelerinde diz cokerek gecirirlerdi. Bu genellikle prepatellar bursit veya “hizmetci dizi” adı verilen bir duruma neden olabilir. “Din adamı dizi”ne benzese de “hizmetci dizi” daha cok diz kapağının on kısmını yastıklayan bursa iltihabına verilen bir isimdir.
11. Ressam hastalığı
Az once bahsettiğimiz şapkacı titremesinde nasıl ki cıva buharı şapkacılara zarar veriyorsa ressam hastalığında da boyada kullanılan kurşun, ona maruz kalan kişide kronik kabızlığa yol acıyordu. Bu o kadar kotuleşebiliyordu ki colica pictorum denilen ağrılı bir sindirim rahatsızlığına neden olabiliyordu. Bu hastalığa sadece ressamlar değil boya ureticileri de yakalanabiliyordu.
Kurşun zehirlenmesinin bir turu olan bu hastalık, İngiltere ’nin uzak guneybatısındaki Devon ’daki bazı insanların 17. yuzyılda yerel elma şarabı preslerinde kullanılan kurşuna yakalandıktan sonra bir sure “Devonshire kolik” olarak da adlandırıldı.
12. Oğrenci dirseği
Tıpta olekranon bursit ismiyle bilinen “oğrenci hastalığı” dirseğin dış noktası olan olekranonun iltihaplanması sonucu oluşur. Okurken veya ders calışırken masalara yaslanmanın yarattığı baskı, bu hastalığa davetiye cıkarır. Kimi zaman “madenci dirseği” ya da “tesisatcı dirseği” olarak bilinse de en cok “oğrenci dirseği” ismiyle bilinir.
13. Terzi bunyonu
Bunyon, ayak kenarında oluşan kemikli yumruya verilen addır. Terzi bunyonu ise kucuk parmağın dibindeki kemiğin iltihaplanmasıdır. Sert ve coğu zaman cok ağrılı bir buyumenin ortaya cıkmasına neden olur. Bu durum, kimi zaman saatlerce yerde bağdaş kurarak kumaşlarıyla calışan terzilerde yaygın olarak goruluyordu. Bağdaş kurma esnasında bunyonun yere uzun sure baskı yapması, bu hastalığı ortaya cıkarıyordu.
14. Tromboncu akciğeri
Muzisyenler de zaman zaman iş hastalıkları yaşayabiliyor ancak bu hastalık biraz ilginc! Aşırı duyarlılık pnomonisi, bakterilerle dolu toz, buhar veya havayı solumaktan kaynaklanan akciğer iltihabı icin her şeyi kapsayan tıbbi bir terimdir ve bu bakteriler pirincten yapılmış bir aletin icinden geliyorsa “tromboncu akciğeri”ne yakalanmışsınız demektir. Tabii hastalığın nadir gorulduğunu duşunup kendinizi yalnız hissetmeyin cunku benzer sorunlarla karşılaşan pek cok kişi var: “sauna işcisi akciğeri”, “guvercin yetiştiricisi akciğeri”, “peynir yıkayıcısı akciğeri” gibi…
15. Korno calgıcısı felci
Muzisyenlerin yakalandığı meslek hastalıkları arasında bir de korno calgıcısı felci bulunuyor. Korno, calması en zor ensturumanlardan biri. Korno, calmak nefesin kuvvetli olmasını gerektirir. Bazı korno calgıcılarının yuzu sinirlerinin ihtiyac duyduğundan daha fazla hava basıncına maruz kalarak “korno calgıcısı felci” denilen bir tur yuz felcine yakalanabilir. Trompet ve trombon calanlar da bu hastalıktan etkilenebilir.
Bu kadar muzikten bahsetmişken “olumune muzik aletinin sebep olduğu kişilerin hikayesini” okumak istiyorsanız buraya tıklayabilirsiniz.
16. Dokumacı hastalığı
El dokuması halı ve kilim ureten kişilerin ne kadar zor şartlarda calıştığını tahmin edersiniz. Sert ahşap sandalyelerde butun gun dokuma yapmak iskiyal bursitlere, kalcadaki iskiyum kemiğini yastıklayan ve “dokumacının alt kısmı” olarak bilinen bursada ağrılı bir iltihaplanmaya neden olabilir. Bu da dokumacılar arasında yaygın bir hastalığın ortaya cıkmasına sebep olmuştur.
17. Yun ayırıcı hastalığı
“Koyun kırkıcısı akciğeri” olarak da bilinen yun ayırıcı hastalığı, meslek hastalıkları listemizde yer alıyor. Bu hastalık aslında gercek adı olan akciğer şarbonuna kıyasla kulağa cok kotu gelmiyor. İlk olarak 19. yuzyılda Yorkshire koyun kırkıcıları arasında fark edilen yun ayırıcı hastalığına, koyun yunlerinde doğal olarak oluşan bakterilerin solunması neden olur. Bu bakteriler maalesef yun ayırıcılar icin bazen antrasis veya şarbonu icerir.
Kaynak: 1