Oliver Cromwell Biyografisi İngiltere'nin yonetim bicimini krallıktan Cumhuriyet'e cevirmiş ama 1650'den 1658 yılında olunceye kadar Devlet Koruyucu Lord unvanı ile ulkeyi tek başına idare etmiştir. Oliver Cromwell, 25 Nisan 1599 tarihinde Huntingdon, İngiltere ’de doğmuştur. 16. yuzyılda, kiliseye ait mallara el koyarak zenginleşmiş bir ailenin cocuğuydu. Buyuk babası, Anglikan kilisesinin kuruluşunda buyuk rol oynamış ve 1540 ’da kafası kesilerek idam edilen VIII. Henry ’nin guclu bakanlarından Sir Thomas Cromwell ’di. Oliver Cromwell, yuksek tahsilini Cambridge Universitesi'nde yapmıştır. İngiliz devletinin resmi Protestan mezhebi dışında daha koyu dinsel ve yasama kaidelerine uymaya calışan Puriten mezhebine bağlı olup cok dindar bir kişi idi.

Oliver Cromwell, bir sure sonra, resmi İngiliz kilisesine ve Katolikliğe yonelen Saray ’a karşı ortaya cıkan Puritenler mezhebinin şiddetli taraftarlarından oldu. 1628 ’de Hungtington ’dan Londra Parlamentosu'na uye secilerek siyasal hayata atıldı. Kısa zamanda buyuk un kazandı. Fakat bu Parlamento 1629'da feshedildi. Cromwell babasının ciftliğine cekilip cok dinsel inanış gosteren bir kırsal centilmen olarak yaşamaya başladı. 1640'ta sonradan Uzun Parlamento adı verilecek Parlamento'ya Cambridge Universitesi mebusu olarak secildi. “Uzun Parlamento”da, Puritenlerin lideri olarak yer alan Oliver Cromwell ’in onderliğinde Puritenler İngiliz Kralı kral I. Charles ’e karşı kesin mucadele acmışlardı. Bu Parlamento kralın istediği vergileri arttırmayı kabul etmediği icin krala karşı duştu ve Ocak 1642'de Parlamento ile Kral I. Charles'in cekişmeleri bir İc Savaş'a donuştu. Ulke Parlamento taraftarı ve Kral taraftarı olarak ikiye ayrıldı. Kendisi de Parlamento hizmetinde subay olarak askerliğe başlamıştı. İc savaş başlayıp kralın ordularıyla parlamentonun orduları karşı karşıya geldiğinde Cromwell, doğu kontluklarının savunmasını ustlendi. Kral ve şovalyelerine karşı buyuk başarılar kazanacak olan Puritenler ordusunun temeli sayılan “Ironsides”ı (demir saflar) kurdu.
Cromwell ’in duşmanı ve koyu mutlakiyetci olan Clarendon kontu, bu ordudan “disiplini, cesareti, itaati, ustun yetenekleriyle butun dunyada gorulen en guclu ordu” diye soz eder.
Gercekten de Cromwell ’in askeri birliklerinde sıkı bir disiplin vardı: gorev başında uyuyan bir nobetciye rastladı mı, olduğu yerde kurşuna diziyordu. Bir asker mızrağını ya da tufeğini olsun, silahını yitirir ya da bir yerde unutursa, hemen idam ediliyordu. Cromwell kent ve koy halklarına, sebebi ne olursa olsun, kotu davranmayı askerlerine yasaklamıştı. Bir meyve ağacına en kucuk bir zarar vermek, en ağır cezaya carptırılmak icin yeterli sayılmaktaydı.
Siyaset yaşamı bircok celişki ile doludur. Kurmuş olduğu parlamentoyu askerlere verdiği emirle dağıttırmış, dinde inanc ozgurluğunu savunurken, dine hakaret edenlere işkence uygulanmasına izin vermiştir.
Koylulerin ve her meslekten zanaatkarların (usta, kalfa, cırak) Cromwell planına uygun olarak kurulmuş olan “yeni model ordu”ya katılmaya hakları vardı. Kralcı ordunun butun subayları soylu sınıftandı; parlamento ordusunun subaylarına gelince, kimisi eski kunduracı ustası ya da arabacı, kimi de gemi serdumeniydi. Bununla birlikte, aralarında kucuk ya da orta toprak sahipleri de vardı. Cromwell ’in ordusu kucuk toprak sahiplerinden, koylulerden ve zanaatkarlardan oluşan bir “halk ordusu”ydu.
İngiltere de tarihteki ilk profesyonel İngiliz ordusunun oluşmasını sağladı ve kırmızı renkte sembol olan uniformalarının başlangıcını yapan oldu.
Cromwell ordusunun savaşa katılmasıyla, olayların seyri değişecek ve generalliğe yukselen Cromwell, ilk zaferini 1644 ’te kazanacaktır. Koyluleri askeri eğitimden geciren parlamento yanlılarının lideri Cromwell, kralın suvari birliklerine karşı bu orduyu cıkararak, soylu kesimin askeri ustunluğunu kırdı. Mayıs 1646'da kralın bulunduğu Oxford kenti kuşatıldı. Uzun savaş yıllarından sonra, 1648 ağustosunda Cromwell, kralın butun ordularını yenilgiye uğratıyor ve kesin askeri zafere ulaşıyordu. Ocak 1647 ’de kral I. Charles, parlamento kuvvetlerine esir olmasına karşın ordu ile parlamento arasındaki anlaşmazlıklardan yararlanmaya, bunlarla ayrı ayrı goruşmeler yapmaya calıştı. 1648 yılında parlamento, I. Charles'ın yargılanmasına karar verdi. Parlamento uyeleri Charles ’ı ulkenin sorunlarından sorumlu tutuyor ve ulkeden kacarak dış askeri mudahaleyi kışkırtmakla sucluyordu.
Charles'ın ''vatana ihanetten'' ve ''İngiliz toplumuna karşı suc işlemiş'' olmaktan yargılanmasına karar verildi. Ancak I. Charles, onu yargılayacak mahkemenin yasal olmadığını iddia etti ve ''Bir kralı yargılayabilecek ust makam yoktur'' savını one surdu. Kralın uzlaşmaz tutumu onu yargılayan parlamentoda bolunmeye yol actı.
Bazı parlamenterler ılımlı bir monarşi idaresi istiyorlar ve krala yumuşak davranılması gerektiğine inanıyorlardı. Başlarında Cromwell'in bulunduğu bir diğer taraf ise, kralın vatanına ihanet ettiği icin idam edilmesi gerektiğini savunuyordu. Sonunda ozellikle Cromwell ’in baskısıyla 27 Ocak 1649 tarihinde I. Charles olum cezasına carptırıldı. 30 Ocak 1649 tarihinde I. Charles idam edildi.
I. Charles 30 Ocak gunu Londra ’da Whitehall Sarayı ’nın avlusunda boynu vurularak idam edildi.
Cromwell İngiltere ’de duruma hakim olduktan sonra once İrlanda ’ya, sonra da İskocya ’ya yoneldi. Halk yavaş yavaş Cromwell ’in diktatorluk yonetimine alışmaya başlamıştı.
1651 yılında II. Charles İskocya ’da krallığını ilan etmiş ve yeni topladığı ordusuyla Cromwell uzerine saldırmıştı. İki tarafın ordusu Worcester yakınlarında karşılaştı. İskocyalılar buyuk kayıplar verdi. Cromwell ’in zaferi kesindi.
Oliver Cromwell ’in bu son zaferini Parlamento buyuk bir sevincle karşıladı. 1651 yılında Londra ’ya dondu ve ordunun başkomutanı, devletin başı olarak kendine yuksek bir maaş bağlandı ve Whitehall Sarayına yerleşti.
Ancak ulke, devrimin hemen ardından şiddetli bir anarşinin icine duşmuştu. Devletin mali durumu bozulmuş, işsizlik artmış, mahkemelerde yirmi uc bin dava birikmişti. Cromwell ile parlamento arasındaki mucadele yeniden başladı. O, parlamentonun yalnızca bir yurutme organı olmasını istiyordu. Aslında anlaşmazlığın asıl sebebi, gene din konusuydu. Cromwell tam bir din ozgurluğu istiyor, parlamento ise presbiteryen ortodoksluğun tanınması konusunda ısrar ediyordu.
Taraflar arasındaki anlaşmazlık, parlamentoda bir yasa tasarısını goruşulmesi sırasında patlak verdi. Bu yasa, parlamentonun devamıyla ilgiliydi. Yasanın cıkmasına engel olmak isteyen Cromwell, bunu başaramayacağını anlayınca, parlamentoya gelip uzun bir soylev verdikten sonra silahşorlerini iceri cağırdı; komutanlarına parlamento başkanının asasını gostererek “kaldırın şu sacma şeyi!” emrini verdi; ve parlamento uyelerine hakaret edip, onları kovdu; yasa tasarısını yırtıp attı. Parlamento binasının kapısına da şoyle bir ilan astırdı: “Bu bina mobilyasız olarak kiralıktır”. Boylece “Uzun Parlamento” sona ermişti.
Cromwell ulkeyi tek başına, istediği gibi yonetmeye karar vermişti. Devletin sivil bir devlet olmasını, secilmiş bir parlamento bulunmasını, parlamentonun vergiler koymasını, yasalar cıkarmasını ve kuvvetli bir yurutme organı olmasını istiyordu.
İngiltere, İskocya ve İrlanda ’nın bağımsız kiliselerinin gosterdiği adaylar arasından istediği 150 kişiyi secti, bunları toplantıya cağırdı. Ancak parlamentonun da omru uzun olmayacak; bir sure sonra kendiliğinden dağılacaktı. 1653 yılında Cromwell, “İngiltere, İskocya ve İrlanda ’nın koruyucu lordu” ilan edildi; boylece ulkenin mutlak hakimi oldu. Cromwell kısa zamanda, İngiltere ’de duzeni kurdu. Katoliklik ve piskoposluk taraftarlığı dışında din ozgurluğunu sağladı.
Cromwell ’in en buyuk amacı, Kuzey Avrupa ’da bir protestan ulkeler birliğini gercekleştirmekti. İsvec ’le de iyi ilişkiler kurdu; Danimarka ve Portekiz ’le olan anlaşmazlıklarını cozume bağladı; İngiliz donanmasına eski gucunu yeniden kazandırdı. İspanya donanmasına ağır bir darbe indiren İngiliz donanması, Akdeniz ve Hint Okyanusu ’ndaki eski ustunluğune Cromwell doneminde kavuştu.
1657 yılında Cromwell ’e kral unvanı teklif edildi, ama ordusunun muhalefeti yuzunden o, bunu reddetmek zorunda kaldı. 1658, Cromwell yonetiminin en parlak yılıydı. Bununla birlikte sağlığı iyice bozulmuştu. 1658 ’de buyuk zaferinin onuncu yılında oldu.
Oliver Cromwell, zengin bir tuccarın kızı olan 1620 yılında Elizabeth Bourchier ile evlendi. Richard Cromwell, Henry Cromwell, Bridget Cromwell, Elizabeth Claypole, Frances Russell, Mary Cromwell, Frances Cromwell, Robert Cromwell, Oliver Cromwell, James Cromwell adlarında cocukları oldu.
İrlanda'ya yaptığı bir seferden sonra sağlık durumu kotuleşmiş ve en sevdiği kızı Elizabeth'in kanserden olduğu Ağustos 1658'de Oliver Cromwell sıtmaya yakalanmış, 3 Eylul 1658 tarihinde tarihinde de Whitehall Sarayı, Londra, İngiltere ’de 59 yaşında olmuştur.
Uzun yıllar İngiltere ’yi tek başına yoneten Cromwell, İngiltere ’nin ilk ve son diktatoruydu. Savunduğu ve uğrunda savaştığı en buyuk ilke, dinsel inanışı ve ozgurluk olmuştur.
Oliver Cromwell ’den sonra Oliver Cromwell'i oğlu Richard Cromwell Devlet Koruyucu Lord unvanını alarak takip etmiştir. Fakat kısa bir muddet sonra onun ulke idaresi yeteneğinin cok az olduğu gorulmuş ve ulkenin bir siyasal, ve ekonomik karmaşalık golgesi altına girdiği anlaşılmıştır. Bunun uzerine Commonwealth rejiminin İskocya'ya gonderdiği vali olan General Monck monarşiyi tekrar geri getirme kararı ile İskocya'dan ordusuyla gelip Şubat 1660'ta Parlamento'yu feshedip Richard Cromwell'i gorevinden feragat ettirmiştir.
İdam edilmiş olan kral I. Charles ’ın oğlu II. Charles Londra'ya 23 Nisan 1661 tarihinde gelip tac giymiştir.
Kral II. Charles yeniden tahta cıkınca, babasının idamının ocunu gayri-insanî uygarlık dışı bir şekilde almıştır. Sembolik olarak babası kral I. Charles'in idam edilmesinin 12. yıldonumunde, 30 Ocak 1661'de Oliver Cromwell'in gomulmuş cesedi Londra'nın Anglikan katedrali olan ve unlu İngilizlerin mezarlarının bulunduğu "Westminster Abbey Katedrali" icindeki mezarından cıkartılmıştır. Cromwell'in cesedi zincirlere bağlanmış ve turlu işkencelerin ardından sucluların idam edildikleri Tyburn'da asılıp halka gosterilmiştir. Sonra Oliver Cromwell'in başı kesik cesedi işaretlenmemiş bir cukura atılmıştır. Aynı zamanda bu uygarlık dışı barbar muamele, I. Charles'ın idamına karar veren mahkemenin uyeleri olan Amiral Robert Blake, başhakim John Bradshaw ve Cromwell'in damadı General Henry İreton'un cesetlerine de uygulanmıştır.
Oliver Cromwell'in kesik başı ise bir kazığa gecirilmiş ve İngiltere Parlamentosu binasının en eski kısmı olan Westminster Hall'un catısının tepesinde cakılmıştır. II. Charles'in hukumdarlığı suresince 1685'e kadar burada kalmıştır. Bundan sonra kazığa gecirilmiş Cromwell'in kafası birkac kere el değiştirmiştir. Orneğin 1814'te Josiah Henry Wilkinson adlı bir kişi Cromwell'in kazığa takılı kafasının sahibi olmuştur. Ancak 1960'ta Cromwell'in kazığa takılı kafası bir mutevazı bir merasimle Cambridge Universitesi, Sidney Sussex Koleji bahcesinin bir koşesine gomulmuştur.
Cromwell ’in Sozleri :
Sizi alkışlayanlara aldanmayın, asıldığınızda daha cok alkışlayacaklardır.
Daha iyi olmaya calışmayan iyi olarak da kalamaz.
Tanrıya guven ama barutunu da kuru tutmaya bak.

Oliver Cromwell ’in yapıyı 20 Nisan 1653 gunu Rump Parlamentosu adıyla anılan birbirleriyle hizip catışmaları ile vakit gecirip hicbir siyasi karar alamayan, hatta yeni parlamento uyelerini secimi konusunda bile bocalayan Parlamentoyu 40 tufekli asker eşliğinde aşağıdaki sozlerin ardından feshetmiştir:

Acele edin ve defolup gidin. Oturumunuzu sonlandırmaya geldim. Meclisi yaptığınız her icraat ile kirletmenize ve şerefsizleştirmenize artık kalıcı bir son vermeye geldim. Siz ki fitneci, fesatcı, meclis uyeleri, siz ki iyi bir hukumet olmak dışındaki her şeysiniz! Kiralık sefil yaratıklar, zavallılar, ulkenizi en kucuk şahsi cıkar adına satılığa cıkaranlar, birkac kuruş icin Tanrı'ya ihanet edenler, icinizde bir parca da olsun erdem kalmadı mı? Bir parca vicdan da mı yok? Atım kadar bile dindar değilsiniz! Altın sizin yeni Tanrınız olmuş! Satılığa cıkarmadığınız bir değer bile kalmadı. Ulusunuz adına iyi bir şey duşunemez misiniz? Sizi cıkarcı surusu, bulunduğunuz bu kutsal meclisi, varlığınızla kirletiyorsunuz! Tanrının kutsadığı bu meclisi, ahlak yoksunu davranışlarınızla hırsızların ini haline cevirdiniz! Halkın size verdiği yetkiyi kotuye kullandınız. Halkın umutsuz dertlerine care olmalıydınız, kendiniz halka en buyuk dert kaynağı oldunuz! Ama ulkeniz beni asırlardan beri temizlenmemiş bu ahırı temizlemeye cağırdı! Bu gucu de bana Tanrı verdi. Bu şeytan ocağını yonetmeye geldim. Vay halinize! Şimdi derhal defolun! Acele edin ruşvetin koleleri! Acele edin, gidin! Suslu saltanat eşyalarınızı alın ve defolup gidin!