Venezuela ’da son zamanlarda yaşanan kritik olaylara kulağınız kabarmıştır. Ozellikle Yuksek Mahkemesi (TSJ) 29 Mart ’ta, anayasaya uymadığı gerekcesiyle ulusal meclisin yetkilerini gecici olarak ustlendiğini ilan etmesinden sonra sular iyice kaynadı. Yuksek yargının, coğunluğu sağ muhalefetin elindeki meclise darbe yaptığı iddiasını sağlam tutuyor. Kısaca Venezuela yangın yeri ve artık intihar ettiğini soyleyebiliriz.
Peki Tek Adam sistemi ile yonetilen Venezuela kısa zamanda bu sonun eşiğine nasıl geldi?
Son zamanlarda internette sıklıkla paylaşılan bu yazı Cemal Tuncdemir‘in konuyla ilgili makalesinden derlenmiştir. Kaynak yazıya buradan ulaşabilirsiniz.
1. 30 milyon nufuslu ulke, sadece dunyanın en kotu ekonomik gorunumune değil, batı yarım kuredeki en ciddi insani krize de sahne oluyor. Ulke savaşta olmamasına rağmen sadece 2016 yılında ekonomik olarak %19 daha kuculdu.
Enflasyon yuzde 700 ’lerde. En temel ilaclar bile bulunamıyor. Butun dunyada yıllar once yok olmaya yuz tutan difteri hastalığı Venezuela ’da yeniden başgosterdi. Sıtma ve kolera salgınları hızla artıyor. Ulkenin gıda stokları da tukenmiş durumda. Marketlerin rafları boş. Ulkedeki tek bolluk kuyruklarda. Ekmek ve temel gıda maddelerini alabilmek icin bile saatlerce bazen gunlerce kuyruklarda beklemek gerekiyor. Ve de yağma olayları artış gosteriyor. Bununla birlikte kilise ve ulkenin sağ kesiminin cağırısıyla buyuk bir isyan baş gosteriyor. Kısaca Venezuela, bitikleri oynarken bir de sağ ve sol catışmalarının yaşandığı sıcak bir arenaya donuşuveriyor.
2. Nasıl boyle olduğu konusuna gelecek olursak; Venezuela duşunduğunuzun tam aksine fakir bir ulke değil. Dunyanın en buyuk petrol rezervine sahip ve Suudi Arabistan ’dan daha fazla petrolu var. Buradan yıllık gelir 1 trilyon dolardan fazla.
3. Kotu politikalar berbat kararlar ve planlamaların sonucunda kucuk başarılarla kandırılan halkın gozleri boyandı ve ulke battığında iş işten coktan gecmiş, uyutulan halk uyandığında ortalık coktan yangın yerine donmuştu.
Hugo Chavez, 1998 ’de ilk kez aday olup ‘petrolun parasını ulkenin yoneticilerine ve bir avuc zengine değil halka yedireceğim ’ dedikten sonra yoksullaşan halk etkilendi ve %56 oranla onu başkan secti. Tek adam yonetimine başlayan Chavez, geldiği ilk yıllar ılımlı politikalar uretti. Chavez gucluydu. Fakat guclendikce rotasından ve hedefinden şaştı. Sosyalist hamleler ve birkac kucuk başarılı hamle ile halkın hassas noktalarına dokunarak onları uyutmayı bildi. Kendisi ise artık coktan yeni rotalar cizmişti.
4. 2005 yılında ‘21. yuzyıl sosyalizmi ’ adını taktığı ‘Chavismo (Cavizm) ile işe başladı. Sozde ozel şirketler ekonomik faaliyetleri yurutecekti fakat bu şirketlerin arkasında da Chavez ve adamları bulunuyordu.
5. Chavez, Ulusal Kalkınma Fonunu (FONDEN) kurdu ve bu kamu şirketinin bunyesinde topladığı hicbir şeffaflığı olmayan fonlarla, ulkenin milyarlarca dolarlık gelirinin nasıl harcanacağının tek belirleyicisi oldu.
6. Petrolden gelen milyarlarca dolar, semt havuzu inşaatlarından, Rus savaş jetleri almaya kadar, sadece Chavez ’in kişisel onayına dayanan ve hicbir parlamento denetiminden gecmeyen yuzlerce projeye akmaya başladı.
7. Ulkenin parası uzerinde kazandığı denetimsiz yetkiyi secimlerde bir avantaja donuşturen Chavez, parasının kucuk bir kısmıyla varoşlara ve fakir halka yatırım yaparak oyları bu şekilde kazanmaya başladı.
8. Halk kucuk hizmetlerden etkileniyordu. Hatta bir Venezuelalı vatandaş; “Chavez ’in ulkenin parasını carcur ettiği bir yalan. Gercek olsaydı boyle hastanelerimiz olabilir miydi?” diyor. O vatandaş şu an sokaklardaki kaostan hastaneye gidemiyor…
9. Chavez ’in ulkeyi bu duruma getirmesinin bir başka tarafı da ‘Tek başlılık ’ sevdası oldu. Ceşitli anayasa değişiklikleri ve referandumlarla aşama aşama pekiştirdiği tek adam rejimi ulkeyi cehenneme surukleyen etkenlerden biriydi.
10. Yuksek yargıyı da tamamen denetimi altına aldıktan sonra Venezuela devletinde yargısal denetim ve kuvvetler ayrılığı fiilen ortadan kalktı.
11. Sadece Chavez ’e sadık son derece politize bir yargı oluşturuldu. Hukumetin istemediği kararları alan yargıclar ya tutuklandı veya tasfiye edildi.
Muhalefet liderleri ve aktivistler değişik suclamalarla hapsettirildi. Medya icin, devletin yuksek makamlarına saygısızlığı kriminal suc haline getiren yasalar cıkarıldı. Muhalif medya baskılarla tasfiye edildi. Gazeteler, televizyonlar el değiştirdi.
12. Mevcut rejimdeki son demokratik fırsat olan 2015 Aralık ayındaki secimlerde parlamentonun ucte ikisini muhalefet kazandı. Bu kağıt ustunde rejimin 16 yıllık iktidarını bitirdi. Fakat her şey icin cok gecti…
Gorevi biten eski parlamento, yeni milletvekilleri goreve başlamadan, alelacele meclisin merkez bankası uzerindeki denetim yetkisini kaldırdı. Yuksek Mahkemenin gorev suresi bitmeye az kalmış 12 uyesinin yerine yenilerini secerek, muhaliflerin bu koltuklara atama yapmasını da engelledi.
13. Kısaca Chavez yerine iktidar olan Nicolás Maduro yetkisini kullanarak secimi bir şekilde iptal ederek ‘saltanatına ’ devam etti. Kazanan millet değil, tek bir adam oldu.
14. Her gun yaşanan yağma veya isyan olaylarına yayın yasağı getirildi. Maduro ve medyası, ulkeye karşı ekonomik savaş başlatıldığını iddia ediliyordu. Bu yanlış iddiaları da ABD ’nin yaptığı abartılı haberler tabanının kendisine sadık kalmasını sağlıyordu.
15. Chavez ’in bitireceğim dediği şeylerden biri de ‘yolsuzluk ve ruşvet ’. Fakat ruşvet ve yolsuzluk icin yaptığı değişiklikler keyfi oldu. Bağımsız denetim mekanizmalarını kaldırdıkca yolsuzluk ve suclar bireysel olmaktan cıkıp sistematik hale geldi.
Kendisine sadık olanların yaptıkları yolsuzlukları gormezden gelerek onları odullendirdi. 200 ’lere varmadan dunyanın en şeffaf ulkelerinden biri olan Venezuela, artık yolsuzluğun dunya başkenti olmuştu bile.
16. Ve beklenen son; Venezuela halkı bir sabah uyandığında bu gostermelik demokrasinin sona erdiğini gosteren ve ‘diktatorluğun resmileşmesi yolunda ’ yeni surprizin gelmesiyle gercekleşti.
17. Maduro artık “yasal” olarak da ulkedeki tek guc. Şimdi Venezuela ’da yaşayan halk akın akın komşu ulkelere kacmak istiyor. Fakat ulkenin yeni pasaport alacak parası olmadığından bu da gercekleşemiyor.
18. Kısaca, “tek başlılığı” savunan ve belirli ideolojilerle uyutulan halk bugun ulkesinden kacmak istiyor. Venezuela icin uzunca bir sure cıkış yolu da gorunmuyor.