Evlilik. Akılla, mantıkla, coğu zaman gonul birliği ile ve aşkla, birlikte bir gelecek icin cıkılan yol. İsteyen herkese diliyoruz 🙂 Fakat ulkenin ve kadının geleceği icin cıkılan yol, rol model olacak bir evlilik? O ancak buyuk onderlerin, vizyonu, dehası ve azmiyle tarihi değiştirecek insanların başına gelebilir. Evliliklerinin 96. Yıl donumunde Gazi Mustafa Kemal ve Latife Hanım ’ın Turk Medeni Kanunu ’nun yolunu acan evlilikleri.
Latife Hanım Kimdir?
Turkiye Cumhuriyeti ’nin kurucusu ve ilk Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal Ataturk ’un ilk ve tek eşidir Latife Uşakizade, nufus kayıtlarındaki adıyla Latife Uşaklı, hepimizin bildiği adıyla ise Latife Hanım. 17 Haziran 1898 ’de İzmir ’de varlıklı ve kulturlu bir ailenin kızı olarak dunyaya gelen Latife Hanım, İzmir Lisesi ’nden mezun olduktan sonra Paris ’te bulunan Sorbonne Universitesi Hukuk Fakultesi ’ne devam eder ve Londra ’da dl eğitimi aldıktan sonra Kurtuluş Savaşı yıllarında memlekete doner. Butun ailesi Avrupa ’dayken memlekette yalnız kalmayı tercih edişini “Memlekette işlerin karıştığı haberini aldım. Kurtuluşu kendi gozlerimle gormek icin dondum.” diye acıklar. Avrupa ’da tahsil alan, birkac dil bilen, akıllı ve kulturlu bu ela gozlu, kumral, ufak tefek kadını Salih Bozok “Cabuk sevinen, cabuk uzulen, yazı yaman, kışı yaman bir hatun” diye tanımlar.
Tanışma
Yıl 1922. İzmir işgal altındadır. Turk ordusu İzmir ’e girdiğinde, Mustafa Kemal ve yaverleri guvenli bir karargah arayışına girer. Oneriler uzerine Uşakizade koşkunu karargah olarak kullanmaya karar veren Ataturk ve yaverlerine koşkte babaannesiyle yaşayan Latife Hanım ev sahipliği yapar.
İlk Kıvılcım
Koşkte ilk akşam yemeği. Latife Hanım, Mustafa Kemal Paşa ’nın yanına gelerek “Yemek zamanı geldi mi Sayın Paşa Hazretleri, yemeğe buyurmaz mısınız?” diye sorar. Mustafa Kemal Paşa Latife Hanım ’ın kendisine ev sahibi muamelesi yaparak, yanındakileri misafir yerine koyan tavrını fark eder ve tebessum eder. Akşam yemeği bitip herkes dağıldıktan sonra Mustafa Kemal Paşa sarmaşıklı balkondan yanan şehre, İzmir ’e bakıyordur. Hemen yanında ise İzmir ’i izleyen Mustafa Kemal ’i hayranlık dolu gozlerle izleyen Latife Hanım. Mustafa Kemal, Latife Hanım ’a donerek “İzmir ’deki buyuk yangında ailenizin de birkac evi yanmış, cok uzuldum” der. Latife Hanım buyuk bir iyimserlik ve heyecanla “Neyimiz var, neyimiz yoksa yansın isterse Paşa ’m. Siz yanmamış bir sancak verdiniz bize, yanmamış bir hurriyet, istikbal verdiniz ya o yeter. İzmir yanarsa bir yenisini, daha guzelini yaparız biz Turk milleti. Ama sancak yanarsa yer gok taş kesilir” der, heyecanla Kemal Paşa ’nın kolunu tutarak. Bu heyecanı fark eden Mustafa Kemal, “Demek bu kadar seviyorsun bayrağını ve bu kadar guveniyorsun” der gozleri dolan Latife Hanım ’a donerek ve devam eder; “Ağlamak yok bak ama, uzulurum. Hadi git icecek bir şeyler getir de, evimizdeki ilk geceyi kutlayalım.”
Salih Bozok ’un Ağzından Ataturk ’un Evlilik Kararı
‘ ’Bir gun İsmet Paşa ile Yusuf Kemal Tengirşek ’ten başka kimsenin bulunmadığı bir sofrada kararlı bir sesle “Memlekette yapacak cok işimiz var. Toplumumuz, bugunku yapısı ile yuzde elli randıman veriyor cunku kadını uretimden cekmişiz, onu sadece cocuk doğuran, sokuk diken, yemek pişiren yaratık haline koymuşuz. Bu elbette son derece yanlış.
Kadını erkekle eşit haklara kavuşturmak ve uretimde kendisinden tıpkı erkek gibi yararlanmak gerekir. Bunu yapmadıkca batı milletlerinin hizasına gelmemiz soz konusu olamaz. Bu işlerde kim on ayak olacak topluma, biz. Nasıl on ayak olacağız? Başkasının karısında uygulamasını istediğimiz şeyleri, biz once kendi karımızda uygulayacağız. Kadının yuzu mu acılacak, once kendi eşlerimizin yuzleri acılacak ki, vatandaştan bu uygarlığı istemekte haklı olabilelim. Kendi karımız bir yerde calışmıyor, uretime katılmıyorsa, başkasının karısının calışmasını ve uretime katılmasını istemek haksızlık olur. Evli değilsek, bu isteklerimiz karşısında vatandaşlar, haklı olarak onerilerimize kulak asmayabilirler. Goruyorum ki, aranızda bir ben bekarım. Ben hepinizin başında olduğuma gore, ornek benden gelişmelidir. Onun icin evleneceğim. Vatandaştan ne yapmasını istiyorsam, once bunu ben yapacağım, karım yapacak. ’ ’
der ve masadakilere donerek sorar: “Latife Hanım hakkında ne duşunuyorsunuz?”
İsmet Paşa ’nın Latife Hanım hakkındaki Goruşleri
Gazi Mustafa Kemal, paşa, Latife Hanım hakkındaki goruşlerini almak icin gozlerini İsmet Paşa ’ya cevirir. İsmet Paşa: “Ben her bakımdan latife Hanım ’dan yanayım. Bunu daha once de size bircok kez acıkladım. Birincisi, Latife Hanım, kulturlu bir kadın. Sadece kolej okumuş bitirmiş değil, cağımızın onemli kitaplarını okumuş, anlamış bir genc hanım. Dunyayı ve memleketimizi tanıyor. Bildiği yabancı diller, gelecek yıllarda daha da gelişecek diplomatik munasebetlerimizde paşamıza daha da yararlı olacak kanaatindeyim. İzmir ’in soylu ve zengin bir ailesinin kızı. Gorebildiğim kadar, size de tapıyor paşam.”
Evlenmek icin İdeal Bir Portre
Mustafa Kemal ’in Latife Hanım ’la gercekleştirmeyi planladığı evlilikle ilgili kararı; “Goruyorum ki, bilgi, soy ve guzellik uzerine hepiniz birleşmişsiniz. Ben, Latife ’yi fazla guzel bulmadığım icin kendisiyle evlenmeyi duşunuyorum. Bir ressamın portresinde bile bir anlam, bir derinlik varsa onu tutuyoruz. Latife ’de bir anlam, bir derinlik sezmekteyim. Eğer sonradan değişmezse bugunku cerceve icinde evlenmek icin ideal bir portre.”
Bir İnkılap Hareketi Olarak Ataturk ve Latife Hanım Evliliği
Turkiye Cumhuriyeti ’ne rol model olacak evlilik, Turkiye Cumhuriyeti ’nin kurucusu Gazi Mustafa Kemal ile Latife Hanım evliliği, Zubeyde Hanım ’ın olumunden on iki gun sonra, 29 Ocak 1923 ’te, İzmir ’de, Uşakizade Koşku ’nun salonunda gercekleşir. O donem nikahlar kadı tarafından perşembe gunu kıyılır. Ataturk ve Latife Hanım ’ın nikahı ise pazartesi gunudur. O donem nikaha evlenecek kişiler yerine vekilleri katılır. Ataturk ve Latife Hanım, yanlarına şahitleri Mareşal Fevzi Cakmak, Kazım Karabekir, Mustafa Abdulhalik Renda ve yaveri Salih Bozok ’u da alarak kendi nikahlarına katılırlar.
İzmir kadısının kıydığı nikahta Ataturk kadıya doner “Efendi Hazretleri, Biz Latife Hanım ’la evlenmeye karar verdik, lutfen lazım geleni yapar mısınız?” der.
Kadı, Latife Hanım ’a: “On dirhem gumuş mihri mueccel ve aranızda kararlaştırılan mihri muaccel ile burada hazır bulunan Gazi Mustafa Kemal Paşa Hazretleri ’yle evlenmeyi kabul ediyor musunuz?” “Kabul ettim” der Latife Hanım. Ataturk ’un de “Kabul ettim” cevabı uzerine, Latife Hanım ’ın sade bir kıyafet ile ipek bir başortusu taktığı, Gazi Mustafa Kemal ’in ise lacivert kruvaze bir elbise giyindiği sade bir torenle evlenirler.
Bir inkılap hareketi olarak başlayan bu evlilik 2,5 yıl surer ve 25 Ağustos 1925 gunu sona erer.
Kaynak 1