“Goldfish etkisi” ya da “Japon balığı etkisi”; dikkat suremizin ne kadar kısa olduğunu, dikkat sureleri cok kısa olan Japon balıklarına gonderme yaparak anlatan bir terim.
Yaşam şeklimizin değişmesiyle bağlantılı olarak gelişen bu durum, farkında olmasak da ya da ufak caplı olsa da bircoğumuzu ADHD (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu) sahibi yaptı!
Ortalama dikkat suremiz zamanla duşunce, bir Japon balığından daha duşuk seviyeye geldik!
Ortalama bir insanın dikkat suresi 13 yıl araylaolculduğunde şu sonuclara ulaşıldı:
2000 yılı: 12 saniye 2013 yılı: 8 saniye 8 saniye, bir Japon balığının dikkat suresinden daha kısa anlamına geliyordu!
Peki dikkat seviyemizdeki bu duşuşun sebebi ne? Her turlu bilgiye veya eğlence kaynağına tek tıkla ulaşabildiğimiz bu dijitalleşen dunyada, “anında tatmin” duygusuna epey alıştık. İstediğimiz her şeye, istediğimiz zamanda erişebiliyoruz. Adeta, dunya parmaklarımızın ucunda.
Tabii ki bu durum, olumsuz sonuclar da doğuruyor. Araştırmacılar, internet kullanma şeklimizin dikkat suremizin ustunde ciddi bir etkiye sahip olmasından endişeli. Bircoğumuz, tek bir işe odaklanamıyoruz. Bir filmi, başka hicbir şey yapmadan 1.5-2 saat boyunca izleyemiyoruz.
Telefonlar başta olmak uzere teknolojik cihazlarımızdaki “multitask (coklu-gorev)" her şeyi aynı anda yapmaya alışmamıza ve konsantrasyon suremizin kısalmasına sebep oldu.
Telefonunuzun ekranını duşunun; yakın veya aynı zamanlarda birden cok platformdan bildirim geliyor, Instagram ’a girmeyi seciyorsunuz, ana sayfa acıldığında karşınızda hem gonderiler hem hikÂyeler hem de size gelen mesaj bildirimi var, girmişken bir gonderiye bakıyorsunuz, o sırada yukarıdan başka bir mesaj geliyor ve onunla ilgili de duşunmeye başlıyorsunuz… Bu ornekleri bu şekilde uzatabiliriz ama siz ne demek istediğimizi zaten anlamışsınızdır.
TikTok ve Reels gibi kısa icerikler; durumu iyice vahim bir noktaya taşıdı. Uzun iceriklere katlanma suremiz azaldıkca bize daha kısa icerikler sunulmaya başladı. Boylece arz-talep şeklinde birbirimizi tetikledik. Sunulan her kısa icerikte daha da kısasını istemeye başladık.
En sonunda; TikTok, Reels ya da YouTube Shorts gibi bazen birkac saniyelik, katlanabilirsek 1-2 dakikalık iceriklere alıştık. İceriğin suresi uzadıkca, konsantrasyonumuz da azalıyordu!
Kısacası; kısa sureli yuksek dikkat patlamalarıyla daha fazla bilgiyi daha hızlı işliyoruz.
Elimizin altındaki sınırsız bilgi ve bize kısa sureli zevk veren icerikler, dikkat seviyemizin o birkac saniyelik icerikte yukselmesine ve birkac saniye sonra azalmasına neden oluyor. Ne yazık ki zihnimizi buna alıştırdıkca dikkat suremiz gittikte duşecek gibi gorunuyor.
Onune gecmek icin ne yapabiliriz? Zevk aldığımız bir iceriği (film, dizi, kitap vb.) yeniden tuketmeyi deneyip bu esnada başka uyarıcılardan etkilenmemeye calışabiliriz. Daha sonra icerikleri, ilk kez tuketeceklerimizle değiştirebiliriz. Sosyal medya kullanım seviyemizi kısıtlayabiliriz. Zevk alacağımız icerikleri azaltıp gercekten ihtiyacımız olan durumlarda kullanmaya calışabiliriz. İcerik surelerini yavaş yavaş artırarak onları izlemeye veya okumaya kendimizi alıştırabiliriz. Kaynaklar: ScienceDirect, Microsoft Attention Spans Raporu, Phys.org Webtekno'yu Threads'de takip et, haberleri kacırma