Doğduğu toprakların guzelliğini, saflığını ve iyiliğini canlandırdığı karakterlere iliştirmiş, Şener Şen, Kemal Sunal , Adile Naşit, Munir Ozkul, Ayşen Gruda gibi isimlerle birlikte, cocukluğumuzun en guzel sinemasal anılarının parcalarından biri o. Bir imaj, bir sembol yaratmak sinemamızda cok fazla oyuncuya nasip olan bir hadise değil. Bunu başaran oyuncu sayısı azdır ve o yaratılan imajı korurken, gerektiğinde sanatsal zenginlik oluşturmak adına dışarısına cıkmak da ayrı bir ustalık gerektirir. İlyas Salman bunu hakkıyla başaran oyunculardan. Malatya ’nın Arguvan ilcesinde başlayan hayat hikayesi onu once İstanbul ’da bir tiyatroculuk macerasına, oradan da Arzu Film ’e goturdu. Sonrası ise hepimizin malumu. Pek cok başarılı film, usta oyuncularla ve yonetmenlerle tarihe not duşulen onlarca an.
Doğduğu gunun sene-i devriyesinden bu kıymetli sinema adamının Yeşilcam sokağındaki ilk adımlarından Oscar Adayı olan filmine dek uzanan yer aldığı yapımları sizler icin listeledik. Bunu yaparken de kronoloji ilmine sadık kalmaya calıştık. Ve listelerken bir kez daha gorduk ki İlyas Salman yeri cok ama cok ozel bir oyuncu ve parcası olduğu hemen hemen her yapımda bunu ortaya koymayı başarmış bir efsane.
Karşınızda Copculer Kralı ’ndan Mısır Adası ’na, birbirinden cicek 14 İlyas Salman filmi…
1. Copculer Kralı- Kapıcı (1977) Listemizin ilk maddesinde başrol oyunculuğuna terfi etmeden once kendisini gosterdiği, yeteneğini parlattığı yan rollerdeki performanslara ayıralım istedik. Onun en buyuk şansı elbette ki, Ertem Eğilmez ve Arzu Film ailesi ile yolunun kesişmesiydi. Konservatuar son sınıftayken okuldan atıldıktan sonra Şehir Tiyatroları ’nda gorev yapmaya başladı. Burada yolu Şener Şen ile kesişir. Şener Şen sayesinde de Arzu Film ’le. Sinemayı oğrendiği bu yıllarda yan rollerde fırsat bulan Salman Copculer Kralı ’nda Kapıcı roluyle sinemaya merhaba dedi. Yine 1977 tarihli Baskın filminin ardından bir sonraki basamak Kolombo roluyle Sultan ve Bilo roluyle Kibar Feyzo ’ydu.
2. Kibar Feyzo- Bilo (1978) İlerleyen yıllarda kendisiyle ozdeşleşecek olan “Bilo” ismiyle ilk yer aldığı film. Yeşilcam ’da İlyas Salman ’da hayat bulan Bilo karakterinin başat bileşenleri saf, temiz, durustluk gibi unsurlardır. Ancak bu filmde kendisi sadece ismen Bilo ’dur. Filmografisindeki nadir kotu adam performaslarından biriyle izleyicisinin karşısına cıkar İlyas Salman. İhsan Yuce ’nin senaryosunu yazdığı,Atıf Yılmaz ’ın yonettiği, Turk Sinemasının tartışmasın en iyi komedi filmlerinden biri olan Kibar Feyzo gibi star oyuncuların dokturduğu filmde kendisini gostermeyi başarmış ve performansı ile dikkat cekmiştir.
3. Hababam Sınıfı Dokuz Doğuruyor- Bilo Ağa (1978) Hababam Sınıfı ’nın all-star kadrosuyla cekilen filmlerinden ardından, donemin genc yetenekleriyle farklı bir Hababam resmi ile beyaz perdede yer alan serinin 5. filminde Bilo Ağa rolundeydi. Burada Hababam serisinde cok gormeye alışık olmadığımız bir oğrenci tipi ile karşımızdaydı usta.
4. Erkek Guzeli Sefil Bilo- Bilo (1979) Bilo fenomeninin yerleşik bir hal aldığı, İlyas Salman ’ın da ruştunu ispat edip, ilk esaslı rolunu aldığı film. Ertem Eğilmez potansiyelli oyunculara once yan rollerde şans verip, onları zamanla parlatmasıyla unlu bir yetenek mucidiydi. İlyas Salman ’a da bu şansı verdi. O da altın tepside sunulan bu şansı iyi değerlendirince, ilk başrolu kısa zamanda geliverdi. Filmde, Maho Ağa rolundeki Şener Şen ile yakaladığı uyum, karşılıklı doktureceği birkac hit filmin kapısını da sonuna kadar araladı.
5. Talihli Amele- Mehmet Ali (1980)
Sosyal hiciv turundeki bu Atıf Yılmaz şaheserinde koyden kente calışmaya gelen inşaat işcisi Mehmet Ali ’nin, bir reklam kampanyası sayesinde unlenişi ve bir anda değişen dunyasını konu alınır. Talihli Amele, Salman ’ın salt komedinin dışına cıkarak, drama yakın tonlarını da keşfetmesine olanak sağlayan filmi niteliğindedir.
6. Banker Bilo- Bilo (1980) Maho(Şener Şen), aralarında koylusu Bilo ve arkadaşı İbo(Nizam Erguden) ’nun da bulunduğu bir grubu, Almanya ’ya kacak olarak goturme vaadiyle kandırıp, İstanbul ’a getirir. Bilo ile İbo buyukşehirde birbirlerini kaybettikten bir sure sonra, tesaduf eseri yeniden karşılaşır. Filmdeki bu bolum Turk Sineması ’nda “Bilo” figurunun de netleştiği bir sahnedir bir anlamda. Kalacak yere ihtiyacı olduğu soyleyen Bilo ’ya yardımcı olmayı kabul eden İbo, karşılığında parasını alacağını soyler. Gorulmuştur ki İbo buyukşehre kısa surede uyum sağlamıştır. Diğer taraftan Bilo hala saf, hala temizdir. Filmin ilerleyen dakikaları Maho ile Bilo ’nun aşırı dozda keyifli maceralarına olurken, olaylar da bu noktadan itibaren serpilip, gelişmeye başlar. Banker Bilo ile birlikte, İlyas Salman ’ın Erkek Guzeli Sefil Bilo ile başlayan ve Talihli Amele ile pekişen “saf, namuslu, temiz, durust yurdum insanı” imajı iyice belirginleşir ve aktorun bunyesinde yerini sağlamlaştırır.
7. Hababam Sınıfı Gule Gule- Mehmet Hoca (1981) İlyas Salman Hababam Sınıfı serisinde 3 farklı rolde karşımıza cıkarak enteresan bir rekoru sahibi olmuş bir isim. Bunlardan ilki 3. maddede kelamını ettiğimiz oğrenci Bilo Ağa ’ydı. İlk serinin son halkası olan ve yenilenen oyuncu kadrosuyla izleyiciyle buluşan Hababam Sınıfı Gule Gule filminde de Mehmet Hoca rolundeydi. İdealist, gucluklerle okumuş, adaletli, oğrencileriyle yakın ilişkiler kuran Mehmet Hoca, filmin merkez rollerindendi.
Salman ’ın 3. Hababam performansı ise 80 ’li yılların ortalarında tiyatro sahnesinde muzikal olarak sergilenen Hababam Sınıfı Muzikali ’nde gercekleşti. Oyunda, Kemal Sunal ’la tarihe gecen İnek Şaban karakterini canlandırdı.
8. Cicek Abbas- Abbas (1982) https://www.youtube.com/watch?v=3uIN7e3Q2qs
Aksaray – Alibeykoy hattının en kral muavini, en cicek minibuscusu Abbas ’ın, en buyuk hayali bir minibus almak ve sevdiği kıza kavuşmaktır. Her ikisinde de onundeki en buyuk engel hattın kotucul, capkın ve fena halde bitirim şoforu Şakir Serengil ’dir.
Bu filmle 1982 yılında Antalya Film Festivali ’nde kendisine “En İyi Senaryo Odulu” kazanan Yavuz Turgul ’un aktardığına gore filmin senaryosu bir gazete haberinden ilhamla yazılmış. Filmin cekimleri sırasında yoğun şekilde tezahur eden olumsuz hava koşulları sebebiyle İlyas Salman ’ın sık sık bir hayranının evinde kalması da filmde ilgili enteresan bir diğer anekdot.
9. Şekerpare- Cumali (1983) Yapımcı Ertem Eğilmez, senarist Yavuz Turgul, yonetmen Atıf Yılmaz… Kadro İlyas Salman, Şener Şen, Yaprak Ozdemiroğlu, Şevket Altuğ, Neriman Koksal ve Ayşen Gruda… Sonuc: Muhteşem.
Osmanlı doneminde Galata ’nın ruşvetci Serkomseri Ziver ’in(Şener Şen) karakoluna saf ve işguzar bekci Cumali(İlyas Salman) surgun gelir. Sonrasında ise envai ceşit olay gelişir, guldurur ve Şekerpare ’yi unutulmaz bir Yeşilcam klasiğine donuştur. Olağanustu diyalogları ve sahneleri ile halen dahi tekrar tekrar izlenebilen filmde Salman ’ın performansına şapka cıkarılan cinstendi.
10. Dolap Beygiri- Ali (1982) https://www.youtube.com/watch?v=dzi-hu8gR2o
Filmlerindeki ezeli duşmanı, ebedi yol arkadaşı Şener Şen ’le oynadığı Dolap Beygiri filmini de listeye eklemezsek olmaz tabi. İşini namusuyla yapan ve yolsuzlukla, yalan dolanla her zaman catışan ve bundan dolayı başına gelmedik kalmayan memur Ali rolundeydi bu kez. Şener Şen ’e ek olarak filmde kendisine Ayşen Gruda ve Yaprak Ozdemiroğlu eşlik etti.
11. Sarı Mercedes- Bayram (1987) https://www.youtube.com/watch?v=42VuKFv5Lik
Coğu kişiye gore İlyas Salman ’ın oyunculukta zirveyi gorduğu filmlerden biri. Diğer adıyla “Fikrimin İnce Gulu”… Adalet Ağaoğlu ’nun aynı adlı adlı romanından uyarlanan filmde Salman performansıyla izleyicisinde birkac zıt duyguyu birden yaşatmayı başardı. Almanya ’da uzun yıllar buyuk bir ozveriyle calışıp, cok istediği arabasını alan Bayram ’ın, Almanya ’dan Turkiye ’ye gelirken yaşadıklarını anlatan bir yol filmiydi Sarı Mercedes. “Otobus” filmi ile buyuk başarı yakalayan Tunc Okan ’ın cekimleri tamı tamına 5 yıl suren bu filmi 29. Antalya Altın Portakal Festivali ’nden “En İyi Yonetmen” ve “En İyi Kurgu” odulleriyle donerken, İlyas Salman da Ankara Film Festivali ’nde “En İyi Erkek Oyuncu Odulu”nun sahibi oldu.
12. Ya Ya Ya Şa Şa Şa- İlyas (1985)
Onun bu kadar iyi komedi filminin ardından dramda da ne denli meziyetli ve sahici bir aktor olduğu gorulunce onune konan senaryoların turlerinde de ceşitlilik soz konusu olacaktı elbette. Evet fiziksel gorunuşu itibarı ile o hayata bir yerinden tutunmaya calışan alt/orta sınıf vatandaş tipolojisi icin kusursuz bir isimdi İlyas Salman ama o hicbir zaman sadece buna yaslanmadı. Performans olarak her zaman fazlasını ortaya koydu. Ya Ya Ya Şa Şa Şa, babasının(Munir Ozkul) tum engellemelerine karşın futbolcu olmak isteyen kapıcı İlyas ’ın hikayesi. İlyas ’in “Onlemeyen Yukselişi”ni muteakip, İlyas ’ın “Onlenemeyen Duşuşu” bir anlamda.
13. Lal Gece- Damat (2013) Yakın bir tarihten fazlasıyla carpıcı, ziyadesiyle sahici bir İlyas Salman filmi. Filmde tore uğruna cinayet işlemiş , 50 yaşında hapisten cıktıktan sonra yine tore gereği kucuk yaştaki bir kızla evlenmek zorunda kalan damat rolunde. Bu iceriğe sahip filmlerde hikaye anlatılırken ajitasyon kolaylığına kacmadan, sozunu izleyene dirsek atmadan soylemek pek kolay iş değil kuşkusuz. Ozellikle genel itibarı ile komedi turundeki filmlerde tore meselesi karikaturize oyunlara cok musait bir iklime burundu. İlyas Salman ’ın bu zorlu sınavdan alnının akıyla cıktığını ve filmdeki oyunculuk yukunu tek başına sırtladığını(Gelin rolundeki Dilan Aksut ’e de haksızlık etmeden tabi.) rahatlıkla soyleyebiliriz.
Bu filmdeki şahane oyunculuğu ustanın kariyerinde farkı bir istikametin habercisi olabilir. Belki de oldu da. Sonraki filmi ve oradaki başarısı bunu doğrular cinsten cunku.
14. Corn Island- Mısır Adası (2014) https://www.youtube.com/watch?v=b5Fc9ydpP_Q
Orijinal adı “Simindis Kundzuli” olan Gurcistan yapımı George Ovashvili filminde başroldeydi. Film buyuk bir başarı yakalayarak Oscar ’da En İyi Yabancı Film” kategorisinde finalde yarıştı. Gerceğe kusursuzca yaklaşan doğallığı ve film boyunca hic konuşmadan oyunculuk resitali sunduğu filmdeki performansı hepimizi gururlandırdı.
BONUS: https://www.youtube.com/watch?v=vddb-hskm2A
Ustanın oyunculuk kariyerinin yanı sıra okuduğu şiirlerden, albumlerine, soylediği turkulere aşina olanlarınız elbette vardır. Biz de kendisinin bu yonuyle tanışmış olmayanlarınız icin şu videoyu buraya bırakalım.
Elemden, dertten uzak, sanata, sinemaya yakın nice yıllara diyoruz. İyi ki doğmuş.