Seksenli yıllardan gunumuze kadının toplumumuzdaki yeri eğitim ve iş hayatına katılmasıyla değişiyor. Ancak hala kadınlar erkeklerin baskısından ve şiddetinden kurtulabilmiş değil. Aile ici şiddet, tecavuz, cinsel taciz ve namus cinayetleri ulkemizin en buyuk sorunlarından biri olmaya devam ediyor. Kadınların toplum icinde gordukleri baskıyı, tore ve aile ici şiddeti yansıtan filmler ise ustu ortulen bu konulara başımızı cevirmememizi sağlıyor. Turk sinemasında kadının donuşumunu yansıtan filmler denilince akla Atıf Yılmaz ve Mujde Ar filmleri geliyor. Atıf Yılmaz, filmlerinde toplumsal normların dışındaki kadınları seyirciye gostermeye calışıyor ve genellikle bu rollerin altından da en iyi kalkan oyuncu Mujde Ar ’a başrolu veriyor. 2000 ’li yıllarda ise yeni yonetmenler ile daha cok kadınların tore ile olan yaşam savaşlarına değiniliyor. İşte sinemamızda, kadınların toplumda kendine yer bulma, hayatta kalma, aşk, namus, tore, sorumluluk ve kendi olabilme savaşını en iyi anlatan filmler:
1. İffet (1982) IMDB puanı: 5,6
Kız kardeşi ile birlikte babasının katı kuralları altında hapis hayatı yaşayan İffet, Cemil ’e aşık olur. Taksi şoforu olan Cemil piknik icin gittikleri ormanda İffet ’e tecavuz eder. İffet hamile kalır ve istemese de bebeğini aldırmak zorunda kalır. Cemil de bu sırada para icin zengin bir kadınla nişanlanır. Babası tarafından reddedilen İffet, teyzesine sığınır ve hayatını Cemil ’den intikam almaya adar. Film temelde aile ve mahalle baskısından kacan genc bir kızın ayakları uzerinde durabilmek icin yaşadığı zorluklar ve erkeklerle mucadele edebilmek icin erkekleşmesi uzerine kurulu. Kartal Tibet ’in yonettiği filmin senaristi Yavuz Turgul. Başrollerde Mujde Ar ve Faruk Peker var.
2. Mine (1982) IMDB puanı: 7,0
Necati Cumalı ’nın tiyatro oyunundan sinemaya uyarlanan filmde yonetmen Atıf Yılmaz, mutsuz evliliği ve cevresindeki erkeklerin tacizi icinde sıkışıp kalan bir kadını beyaz perdeye taşıyor. Filmin başrollerinde Turkan Şoray, Humeyra ve Cihan Unal yer alıyor.
Mine ’nin istasyon şefi olan kocası Cemil kaba ve anlayışsız biridir. Kasabadaki erkekler Mine ’ye ilgi duymakta ve hakkında ileri geri konuşmaktadır. Kadınlar da Mine ’yi kıskanıp dedikodusunu yaparlar. Mine, yakın arkadaşının ağabeyi ile yakınlaşır. Mine bu yakınlaşma ile o gune kadar kendisini tutsak eden topluma karşı başkaldırır.
3. Şalvar Davası (1983) IMDB puanı: 7,3
Kartal Tibet ’in yonettiği Şalvar Davası ’nın başrollerinde Şener Şen ile Mujde Ar var. Filmin hikayesi M.O. 400 ’lere, Aristofanes ’in yazdığı Lysistrata adlı tiyatro oyununa dayanıyor. Senaryosunu Başar Sabuncu ’nun yazdığı filmde, şehirde yaşayan Elif, kocası olunce koyune donuyor. Koydeki kadınların başta ağa olmak uzere tum erkekler tarafından ezildiğini goren Elif bir mucadele başlatıyor. Kadınlar kocalarını istedikleri olana kadar yataklarına almıyor. Yonetmenin Davaro ’da da kullandığı şarkılı anlatım bu filmde de var. Yer yer sansure takılsa da film, toplumsal mesajları eğlenceli şekilde verdiği icin geniş kitlelere ulaşmayı başardı. Gercekte de pek cok koyde kadınların erkekleri yataklarına almayarak protesto etmesi haberlere konu oldu, olmaya devam ediyor.
4. Fahriye Abla (1984) IMDB puanı: 7,3
Ahmet Muhip Dranas ’ın şiirinden senaryolaştırılan film, aynı zamanda Yavuz Turgul ’un yonettiği ilk film olma ozelliğini taşıyor. Sevgilisine kacacakken ailesi tarafından başkasıyla zorla evlendirilen Fahriye ’nin ayakta ve hayatta kalma cabası Mujde Ar ’ın oyunculuğu ile beyaz perdeye taşındı. Kocasını oldurdukten sonra hapis yatan, cıktıktan sonra fabrikada calışmaya başlayan Fahriye ’nin yaşadıkları, vazgecmeyen bir kadının oykusu.
5. Adı Vasfiye (1985) IMDB puanı: 7,5
Adı Vasfiye icin Atıf Yılmaz ’ın duşsel/fantastik filmlerinin ilki diyebiliriz. Yonetmenin bu tarzda cektiği diğer filmleri ise Hayallerim, Aşkım ve Sen ile Arkadaşım Şeytan olarak sıralanabilir.
Necati Cumalı ’nın Ay Buyurken Uyuyamam kitabındaki beş oykuden uyarlanan filmde Vasfiye ’yi dort erkeğin anlattıklarından tanımaya calışırız. Bir pavyonda şarkıcı olan Vasfiye ’nin hayatının farklı donemlerine giren bu dort adamın anlattıklarının ne kadar doğru olduğu konusu ise seyirciye kalıyor. Cunku her birinden adıo Vasfiye olan bambaşka kadınları dinliyoruz.
6. Kurbağalar (1985) IMDB puanı: 7,5
Kocası genc yaşta oldurulen Elmas dul kalır. Cocuğuyla yaşam savaşı veren genc kadın, gecimini kurbağa toplayarak sağlar. Gonlunu bir sure sonra Balkanlı Ali ’ye kaptırır ancak birlikte olmalarına Ali ’nin annesi izin vermez. Hulya Kocyiğit ’in canlandırdığı Elmas karakteri ile alkış aldığı film, dul kalmış bir kadının icinde yaşadığı topluluğa ve diğer kadınlara karşı ayakta kalma ve yeniden aşkı bulma cabasını anlatıyor.
7. Asiye Nasıl Kurtulur (1986) IMDB puanı: 7,4
Vasıf Ongoren ’in 1969 yılında kaleme aldığı tiyatro eseri once 1973 yılında Nejat Saydam ’ın yonetmenliğinde, başrolunde Turkan Şoray ile sinemaya aktarıldı. Daha sonra Atıf Yılmaz 1986 ’da Mujde Ar, Ali Poyrazoğlu, Humeyra ve Fusun Demirel gibi isimlerden oluşan oyuncu kadrosu ile filmi yeniden cekti. Bugun bile cesur denebilecek konuya ve anlatıya sahip filmde Mujde Ar ’ı seks işcisi Asiye rolunde izliyoruz. Film, muzikleri ile de dikkat cekiyor. Film, ‘kotu kadın ’ların iyi, ‘iyi kadın ’larınsa ne kadar kotu olabileceğini gostermesi acısından da değerli.
8. Aaahh Belinda (1986) IMDB puanı: 7,8
Atıf Yılmaz ’ın aynı yıl cekip yine başrolunde Mujde Ar ’ı oynattığı Aaahh Belinda, Asiye Nasıl Kurtulur ile ilişkili bir film. Mujde Ar ’ın canlandırdığı ozgur, sevgilisi ile yaşayan, tiyatro oyuncusu Serap ’ı, Asiye Nasıl Kurtulur oyunun provasında goruyoruz. Entelektuel Serap, para kazanabilmek icin bir reklam filminde oynamaya başlayınca işler karışıyor ve kendini reklam filminde canlandırdığı Naciye karakterinde buluyor. Toplumun kadına bictiği ‘iyi eş ’ olma gorevini yerine getirmekle yukumlu Naciye karakterine sıkışan Serap ’ın cırpınışları, hepimizi kendi hayatlarımız uzerinde duşunmeye sevk ediyor.
9. Kadının Adı Yok (1988) IMDB puanı: 7,1
Duygu Asena ’nın aynı isimli romanından uyarlanan filmin yonetmen koltuğunda Atıf Yılmaz bulunuyor. Başrollerde ise Hale Soygazi, Aytac Arman, Tarık Tarcan var. Kucukluğunden itibaren babası başta olmak uzere cevresindeki herkesin yoğun baskısı altında yaşamış olan Işık, yakın zamanda işini ve eşini kaybeder. Kafasını dinleyebilmek icin bir arkadaşının yazlığına gider. Burada gecmişiyle hesaplaşan Işık, once babasından sonra da eşinden gorduğu baskıcı tutumu sorgular. Bu esnada ev sahibi olan arkadaşının bir arkadaşı olan Orhan yazlığa geldiğinde aralarında farklı bir ilişki başlar.
10. Meleğin Duşuşu (2004) IMDB puanı: 6,0
Semih Kaplanoğlu ’nun yazıp yonettiği film, toplumumuzun ustu kapatılan gerceklerini beyaz perdeye taşımıştı. Babası tarafından tacize uğrayan Zeynep ’in hayattan soyutlanmış karakteri seyirciyi etkilemişti. Tulin Ozen ise canlandırdığı Zeynep karakteri ile Antalya Film Festivali ’nde En İyi Kadın Oyuncu odulu almıştı.
11. İki Genc Kız (2005) IMDB puanı: 5,7
Kutluğ Ataman ’ın Perihan Mağden ’in romanından senaryolaştırıp yonettiği filmin başrollerinde Hulya Avşar, Vildan Atasever, Feride Cetin var. Filmde kızı Handan ’a iyi bir gelecek sunmak icin metreslik yapan Leman ve Handan ’ın asi arkadaşı Behiye ’nin hayatı anlatılıyor. Film, 42. Antalya Altın Portakal Film Festivali ’nden Juri Ozel Odulu, En İyi Yonetmen, En İyi Kadın Oyuncu – Vildan Atasever, En İyi Goruntu Yonetmeni ve En İyi Ses Tasarımı ve Miksaj odulleriyle ayrılmıştı.
12. Mutluluk (2007) IMDB puanı: 7,6
Zulfu Livaneli ’nin romanından beyaz perdeye uyarlanan filmin yonetmen koltuğunda Abdullah Oğuz oturuyor. Film, başrollerde ise Talat Bulut, Ozgu Namal ve Murat Han ’ı buluşturuyor. Filmde tore nedeni ile olum emri verilen Meryem ve onu oldurmekle gorevli akrabası Cemal ’in kacış oykusu anlatılıyor. İkilinin kendileri ile taban tabana zıt değerlere sahip Profesor İrfan ile tanışması ve karakterlerin birbirini değiştirmeye başlaması filmi etkileyici kılıyor.
13. Saklı Yuzler (2007) IMDB puanı: 7,0
Handan İpekci ’nin yazıp yonettiği film, torenin hakkında olum verdiği Zuhre ’nin hayatta kalma mucadelesini konu alıyor. Babasının kızını oldurmek yerine kendi canına kıyması, Zuhre ’nin bebeğini erkek kardeşinin boğarak oldurmesi gibi sert ve gercek olaylarla bizi yuzleştirmesi filmi guclu kılıyor. Saklı Yuzler, Hindistan ’ın 10. Osians ’s Cinefan Film Festivali ’nde En İyi Film, İspanya ’nın 29. Valencia Film Festivali ’nde En İyi Senaryo, Fransa ’nın Creteil Uluslararası Kadın Film Festivali ’nde ise Seyirci Odulu almıştı.
14. Zeynep ’in Sekiz Gunu (2007) IMDB puanı: 5,2
Cemal Şan ’ın yazıp yonettiği filmin başrollerinde Fadik Sevin Atasoy ve Mustafa Ustundağ var. Kadının toplum icindeki yalnızlığını, caresizliğini ve aşkı arayışını anlatıyor. Filmin muzikleri ise Babazula ’ya ait.
15. Dilber ’in Sekiz Gunu (2008) IMDB puanı: 7,0
Cemal Şan ’ın Ali ’nin Sekiz Gunu filmi ile son bulacak uclemesinin ikinci filminin başrollerinde Nesrin Cevadzade ile Fırat Tanış yer alıyor. Taşrada kadın olmanın zorlukları, toreye başkaldırma ve aşka sahip cıkma uzerine bir film Dilber ’in Sekiz Gunu. Nesrin Cevadzade ’nin performansı ise alkışlanacak cinsten.
16. Mustang (2015) IMDB puanı: 7,6
Deniz Gamze Erguven ’in yonettiği 2015 yılının en cok konuşulan filmlerinden biri olan
Mustang, İnebolu ’da babaannelerinin evinde yaşayan yetim beş kız kardeşin, tutucu komşuları yuzunden adeta kabusa donen hayatlarına karşı başkaldırmalarını anlatıyor. Okul cıkışı erkeklerle oynadıkları oyun yuzunden başlayan mahalle baskısı kızların bişr an once evlendirilme telaşına kadar gidiyor. Ve beş kız kardeşin başkaldırısı da burada başlıyor. Filmin yurt dışında pek cok odul aldığını da ekleyelim.