60 ’ların ortalarından itibaren Hollywood sineması buyuk bir değişim gecirmeye başladı. Donemin gişe rekorları kıran Hollywood filmleri sadece boyut olarak değil, icerik acısından da buyuk eserlerdi. Bu donemde şimdiye kadar yapılmış en ikonik filmlerden bazılarını uretmek adına film yapım tekniklerini sosyal yorumlarla birleştiren yeni bir tur yaratıldı. Bu ture zamanla Amerikan Yeni Dalga Sineması veya daha bilinen adıyla New Hollywood hareketi denilecekti.
Yeni Hollywood donemi, John Carpenter ’ın “Halloween” (1978), Francis Ford Coppola ’nın “The Godfather” (1972) ve Martin Scorsese ’nin “Taksi Şoforu” (1976) gibi studyo geleneklerinden kurtulmaya calışan yonetmenlerin cabaları ile başladı. Fiilen 1967 yapımı “Bonnie and Clyde” eseri ile başladığını soyleyebileceğimiz donem 1980 ’lerin ilk yıllarına dek surdu. Eleştirmenlere gore, ticarileşme ve pazarlamanın sanat ve kişisel ifade uzerindeki zaferini temsil eden iki film, Yeni Hollywood sinemasının da sonunu ilan ediyordu. Bunlardan birisi 1980 yapımı Heaven ’s Gate, bir diğeri ise 1983 yapımı Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi ’dır.
New Hollywood Sineması neyi amaclıyordu? Yuksek butceli filmlerde ciddi bir artış goreceğimiz bu donemin eserleri; film yapımcılarının ve aktorlerin, kalıplaşmış kurgular ve studyo mulkiyeti gibi geleneksel film endustrisi normlarına surekli bir meydan okumasıydı.
New Hollywood, oncelikle kontrolun studyodan yonetmene kaymasıyla tanımlanan bir Amerikan film hareketiydi. Kapsamlı studyo mikro yonetimi, buyuk olcekli produksiyonlar ve studyo sisteminin kurallı gunleri geride kalmıştı.
New Hollywood, nihayetinde, yonetmenin medyanın sınırlarını zorlamak icin yeni teknikler ve teknolojilerle deneyler yaparken dışarı cıkıp anlatmak istedikleri hikayeleri anlatma ozgurluğuyle ilgiliydi.
New Hollywood Sineması dunya sinemacılığına neler kattı? Bu yeni donem, bircok koklu değişikliğin gorulduğu bir zaman dilimiydi. Yeni Hollywood hareketi, kimin Oscar Akademi Odullerine aday gosterileceği veya hangi tur filmlere fon sağlanacağı da dahil olmak uzere, film yapımı soz konusu olduğunda bugun ne duşunduğumuz bircok şeyi şekillendirecekti.
Fransız Yeni Dalgası, İtalyan Yeni Gercekciliği yabancı film hareketleri ve Akira Kurosawa gibi oncu yonetmenler, studyo sistemi bocalarken 50 ’lerin ve 60 ’ların başında ilham kaynağı oldu.
Western sinemanın zirve donemleri fiilen bitmişti ve epik sinema artık eski cekiciliğine sahip değildi. Bu bağlamda studyolar ve yapımcılar, izleyicinin daha karmaşık hikayeler istediğini fark etmeye başladılar ve boylece New Hollywood ’un ayak sesleri gelmeye başladı.
The Godfather ’ın oldukca ciddi ticari başarısından sonra, studyolar risk almaya hazırdı ve bu da Amerikan kanonunun en ikonik eserlerinden bazılarına yol actı. Scorsese, Taxi Driver ve Raging Bull gibi filmleriyle cesur cıkışlar yaparken; Polanski ’nin Chinatown ’u gibi filmler de bu harekete ozgun bir hava kattı.
Neticede New Hollywood, Amerikan sinemasını ve dunya genelindeki sinemacılık anlayışını sonsuza dek değiştiren en iyi yapıtlardan bazılarını yaratan bir donemdi. Kultur catışmasının yazarlara ve yonetmenlere sağladığı ozgurluk alanı, Hollywood ’da o zamandan beri gorulmemiş bir yaratıcılık ve ilham dalgasına yol actı.
New Hollywood Sineması ’ndan seckiler New Hollywood ’u tek başına bu yazıda tumden ozetleyebilmek imkansız bir uğraş olurdu. Gercekten de, bu film hareketini detaylarına inmeden incelemek icin dahi yuzlerce eserden yararlanılabilir. Bunlara dair bir kaynağa bu linkten erişebilirsiniz.
Ayrıca doneminin sinemacılık anlayışından ayrım cizgilerine ve amacına dair genel bir hat cizdiğimiz bu film hareketinden 8 filmi sizler icin inceledik. Keyifli okumalar…
1. Five Easy Pieces – Beş Kolay Parca (1970) – IMDB: 7.4 Carole Eastman ’ın yazdığı ve Bob Rafelson ’ın yonettiği 1970 yapımı drama filmi Five Easy Pieces ’in oyuncu kadrosunda Jack Nicholson, Karen Black ve Susan Anspach bulunmaktadır. Filmin; En İyi Film, Başrolde En İyi Erkek Oyuncu, En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu ve En İyi Ozgun Hikaye dallarında toplam 4 Oscar adaylığı vardır.
Robert Dupea, bir zamanlar konser piyanisti olarak umut vadeden kariyerinden vazgecen ve petrol sahalarında calışan bir mavi yakalıdır. Bir lokantada garsonluk yapan Rayette ile birlikte yaşayan Robert, kız kardeşinden babasının iyi olmadığını oğrendiğinde; Rayette ’i de yanına alarak onu gormek icin Washington ’a gider.
Orada geride bıraktığı zengin ve kulturlu ailesinin yanı sıra, gecmişiyle de yuzleşir. Neredeyse tamamı başarılı muzisyenler olan ailesini eskiden de olduğu gibi hÂl kibirli ve sinir bozucu bulan Robert, bu ziyareti esnasında bircok eski yarayı deşecektir.
2. American Graffiti – Genclik Yılları (1973) – IMDB: 7.4 Yonetmenlik koltuğunda George Lucas ’ın bulunduğu ve yapımcılığını Francis Ford Coppola ’nın ustlendiği 1973 yapımı komedi ve dram filminin; En İyi Film, En İyi Yonetmen, En İyi Ozgun Hikaye, En İyi Kurgu ve En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu dallarında toplamda 5 Oscar adaylığı bulunmaktadır.
1962 yılında Kaliforniya ’nın kucuk bir kasabasında yaşayan bir grup genc, lise mezuniyetinin ardından birlikte seyir şeridini gezerek son bir gece gecirirler. Yetişkinliğin eşiğinde olan ve gercek hayata ilk adımlarını atmaya hazırlanan bu kafadarların icerisinde kaldıkları ikilemler, arka fonda donemin en unutulmaz rock and roll hitleri calarken akıp gidiyor. Genclerin geleceğe dair bilmedikleri pek cok şeyden birisi ise sabah olduğunda hicbir şey eskisi gibi olmayacağıdır.
3. Bonnie and Clyde – Bonnie ve Clyde ( 1967) – IMDB: 7.7 1967 yapımı neo noir suc ve dram filmi “Bonnie and Clyde”ın yonetmenliğini Arthur Penn ustlenmiştir. Korunmak uzere ABD Ulusal Film Arşivi ’ne alınan ve tum zamanların en iyi filmleri arasında gorulen Bonnie and Clyde, En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu ve En İyi Sinematografi dalında Oscar odulu kazanmıştır ve 8 dalda Oscar adaylığı bulunmaktadır. Filmin başrollerini Warren Beatty ve Faye Dunaway paylaşmaktadır.
Bonnie Parker, bir gun sahip olduğu hayattan sıkılır ve yaşamında ciddi bir değişiklik ister. Clyde Barrow adında cekici ve genc bir serseri ile tanıştığında bu şansını yakaladığını duşunmeye başlar.
Clyde, kendisini depresyonun zorluklarından kurtaracak bir suc hayatının hayalini kurarken ikili birbirlerine kapılmaya başlar ve cok yakında Oklahoma ’dan Teksas ’a kadar uzanan cılgın maceralar onları bekleyecektir.
4. Midnight Cowboy – Gece Yarısı Kovboyu (1969) – IMDB: 7.8 John Schlesinger ’in yonettiği 1969 yapımı drama filmi “Midnight Cowboy”; En İyi Film, En İyi Yonetmen ve En İyi Senaryo dallarında Oscar odulu kazanmıştır ve 4 dalda da Oscar adaylığı bulunmaktadır. Filmin başrollerini Dustin Hoffman ve Jon Voight paylaşmaktadır.
Teksaslı caylak Joe Buck ilk kez New York ’a gelir. Kendini gercek bir “dolandırıcı” gibi gostererek, para kazanma umuduyla seyahat eder. Joe, bu yolculuğunda Ratzo Risso adında yeni bir insanla tanışacaktır. Her ikisi de ilk kez gercek bir arkadaş edindiklerini duşunmeye başlarlar.
Ratso, evsiz kalan Joe ile sokaklarda ikinci bir kez karşılaştığında; onu terk edilmiş bir binadaki dairesine taşınmaya davet eder. Ratso ’nun kotu oksuruk krizleri vardır ve sağlığı kotuleştikce iyileşeceğine inandığı Florida ’ya taşınmayı hayal eder. Joe, gerekli parayı bulur bulmaz arkadaşına Florida ’ya kadar eşlik etmeye karar verir.
5. In Cold Blood – Soğuk Kanlı (1967) – IMDB: 7.9 1966 yapımı aynı adlı kurgusal olmayan romandan uyarlanan, Richard Brooks ’un yonettiği 1967 yapımı neo noir suc filmi “In Cold Blood”; En İyi Yonetmen, En İyi Senaryo, En İyi Muzik ve En İyi Sinematografi dallarında Oscar adaylığına layık gorulmuştur. Filmin başrollerini Robert Blake ve Scott Wilson paylaşmaktadır.
Zengin bir ciftcinin evine zorla giren iki genc adam, başarısız bir soygun girişimi gercekleştirir. Ertesi gun aynı eve giren polis, sucluları bulmak icin sucun ayrıntılarını bir araya getirmeye calışır.
Ellerindeki ilk bilgi; 15 Kasım 1959 ’da Kansas, Holcomb ’un kırsal kasabasında sabah saat ikide, Clutter ailesininin dort uyesinin uykularından uyandırılarak, ellerinin ve ağızlarının bağlandığı ve ardından kimliği belirsiz iki saldırgan tarafından vahşice oldurulduğudur. Bilinmeyen ise boylesi vahşi ve anlamsız bir eylemi kimin neden yapabileceği ve toplumun buna tepkisinin ne olabileceğidir.
6. The Last Picture Show – Son Gosteri (1971) – IMDB: 8.0 1966 yapımı aynı adlı yarı otobiyografik romandan uyarlanan “The Last Picture Show”, Peter Bogdanovich ’in yonettiği 1971 yapımı bir drama filmidir. Filmin başrollerinde Timothy Bottoms, Jeff Bridges ve Ellen Burstyn bulunmaktadır. Yardımcı Rolde En İyi Kadın Oyuncu ve Yardımcı Rolde En İyi Erkek Oyuncu Oscar ’larını kazanan filmin En İyi Film Oscar ’ı dahil 6 dalda Oscar adaylığı bulunmaktadır.
1951 yılında bir grup lise oğrencisi, yaşamın kalanından izole bir Kuzey Teksas kasabasında reşitliğe adım atarlar. İnsanlar hayatlarını kazanmak ve cocuklarını buyutmek icin buyuk şehirlere doğru yola cıkarken bu kasaba sessiz bir şekilde yok olmaktadır.
Cocuklar, kasaba sınırlarının otesinde bir gelecek kurana dek yaşamları; arkadaşları ve akıl hocaları Sam ’in mirası olan kohne bir bilardo salonu ve yıpranmış bir sinema eviyle sınırlıdır. Ozellikle cinselliklerini keşfetme cağına yeni giren yakın arkadaşlar Sonny, Duane ve Jacy; bu kucuk kasabada onları nasıl bir geleceğin beklediği konusunda duşuncelidirler.
7. The Graduate – Aşk Mevsimi (1967) – IMDB: 8.0 Mike Nichols ’ın yonettiği 1967 yapımı romantik komedi ve drama filmi “The Graduate”, Mike Nichols ’a “En İyi Yonetmen” Oscar ’ını kazandırmış ve 6 dalda Oscar adaylığına layık gorulmuştur. Filmin başrollerini Anne Bancroft, Dustin Hoffman ve Katharine Ross paylaşmaktadır.
Benjamin Braddock, universiteyi başarıyla tamamladıktan sonra California ’ya doner. Ailesi tarafından gururla karşılanır ama Ben ’in, hayatının geri kalanında ne yapacağı konusunda kesin bir fikri yoktur.
Bu deneyimsiz genc adam, kısa sure sonra kendisini duzenli bir şekilde takip eden ve babasının ortağının eşi olan Bayan Robinson tarafından baştan cıkarılır. Yakında, duzenli olarak otel odalarında buluşmaya başlarlar. Bir sure sonra Benjamin, Bayan Robinson ’ın kızına vurur ve işler daha once hic olmadığı kadar karmaşık bir hÂle gelir.
8. Cool Hand Luke – Parmaklıklar Arkasında (1967) – IMDB: 8.1 Stuart Rosenberg ’in yonettiği 1967 yapımı drama filmi “Cool Hand Luke”, George Kennedy ’e En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu dalında Oscar kazandırmış ve 3 dalda daha Oscar adaylığına secilmiştir. Filmin başrol koltuğunda Paul Newman bulunmaktadır.
Luke Jackson, toplumsal beklentilere uyum sağlamayan soğukkanlı, mesafeli bir adamdır. Sarhoşken parkmetreleri kestiği icin tutuklandıktan sonra, Luke, bir Florida hapishane ciftliğinde iki yıl hapis cezasına carptırılır ve burada otoriteye boyun eğmeyen cesur bir adam olarak cabucak un kazanır.
Diğer tutukluların hayranlıkla baktığı ve kahramanlaştırdığı Luke, hapishane memurları icin nefretle bakılacak ve boyun eğmesi uğruna her şey yapılabilecek bir kotu adamdır. Bir insanın direnci aralıksız şiddet ve zulum karşısında ne kadar dayanabilir?