Tiryaki sozleri, hemen herkesin kendinden bir şeyler bulacağı hayat ilkeleridir. Bu sozlerin bir kısmı Cenap Şehabettin ’in kendi soyledikleri, bir kısmı da buyuk olasılıkla yerli veya yabancı şair, yazar, filozof ve din adamlarından yararlanıp derlediği sozlerdir. Şoyle veya boyle Cenap Şahabettin ’in yuz yıl oncesinde topladığı bu sozlerle okuyucuyu, duşunmeye yonelttiği bir gercektir. Biz de bu sozlerden hepimizin alacağı dersler vardır diyerek sizler icin bir derleme yaptık.
Tevfik Fikret ve Halit Ziya Uşaklıgil ’le birlikte Servet-i Funun Edebiyatının uc onemli isminden biri olan Doktor Cenap Şehabettin, doneminde gelenekci şairlerin en cok saldırdığı yenilikci bir şairdi. Turk şiirine sembolizm ve parnasizmi oğretmiş, şiirlerinde ahenge ve muzikaliteye onem vererek, heceleri muzik duzeyinde uyumlu kullanmayı savunmuştu. Bunun en guzel orneği de Elhan-ı Şita (Kar nağmeleri) isimli şiiridir. Cenap Şahabettin gunumuzun edebiyat severleri tarafından şiirleriyle pek bilinmese de Tiryaki Sozleri ’yle bir şekilde yaşamaya devam ediyor.
1. Sağlıklı duşunen her beyin az cok kuşkucu olmaya mahkumdur. Hic kuşkuya duşmeksizin ancak deliler duşunebilirler.
2. Kavak ağacını beğenen ve seven pek az kişi gordum; cunku dosdoğrudur.
3. Cok para ile aldığın her şeyi kıymetli zannetme; pahalı başka, kıymetli başkadır.
4. Yuksek tepelerde hem yılana hem kuşa rastlayabilirsiniz; fakat biri surunerek, oteki ucarak gelmiştir.
5. Korler memleketinde gormek bir hastalık sayılır.
6. Hakikati guneşe benzetirler, doğrudur. Gozlerimizi yaralar korkusuyla coğuna bakamayız.
7. İnsan vaktin kıymetini en cok birini beklerken anlar.
8. Zavallı baş, yaşı kac olursa olsun cocuktur; rahat uyumak icin şefkatten yapılmış yastık ister.
9. Olduğundan fazla gorunmek isteyen, olduğu kadar bile gorunemez.
10. İyiliği yalnız iyiler anlar, fenalığı herkes.
11. Saadet dağlar gibidir; ses verir ama kımıldamaz, bekler ki sen ona gidesin.
12. Golgede yaşayanlar, guneşi goremezler.
13. İnsan icin en buyuk kuvvet, kendisini olduğu gibi gorebilmektir.
14. Arzuların, kuvvetinin yetişebileceği yeri gosterir; hayallerin ise, zaafının yetiştiği yeri…
15. Hakiki hurriyet, yuksek fikirlere esarettir.
16. Kucuk kapılardan girmeye kendini mecbur bilenler, eğilirler.
17. Kalp soze başlayınca akıl sağır olur.
18. Yuksek fikirlere hizmetkar olmayan, hakkı ile Âmir olamaz.
19. Halkının tepesine her hukumet kılıc asar: İyi hukumetler onlardır ki astıkları kılıcı hissettirmezler.
20. Zavallı koyun surusu… Cobanı da o besler, coban kopeğini de… kurdu da, sahibini de…
21. Zeki adam kitaptan bir yaşam payı ve yaşamdan bir kitap payı cıkarır.
22. Yağmurdan korkanlar kadar guneşten korkanlar da vardır. Ve hepsi bir şemsiye altında buluşur.
23. Yalnız insan değil, hicbir şey kusursuz olamaz. En saf suyun gizli bir tortusu vardır ve arayınca guneşin bile lekeleri bulunur.
24. Yuksek fikirler yuksek dağlara benzer. Alışkın olmayanları urkutur.
25. Vicdan, onu herkes yureğinde taşımaz. Dilinde, midesinde ve hatta cuzdanında taşıyanlar vardır.
26. Temiz alınların ustunde yalnız bir gok vardır. Doğru ve guzel fikir.
27. Sağanak altında gulen ile ağlayan pek fark olunmaz.
28. Politika yarasa huyludur, cok aydınlıktan hoşlanmaz.
29. Şuphe hummalı hastaya benzer; uyumaz, uyuyamaz. Uyusa da korkulu ruya gorur.
30. Şuphe bazen bilinen yolu sislendirir, fakat bazen de mechul kapısının anahtarı olur.
Dip Not: Tiryaki Sozleri Cenap Şahabettin ’in 1918 ’de Nesr-i Sulh ve Tiryaki Sozleri adıyla yayınladığı ve ince bir duşunce urunu olan 361 tane secme soze yer verdiği kitaptır. Aradan uzun bir zaman gectikten sonra bu sozlerin aslında 1816 tane olduğu, yazarın kendi el yazısıyla mustakil bir defter halinde bulunduğu Orhan F. Koprulu tarafından birtakım araştırmalar sonucunda fark edilmiş, bunun ardından 1978 ’de bu sozler tekrar yayınlanmıştır.