Edebiyatımızda şehirler, bir coğrafyanın parcası olmalarının dışında bağımsız kultur aktarımlarının yaşandığı yerler olarak karşımıza cıkar. Mekan, her oykunun olmazsa olmaz parcalarından bir tanesi olduğu gibi; anlatının kendi ic karakterini etkileyen en onemli faktorlerden de bir tanesidir. Cunku yazıya nefes aldıran, okuru metinle ic ice geciren ruh halini yaratan bileşenler, mekanın etrafında şekillenmektedir. Bircok şair ve yazar, eserlerinde anlattıkları hikÂyelerde belli başlı şehirleri ve semtleri hareket noktası ve ana mekan olarak anlatmıştır. Beyoğlu da bu semtler arasında en cok işleneni, en cok anlatılanıdır. Cunku İstanbul, birbirini doğuran semtlerin yegane sancısı, var oluş kaygısıdır.
Hazırladığımız liste, usta yazarların Beyoğlu ’nda gecen oykulerinden oluşuyor. Her birinin farklı donemlerde kaleme alınmış olması ise, yaşanan değişimin ve donuşumun bir diğer guzel noktasını gozler onune seriyor.
1. Sait Faik Abasıyanık, Tuneldeki Cocuk
Sait Faik Abasıyanık, hic şuphesiz ki İstanbul ’u en iyi tanıyan ve anlatan oykuculerimiz arasındadır. Tuneldeki Cocuk oykusu, yazarın olumunden bir yıl sonra yayımlanan kitabında yer almıştır ve oykuyle aynı adı taşımaktadır. Oyku, 1942 yılında Karakoy-Beyoğlu tuneline binen fakir bir cocuğun yazar uzerinde bıraktığı izlenimlerin anlatımından oluşmaktadır.
2. Ziya Osman Saba, Kış Gezintisi
Oyku, yazarın olumunden iki yıl sonra yayımlanan Değişen İstanbul adlı kitabında yer almıştır. Ziya Osman Saba ’nın İstanbul sevgisi, diğer eserlerinde olduğu gibi Kış Gezintisi oykusunde de kendini belirgin bir şekilde belli eder.
3. Cihat Burak, Gecmiş Zaman Olur Ki
Gecmiş Zaman Olur Ki, Cihat Burak ’ın 1992 Yunus Nadi Oyku Odulu ’ne layık gorulen Yakutiler kitabında yer alan oykusudur. Oykudeki Beyoğlu, bir hayli başka zamanların icinde var olan olayların gectiği pek cok şeye dayanmaktadır. Cihat Burak aynı zamanda ressamdır da. Resimlerindeki oykuler de tıpkı kitaplarında yayımlanan oykuleri gibidir.
4. Oktay Akbal, Turk Koylusu
Turk Koylusu, koyden kente yaşanan hızlı goc sonrasında değişen şehir yapısını anlatır. Oyku, yazarın 1977 yılında yayımlanan İlk Yaz Devrimi adlı kitabında yer almıştır. Oktay Akbal oykuleri icin şu ifadeleri kullanmıştır: “Okurlarda bir gerceklik, bir yaşanmışlık duygusu uyandırır. Bu yuzden yaşanmış oykulerdir onlar diyorum. Oykulerimin hemen hepsinde kendi yaşantımdan izler rastlanır, ama tumuyle hicbirinde ben yokum.”
5. Naim Tirali, Buyuk Cadde
Naim Tirali, 1940 kuşağı oykuculerimizdendir. Eserlerinde coğunlukla gorduğu, tanık olduğu olayları ve kişileri işlemiştir. Buyuk Cadde oykusu, 1947 yılında yayımlanan Yirmibeş Kuruşa Amerika adlı kitabında yer almıştır ve İstanbul ’da gecen oğrencilik yıllarına dair izlenimlerinden oluşmaktadır. Ayrıca kitapta yer alan altı oykunun tamamı Beyoğlu ’nda gecmektedir.
6. Bilge Karasu, Beyoğlu Uzerine Metin
Beyoğlu Uzerine Metin, Bilge Karasu ’nun olmeden once Fusun Akatlı ’ya verdiği dosyalar arasında yer alan bir oykudur. Kitap, Lağımlaranası ya da Beyoğlu adıyla 1999 yılında yayımlanmıştır.
7. Demir Ozlu, Beyoğlu ’nda Bir Oğle Vakti
Oyku, sıradan bir Beyoğlu oğleden sonrasını anlatmaktadır. Yazarın 1993 yılında yayımlanan İstanbul Buyusu adlı kitabında yer alan ve merkeze İstanbul ’u koyan 15 oyku bulunmaktadır.
8. Tezer Ozlu, Cafe Boulevard
Cafe Boulevard, Tezer Ozlu ’nun en başarılı oykuleri arasında gosterilmektedir. Oykunun temel işleyişi ise mekan uzerinden geliştirilerek aktarılmıştır. Bir mekanın insan ilişkileri uzerindeki etkisine yoğunlaşan yazar, gozlemci tavrını en iyi şekilde kurgulamıştır.
9. Nazlı Eray, Mosyo Hristo
Mosyo Hristo, yazarın 1975 yılında yayımlanan Ah Bayım Ah adlı kitabında yer almıştır. Nazlı Eray oykusu icin şunları soylemiştir: “Moyso Hristo, ilk oykum ve oyku kahramanım. Guvercin olup, butun bir gun boyunca Pera ’nın ustunde ucan ve yaşamının muhasebesini yapan bir kapıcı. En unutulmayan kahramanlardan birisi o…”
10. Erendiz Atasu, Toz
Yazar, Toz oykusunu kucuk bir kız cocuğunun gozunden anlatır. Ailesiyle geldiği İstiklal Caddesi ’nin donuşumunu ve mevcut halindeki durumunu cadde uzerinden hareketle işler ve boylelikle toplumsal değişimim ana hatlarını cizer.
11. Hulki Aktunc, Beyoğlu ’nun Kirli Tarihi
Oyku, yazarın 1977 yılında yayımlanan Kurtarılmış Haziran isimli oyku kitabında yer alır. Kitap, adını 15-16 Haziran tarihlerinde başlayan buyuk yuruyuş ve fabrika direnişleriyle meydana gelen işci eylemlerinden almaktadır. Beyoğlu ’nun Kirli Tarihi, şehirdeki bankerleri ve onların kurduğu kirli duzeni anlatan toplumsal bir oykudur.
Kaynak: 1