Cocuk edebiyatına saplandık kaldık, kurtulamıyoruz. Ama saplanılmayacak gibi de değil ki! Bir suru muhteşem insan var olağanustu kitaplar yazan. Cocuk da olsanız yetişkin de olsanız fark etmiyor, bir kere girdiniz mi cıkamıyorsunuz bu hayal mahsulleri dunyasından.
Listeye gecmeden once kucuk bir hatırlatmada bulunalım. Cocuk kitaplarıyla ilgili oncelikle bu kitapların hedef kitlesine, yani cocuklara kulak vermelisiniz, ozellikle de ufaklıkların okudukları kitaplarla ilgili kendi aralarında konuştuklarına. Eğer herhangi bir kitapla ilgili sohbet koyuysa ve birbirlerine surekli tavsiyede bulunuyorlarsa o tavsiye ettikleri kitapları not edin bir kenara, cunku o kitaplar gercekten iyidir. Ama cocuklardaki bu davranışın da bir on koşulu var, o on koşulun oluşması da siz anne babalara ya da siz oğretmenlere bağlı. Bu on koşul, onları guzel metinlerle/oykulerle karşılaştırmak ve kaliteli kitap/metin/oyku anlayışının gelişmesi icin sağlam bir zemin hazırlamak. Bunu hazırlamışsanız, artık onlara kitap secimi konusunda guvenebilirsiniz.
Bu listede doğrudan kitap tavsiyesi yok (yani var da yok), onun yerine yazar tavsiyesi var (dolayısıyla kitap da tavsiye etmiş oluyoruz). Umarız işinize yarar ve umarız cocuklarınızın okuryazarlık surecine az da olsa katkıda bulunur.
1. Kumların arasından fırlayan kuyruklu filozofun yaratıcısı: Asa Lind
Bu listenin ilk sırasında olmayı hak eden yazardır Asa Lind, cunku sadece yuz yılın en guzel cocuk kitabını değil, tarihin en guzel kitaplarından birini yazdı. Tabii ki kendi kızı Emma Jalamo ’dan ilham alarak yazdığı Kumkurdu ’ndan soz ediyoruz. Tek kitabı Kumkurdu değil, başka kitapları da var. Diğer kitaplarından ikisi Biliam ve Ben Duşunurken, Ellika Tomson ’ın Gunluğu. Kumkurdu ’yla ilgili de daha detaylı bilgi almak isterseniz şuraya bakabilirsiniz.
2 Artık efsane olan bir İsvecli: Astrid Lindgren
İskandinav cocuk edebiyatının dunyaca unlu efsanevi yazarı (bunu biz soyluyoruz) ve bir de “cocuklar icin yazan dunyanın en buyuk yazarı” (bunu da 1978 ’de Frankfurt Kitap Fuarı ’nda soylediler). Eserleri 85 dile cevrilip 100 ’un uzerinde ulkede yayımlandı. En unlu eseri, 3 kitaptan oluşan Pippi Uzuncorap serisidir ve bu kitap başlı başına bir şaheserdir.
3. Bir yazar değil, şair: Leo Lionni
Listenin başlığına uygun değil aslında bu insan, bu listede olmaması lazım belki de, zira Lionni cocuk kitapları yazarı değil cocuk kitapları şairi. Frederick mesela, baştan sona muhteşem bir şiir kitabı, Pezzetino da oyle. Amerika ’da her yıl en iyi resimli cocuk kitabı icin verilen Caldecott Odulu ’nu 4 kez kazanmış Lionni yazdığı kitaplarla. Şuphesiz bunda Lionni ’nin cok iyi bir cizer ve grafiker olmasının da buyuk etkisi var. Lionni ’nin bulduğunuz butun kitaplarını okuyun, okutun mutlaka, ama once Frederick ’i.
4. Nazi zulmunden guc de olsa kurtulmayı başaran guzel insan: Christine Nostlinger
Alev Saclı Cocuğu herhangi bir kitapcıda kitaplara goz atarken gormuşsunuzdur, gormediyseniz de adı bir yerlerde kulağınıza calınmış olabilir. İşte o unlu kitabın yazarı Nostlinger. Cocukluğu, Hitler ’in ordusu tarafından işgal edilen memleketinde, yani Avusturya ’da bodrumlarda saklanarak gecti. Bomba isabet eden evlerinin enkazından iki kez sağ kurtulmayı başardı. Hitler belasından kurtulduktan sonra Viyana Uygulamalı Sanatlar Akademisi ’nde eğitim gordu. Alev Saclı Cocuk haricinde bir suru kitabı var Nostlinger ’in. Kim Takar Salatalık Kral ’ı, Konuk Değil Baş Belası, Konserve Kutusundan Cıkan Cocuk, Aklından Duşunceler Gecen Cocuk bunlardan sadece birkacı.
5. Değnek Adam ’ın mucidi: Julia Donaldson
Kaliteli metinler oluşturan ve cocuklar tarafından da bir hayli beğenilen bir yazar Julia Donaldson. Kitaplarını Turkiye ’de İş Bankası Yayınları basar genellikle. Değnek Adam, Kasabanın En Şık Devi (son baskıda İyi Yurekli Dev Memo olarak basıldı), Spinderella, Supurgede Yer Var mı en bilinen kitaplarıdır. Kitaplarının cizeri olarak da Axel Scheffler ismini cok sık gorursunuz Julia Donaldson ’ın adının hemen altında.
6. Cocuklara karışık kavramları anlatmayı misyon edinmiş insan: Brigitte Labbe
Brigitte Labbe adını duymamış olabilirsiniz ama Cıtır Cıtır Felsefe adını duymuşsunuzdur. İsmiyle bile yeterince ilgi cekici bir seri olan Cıtır Cıtır Felsefe ’nin yazarıdır Brigitte Labbe. Sorbonne Universitesi ’nde felsefe eğitimi gordukten sonra karışık felsefi kavramları cocuklara anlatmaya taktı kafayı. Olmak ve Sahip Olmak, Ahlaki Olan ve Olmayan, Mutluluk ve Mutsuzluk, Cesaret ve Korku bu seri icinde cıkan kitaplardan sadece dordu. Seri toplamda hemen hemen 30 kitaptan oluşuyor.
7. 29 yıllık kısacık bir omur: Samed Behrengi
Adını ve en az bir kitabını cok cok iyi bildiğiniz bir yazar Behrengi. Kucuk Kara Balık dersek hepiniz “haaa di mi yaa” diyeceksiniz. Eski bir yazar Behrengi. 1939 ’da doğmuş, 1968 ’de sadece 29 yaşındayken olmuş (oldurulduğu de soylenir). Ve bu kısacık omrune bir suru kitap sığdırmış. Sadece cocuk kitapları da yazmamış. Orneğin İran Eğitim Sorunlarına Yonelik İnceleme adlı bir makalesi var. Bir Varmış Bir Yokmuş, Bir Şeftali Bin Şeftali, Sevgi Masalı ve Kucuk Kara Balık da cocuklar icin yazdığı kitaplardan sadece birkacı.
8. En verimli yazarlarımızdan biri: Behic Ak
Topraklarımızdan yetişme guzel cocuk kitapları yazan yazarlardan biridir Behic Ak. Aslında mimar ve karikaturisttir, zaten kitaplarındaki resimlerin cizimlerini de kendisi yapar. Tum bunlara ek olarak tiyatro oyunları da yazmıştır. Benim Bir Karışım ve Ben Ne Zaman Doğdum adlı kitapları, farklı bakış acılarının guzelliklerini cocuklara gostermek acısından cok onemli kitaplardır. Bunlar dışında RuzgÂrın Uzerindeki Şehir, Guneşi Bile Tamir Eden Adam, Uyurgezer Fil ve Akvaryumdaki Tiyatro, Behic Ak ’ın onlarca kitabından sadece birkacı.
9. Kediler ve koyunlar: Rob Scotton
Kedi ve koyunlarla kafayı bozmuş olan bu yazar dostumuzun Turkce ’ye cevrilen –sanıyoruz- iki kitabı var sadece: Koyun Russel, Koyun Russel ve Kayıp Hazine. Umarız bunlarla kalmaz, diğer kitapları da cevrilir Scotton ’ın, cunku guzel bir dili var ve oykuleri cocuklar acısından fazlasıyla ilgi cekici. “Eeee kedilerle ilgili kitabı yok ki” dediğinizi duyar gibiyiz. Turkce ’ye cevrilmemiş olabilir mi acaba? Bir araştırın isterseniz.
10. Yepyeni Fransız bir yazar: Colas Gutman
İşteeeeeee, favorilerimizden biri de bu abi. Gutman ’ın uc kitabı var: Cocuk, Rose ve Super Kahramanlar Yuksekten Korkmaz. Cocuk adlı kitabını ozellikle tavsiye ederiz cunku tam bir şaheser. Kitabın konusu da bir cocuğun tam olarak ne işe yaradığı. Resmen dokturmuş Colas Gutman. Okumadan olmaz, mutlaka edinin.
11. Tek kitapla olumsuzluğu garantileyen insan: Italo Calvino
Afacan Resimler adlı muhteşem kitabın yazarı Calvino. Başka hicbir kitap yazmamış olsa bile, bu kitabıyla olumsuzluğu garantilemiş durumda. Ama duramamış yazmış elbette. Efsunlu Hayvan Masalları, Azıcık Korkutan Masallar, Deniz Masalları, Kurnazların Kazandığı Masallar da diğer kitaplarından birkac tanesi Calvino ’nun.
12. Cocuk edebiyatı duşkunu bir ekonomi mezunu: Melek Ozlem Sezer
İşte bu ulkenin yetiştirdiği bir guzel insan daha. 1971 ’de doğdu, Hacettepe Universitesi Ekonomi Bolumu ’nde lisansını tamamladı. Osmangazi Universitesi Karşılaştırmalı Edebiyat Bolumu ’nde ders verdi, Milliyet Cocuk dergisinde koşe yazarlığı yaptı. Bircok kitap yazdı, yazmaya da devam ediyor. Benim Adım 13, Şiir Yazdım Masal Sandım, Buyuklere Mektuplar ve Sakız Ciğneyen Kedi eserlerinden birkacı. Bir de cok cok onemli bir kitabı var Sezer ’in: Masallar ve Toplumsal Cinsiyet. Dunyaca unlu masalları icerdiği farklı anlamlar acısından incelemiş bu kitabında Melek Ozlem Sezer.
13. Pırtlayan ve garklayan şeylere takan yazar: Michael Rosen
Cocukların bayılarak okuduğu ve birbirlerine de tavsiye ettikleri bir kitabın, Pırtlayan Balık ’ın yazarı Michael Rosen. Boş adam değil Rosen. Oxford ve Frankfurt universitelerinde felsefe ve sosyal bilimler oğrenimi gordu. Dahası Oxford, Londra ve Harvard universitelerinde de felsefe dersleri verdi. Oxford ’da da calışmaya devam ediyor. Pırtlayan Balık dışında Garklayan Gamze ve Konuşan Kopek adlı kitapları da mevcut.
14. Basklı bir efsane: Bernardo Atxaga
Asıl adı Jose Irazu Garmendia olan yazar 1951 ’de İspanya ’nın Bask bolgesinde dunyaya geldi. Henuz 20 yaşındayken Bask yazarları antolojisinde yer almaya başladı. Sadece cocuklar icin değil, yetişkinler icin de kitaplar yazdı. 1989 ’da İspanya Ulusal Edebiyat Odulu ’nu kazandı. Bizi asıl ilgilendiren kitabı Kendini Aslan Sana Şola ile de 1997 ’de Bask Cocuk Edebiyatı Odulu ’nu kazandı. Kendini olduğundan farklı gormenin nelere yol acabileceğini fark etmesi ve kendisi olmanın onemini kavraması icin her cocuğun okuması gereken bir başucu kitabıdır Kendini Aslan Sanan Şola.
15. Farklılığın kabullenilişini en iyi anlatan isim: Betul Sayın
Sevgili Betul Sayın icin ne yazsak az aslında, eksik kalacak bir şekilde. 1958 doğumlu ve Mimar Sinan Universitesi (o zamanlar İstanbul Devlet Guzel Sanatlar Akademisi) mezunu bu guzel insan. Farklılığı, daha doğrusu o farklılığın kişi tarafından kabullenilme surecini anlattığı Rengini Arayan Pudra kitabı bile tek başına yeter aslında. Fiziksel olarak herkes gibi olmayan, farklı gorunen ya da bu farklılığı dışarıdan bakıldığında hemen fark edilen her cocuğa okutulması lazım Rengini Arayan Pudra ’nın. Kendi yazdığı diğer kitaplar 5 Cocuk 5 İstanbul, Kostebek Kuki, Hic Ayılar Ucar mı ile Ayı Bozo serisi. Ayrıca Ucuc Boceği Bonbon, Pat Pat Papatya, Hızlı Tosbi ve Minik Tosbi Evini Arıyor kitaplarının da cizerliğini ustlenmiş.
16. Patatese hayat veren yazar: Sue Hendra
Adını duyar duymaz ya da bir kitapcıda gorur gormez almak icin yanıp tutuştuğunuz bir kitap: Super Patates. İsme bakın, aşırı derecede sempatik değil mi? Sue Hendra ’nın zihniyle parmaklarının muhteşem senkronuyla dunyaya gelmiş bir eser bu. Devamı da var: Super Patates-Sebzelerin Gucu Adına. Aaaaaa unutmadan, bir de Ama Bu Balığın Parmakları Var adlı başka harikulade bir kitabı var Hendra ’nın. Cocuklar ayıla bayıla okuyorlar, şupheniz olmasın.
17. Daha cok kitabını gormek istediğimiz adam: Richard Byrne
Hah, bir sempatik isim daha: Bu Kitap Benim Kopeğimi Yedi. Yazarın Spotty Lottle And Me, This Book Is Out Of Control, The Great Moon Confusion, This Books Belong To Aye Aye gibi cok guzel gorunen kitapları da var ama şimdilik Bu Kitap Benim Kopeğimi Yedi dışında sadece Penguenler Ucamaz adlı kitabını bulabiliyoruz Turkce olarak. Umarız diğer kitapları da dilimize kazandırılır, cunku cok guzel gorunuyorlar.
18. Hırvat asıllı sanatkÂr: Zoran Drvenkar
Kitabın adındaki karizmaya bakın: Soğuktan Korkmayan Tek Kuş. Yine adıyla bile “beni mutlaka okumalısın” diye cığlık atan bir kitap. İşte bu karizmatik kitabın yazarı Drvenkar. Hırvat asıllı bir yazar. Berlin yakınlarında eski bir değirmende yaşıyor ve 1989 ’dan beri yazarlık yapıyor. Yine cocuklar icin yazdığı Kısa Pantolonlular Cetesi ve Yerde Ağır Gokte Hafif adlı kitapları mevcut. Bir de genclere hitap eden Onlardan Biri ve Aleve Dokunmak adlı kitapları var. Yerde Ağır Gokte Hafif de şiir tadında muhteşem bir kitaptır bu arada.
19. Ahtapotla empati kurduran guzel insan: Sara Şahinkanat
Yine topraklarımızdan cıkma bir yazar, yurdum insanı, bizden biri. Boğazici mezunu bir cevirmen aslında Şahinkanat. Kendi cocuğu icin yazdığı oykuleri okurlarla paylaşmaya başlamış. Ortaya da Yavru Ahtapot Olmak Cok Zor, Uc Kedi Bir Canavar, Kim Korkar Kırmızı Başlıklı Kızdan, Uc Kedi Bir Dilek gibi harika kitaplar/oykuler cıkmış. Okutun cocuklarınıza, mahrum kalmasınlar boyle kitaplardan.
20. Sevme, kırpılma, tırmanma: Gemma Merino
Yine kafayı inekle, timsahla, koyunla bozmuş bir yazar. Yalnız bu hayvanlarla o kadar guzel oykuler oluşturmuş ki Merino, tum kitaplarını art arda okuyorsunuz, dayanamıyorsunuz. O kitapları da yazalım bari: Suyu Sevmeyen Krokodil, Ağaca Tırmanan İnek, Kırpılmayı Sevmeyen Koyun. İsimleri bile ele veriyor zaten kitapları.
21. Kopekler bale yapar, gergedanlar krep yer: Anna Kemp
Hah, işte hayvanların ne yapamadığını sorgulayan ve oykulerinin sonunda onlara mutlaka o şeyi yaptıran yazar, Anna Kemp. Kitaplarına bakalım: Kopekler Bale Yapmaz, Gergedanlar Krep Yemez. Kitaplar gorunduğu gibi kitaplar değil ama, bir suru harika altmetin barındıran kitaplar her ikisi de. Bu iki kitap daha cok 5-9 yaş grubuna hitap ediyor. Bir de 288 sayfalık daha buyuk yaş grubuna hitap eden Fantastik Franki adlı bir kitabı var. Kopekli ve gergedanlı olanı  cocuklarınıza mutlaka okuyun ya da okutun, sonra da kitapla ilgili sohbet edin onlarla.