Son yıllarda adından sıkca bahsettiren ve gunumuz dunyasını anlamak icin kullanılan sıkı bir tabir var: Post-truth. Kabaca; hakikat sonrası, gercek otesi gibi anlamlara geliyor. Gerceğin carpıtılması, manipule edilmesiyle yaratılan sahte gerceklik “post- truth” kavramının kilit tanımı.
1. Ortaya cıkışı
Post-truth kavramı, ilk kez yazar Steve Tesich tarafından 1992 yılında kullanıldı. Amerika ’da Ralp Keyes ’in 2004 ’te yayımlanan “The Post-Truth Era: Dishonesty and Deception in Contemporary Life” isimli kitabında ise bu kavram derince kuramsallaştırılmaya başlandı.
2. Kelimenin etimolojisi
Bilindiği uzere “post” oneki bir şeyin sonunun geldiğini anlatmak icin kullanılan bir kelime. Kimilerinin postmodernizm diyerek gunumuz dunyasını modernlik sonrası olarak tanımlaması gibi, post-truth da hakikatten sonraki durumu ifade etmek icin kullanılıyor. Bu “gercek sonrası” durumu politik bazda ele aldığımız zamansa ortaya kurgu vakalar ve tasarlanmış gercekler cıkıyor.
3. Gunumuzde post-truth
Avrupa ’nın, ozellikle 2016 yılında dolaşıma soktuğu ve Oxford Sozluk ’un de 2016 ’nın kelimesi sectiği post-truth ozellikle politik ve medyatik cıkmazlara işaret ediyor. Yitirilen ya da kendince yaratılan “yeni gercek” vurgusuyla samimiyetin, ictenliğin ve durustluğun heba edilmesi kavramın gunumuzde geldiği anlamı karşılıyor.
4. Kitleyle ilişkisi
Post-truth kavramının; manipule edilen bilginin uzerine yaratılmış sahte gercek olması, elbette kitlelerle ilişkili olan bir durum. Burada amac soylenenin sorgulanması değil, kitleleri iki dudak arasında coşturabilmektir. Bu da teatral bir şovun gerekliliğini gosterir.
5. Kavramın ana malzemesi: Ofke
Soylemlerin yetersizleştiği, soylenme şekillerinin onem kazandığı post-truth kavramı ancak bir şekilde mumkun olabilir: Ofke. Kavram, ancak planlı ve programlı ofke ile sahneye cıkar, dalgalanma yaratır. Burada ışık tutulması gerekilen nokta, ofke nobetleriyle tasarlanan ofkeyi karıştırmamak gerektiğidir.
6. Troll ve post-truth
Sosyal paylaşım sitelerinde peyda olan “troll” muessesesi de gercekliğin carpıtılmasında etkendir. Bir duyguyu, duşunceyi, soylemi gercekliğinden koparıp kaos yaratarak soylenen şeyin salt anlamı yitirilebilir ve hatta soylem sahibi soylemediklerinin sorumlusu olabilir. Bu bakımdan, troll dediğimiz kişiler de post-truth kavramının icinde onemli bir yere sahip.
7. Eko odaları ve Cass Sunstein
Post-truth kavramının daha pek cok işbirlikci kavramı var: Akademisyen ve İletişim Profesoru Cass Sunstein tarafından acıklanan eko odaları şu manaya geliyor: Sosyal paylaşım sitelerinde kendisine yakın insanları takip edenlerin icine duştukleri durum. Farklı duşunsel pozisyonlar almış bireylerin hesaplarını takip etmemek, bu anlamda tek ve kendimize yakın bir sesi duymamıza neden oluyor. Yani eko odalarını meydana getiriyor.