Merkez Efendi Biyografisi Mesir macunu Merkez Efendi'nin icadıdır. Merkez Efendi, 1463 (Hicri 868) yılında Denizli ’nin Sarı Mahmudlu koyunde (bugun Buldan kazasına bağlı Akcakoy) doğmuştur. Asıl adı Musa Muslihuddin olan Merkez Efendi, ilk eğitimini memleketinde aldıktan sonra 1478 yılında Bursa ’ya giderek on beş yıl suren bir tahsilin ardından icÂzet alıp 1493 yılında İstanbul ’a gelerek Hızır Veluyiddin Efendi ve Mevlana Ahmet Paşa ’dan dersler almıştır.

Merkez Efendi, muderrislik icin Bursa, Karaman ve Amasya ’ya gitmiştir ve bu donemde “Halvetiye Tarikati” icazetini almıştır. Sonrasında İstanbul ’a donduğunde Etyemez Tekkesine devam eden Merkez Efendi, “Sumbul Efendi” lÂkaplı Şeyh Yusuf Sinaeddin Efendi ’nin oğrencisi olmuş, doneminin ileri gelen sûfîlerinden ve hekimlerinden olmuştur. Merkez Efendi, 1514 yılında mensubu olduğu tarikatın (halvetilik) halvet geleneğine uygun olarak bir tekke kurmak icin Merkezefendi Mahalllesine (Osmanlı donemindeki adıyla “Mevlevihane Yenikapısı”) Mevlanakapı surları dışındaki bu tenha yere yerleşmiştir.
Merkez Efendi, Ayasofya Camii ’nde vaaz ettiği ve BeyzÂvî tefsirinden nakillerde bulunduğu, ayrıca tefsir ve hadis dersleri verdiği bilinmektedir.
Merkez Efendi ’nin İstanbul ’da tanınmış şeyhlerin sohbetlerine katıldığı, ancak devranla zikir yaptırması ve vahdet-i vucûd goruşunu benimsemesi sebebiyle Koca Mustafa Paşa DergÂhı şeyhi ve Halvetî-Sunbulî kolunun kurucusu SinÂneddin Yûsuf ’tan (Sunbul Sinan) uzak durduğu belirtilir.
Merkez Efendi, İstanbul Fatih ’te Etyemez ya da Karabıcak Velî adlarıyla anılan tekkenin şeyhi Mirza Baba ’ya intisap etti ve onun kızıyla evlendi. Merkez Efendi'nin Ummu Hatun adlı kızı ile Ahmed Celebi, Derviş Celebi ve Ali Celebi adlarında 3 oğlu vardı.
Guvendiği şeyhlerden hicbirinin tam olarak tabir edemediği bir ruyasını bir başka ruyasında Sunbul Efendi ’nin zorla odasına girip tabir ettiğini gormesi uzerine Sunbul Efendi ’ye karşı olumsuz tutumunun yanlış olduğu kanaatine vardı ve dergÂhına giderek şeyhe intisap etti.
Bundan sonra Mûs Efendi (Merkez Efendi) hergun Sunbul SinÂn'ın dergÂhına gelip, ondan ders almağa ve hizmete başladı. Bir gun Sunbul Efendi, sohbet esnasında Mûs Efendiye; "Âlemi sen yaratsaydın, nasıl yaratırdın?" diye sordu. Mûs Efendi; "Bu mumkun değil! Ama mumkun olsaydı, her şeyi merkezinde bırakırdım. Âlem oyle bir tatlı nizÂm icinde ki, buna bir şey ilÂve etmek veya bir şeyi eksiltmek duşunulemez." dedi. Sunbul Efendi bu cevap uzerine; "Âferin Mûs Efendi! Demek her şeyi merkezinde bırakırdın. Oyleyse bundan sonra ismin Merkez Muslihuddîn olsun." dedi. Boylece Mûs Efendi, Merkez Efendi ismiyle meşhur oldu.
Sunbul Efendi ’nin kızı Rahime HÂtun ile evlendi.
Evli olduğu icin seyrusulûkunu dergÂhta kalmadan evinde tamamlayan Merkez Efendi, Sunbul Efendi ’den hilÂfet alması uzerine ilk olarak Aksaray ’da Kovacı Dede (Sevindik Dede) adıyla anılan Halvetî Tekkesi ’nde irşad faaliyetine başladı. Bir muddet burada faaliyet gosterdikten sonra Kanuni Sultan Suleyman ’ın annesi Ayşe Hafsa Sultan, Manisa ’da yaptırdığı kulliyedeki hankah icin Sunbul Efendi ’den bir şeyh isteyince oraya 1523 yılında gonderildi.
Merkez Efendi, Manisa ’daki kulliyenin dÂruşşifÂsında tabip olarak gorev yaptı. Burada kırk bir ceşit baharattan hazırladığı macunu (mesir macunu, nevrûziye) her yıl nevruzda şifa icin halka dağıttırdı.
Sunbul Sinan Efendi ’nin 1529 yılının Eylul ayında vefatı uzerine Merkez Efendi Manisa ’dan İstanbul ’a geldi. Merkez Efendi, hocasının Koca Mustafa Paşa ’daki dergÂhına gitti.
Kanuni Sultan Suleyman ile Merkez Efendi arasında Manisa ’da başlayan yakın ilişki İstanbul ’da da surmuş, padişah 1537 yılında Korfu seferine cıkarken bir hatt-ı humÂyunla onu ordu şeyhi olarak tayin etmiştir.
Eşi Şah Sultan, mensup olduğu Halvetiyye tarikatının yaygınlaşması icin birtakım maddî imkÂnlar sağlamış, Merkez Efendi ’nin MevlÂnÂkapı dışında yaptırdığı zÂviye ve camiye vakıflar tahsis etmiş (bugun Merkez Efendi ’nin turbesinin bulunduğu yerde kurulan zÂviyenin inşa tarihi 920 (1514) olarak kaydedilmiştir, ayrıca Eyup ’te kendi arsası uzerine bir cami ve zÂviye yaptırmıştır.
Merkez Efendi, 1523 yılında Yavuz Sultan Selim ve II. Ayşe HÂtûn'ın kızı, Kanuni Sultan Suleyman ’ın kız kardeşi Şah Sultan (Şahıhuban Sultan) ile evlendi.
Merkez Efendinin omru, hep ibÂdet etmekle, insanlara hakkı, doğruyu anlatmakla, Ehl-i sunnet îtikÂdını yaymakla, hayr ve hasenÂt yapmakta halka on ayak olmakla, fakir ve zayıfları himÂye etmekle gecti.
Merkez Efendi, 1552 yılında İstanbul'da 89 yaşında olmuştur. CenÂzesini ŞeyhulislÂm Ebussuud Efendi yıkadı. Merkez Efendi, MevlÂnÂkapı dışında kendi adıyla anılan dergÂhın yanına defnedilmiş, kabrinin uzerine daha sonra bir turbe inşa edilmiştir.
Merkez Efendi ’den sonra Koca Mustafa Paşa DergÂhı ’nda yerine oğlu Ahmed Celebi gecti.