Filippo Brunelleschi Biyografisi İtalyan ronesans temsilcilerinden olan Filippo Brunelleschi, yapılarında Roma mimarisinde gorulen kubbe, kemer, sutun gibi mimari oğeleri kullanmıştır. Filippo Brunelleschi, 1377 yılında Giuliana Spini ve Brunellesco di Lippo ’nun oğlu olarak babasının noterlik yaptığı İtalya ’da Floransa şehrinde doğmuştur. Okumayı yazmayı ve hesap yapmayı oğrendikten sonra gencliğinde kuyumculuk eğitimi almıştı ve orta yaşına kadar mimariye yonelmedi. Ailesi, babasının noterlik mesleğini ya da dede mesleği olan cerrahlığı tercih edeceğini duşunurken; Flippo kuyumcunun yanında cırak olarak calışmaya başladı. O zamanlar sanatcı olmak isteyenler işe kuyumculukla başlarlardı. Filippo da kuyumculuktan sonra heykel sanatında kendini oldukca geliştirdi. 1398 yılında Arte de'la seta ’ya / ipekciler loncasına kabul edildi. Pistoia ’da bir kuyumcunun yanında calışmaya başladı, Pistoia di San Jacopo Kilisesi ’nin gumuş sunağını yaptı.

1400 ’de San Jacopo mihrabı icin, peygamberlerin, havarilerin ve Saint Augustine ’in heykellerini yaptı. Filippo Brunelleschi ’nin tasarladığı binalar (kiliseler, şapeller ve terk edilmiş bebekler icin bakım yurdu) İtalyan mimarisi icin yenilikci sayılabilecek hoş orantılara sahipti. Gunumuzde hala kullanılan, perspektif kullanarak cizim yapma sistemini geliştirdi. Floransa Katedrali icin, Antik Roma'dan beri inşa edilecek en buyuk kubbeyi tasarlamakla da gorevlendirildi.
Pistoia di San Jacopo Kilisesi ’nin sunağını yapan Filippo Brunelleschi; 1401 yılında Floransa Vaftizhanesi ’nin kapının tasarlanması planını haber alınca Pistoia ’dan Floransa ’ya geldi ve yarışma icin calışmalara başladı. Yarışma icin katılanlara bir yıl sure tanındı. Cunku bronz işciliği kolay değildi.
Yarışmada katedral inşaatının baş mimarı Lorenzo Ghiberti de bulunmaktaydı. Lorenzo Ghiberti juri uyelerine olan yakınlığı sayesinde onları ağırlıyor ve goruşlerini alıyordu. Yaptıkları yorumlar neticesinde de calışmalarını ona gore duzeltmekteydi. Bartolucci De Michele de Lorenzo Ghiberti ’ye vernikleme ve parlatma işlerinde yardımcı oluyordu. Bunun yanı sıra Filippo Brunelleschi calışmalarını tek başına gizlilik icinde surduruyordu. Endişesi; desenlerinin calınması veya zarar gormesiydi.
Yarışmanın sonuclanmasıyla Filippo Brunelleschi ’nin calışması dramatik ve duşundurucu bulunurken Ghiberti ’nin calışması zarif ne narin bulundu. Juri uyelerinin karar verememesi iki mimarın birlikte calışması fikrini ortaya cıkardı. Ancak Filippo Brunelleschi ozguvenli ve kibirli yapısıyla bunu kabul etmeyerek yarışmadan cekildi. Boylelikle Ghiberti ’nin onerisi birinci oldu.
Lorenzo Ghiberti bronz kapı imalatı yaparken 1401 yılında Filippo Brunelleschi ise Donatello ile birlikte Roma ’ya giderek antik cağ yapılarını inceledi. Yapıların rolovelerini alıp acıklık, yukseklik gibi teknik cozumleri sundu. Mimaride antik cağın verileriyle birlikte teknik cozumler sunan Filippo, Ronesans akımının ilk buyuk ustası, perspektif tekniğinde optik hilelerde de kendini kanıtlamış bir mimardı.
İki yıl sonra Floransa ’ya donduğunde, gotik bir anlayışta başlamış olan Santa Maria del Fiore kilisesinin yapımını tamamlayarak, buyuk bir yenilikci olduğunu herkese kabul ettirdi: Kilisenin sekizgen bir kubbe kasnağı ustune oturan kubbesini yaparken, Eskicağ mimarlığından ve kendi koyduğu ilkelerinden yararlanmıştı.
Santa Maria del Fiore ’den sonra yaptığı, yeni bir kilise orneği oluşturulan yapıtların (kare planlı kucuk bir yapı olan San Lorenzo kilisesi, merkez planlı San Spirito kilisesi ve Santa Maria degli angeli yapısı: bazilika planlı San Lorenzo kilisesi) tumunde aynı ozellikler, aynı aydınlık ve ozlu duzenleme, duzlemlerin ve kutlelerin aynı dengeli dağılımı ve birbiriyle boğulmayan aynı hacimler gozlenir. Butun bu yapıtlarda, uzamın duzenlenmesi, sanatcının ceşitli mimarlık oğeleri ile yapının butunu arasındaki orantılara uyumlu bir ritim elde etmek icin gerekli matematiksel bağıntıların mantığı ustune kurulu kişisel uslup anlayışına uygun olarak gelişmiştir.
Filippo Bruneleschi antik cağ yapıları ile ilgili araştırmalarını Donatello ile birlikte yapmış bu sayede arkadaşlıkları kurulmuştur. Donatello; yarışmaya maket yapan Flippo ’nun danışmanlığını yapmıştır. Yarışma sonrasında maketlerin seyirciyle buluşması ve hayranlık icinde incelenmesi, Filippo ’nun hayatını anlatan Giorgio Vasari tarafından detaylı ele alınmıştır.
Giorgio Vasari; yazılarında bir zaman sonra Flippo Bruneleschi ’den olumsuz bir şekilde bahsedildiğini yazar. Bunun nedeni ise Flippo ’nun o zamana kadar duşunulmemiş ve denenmemiş kalıpsız kubbe tasarımıdır. Başta on yargıyla bakılsa da bir aylık incelemenin sonunda bu fikir benimsenmiş ve uygulamaya koyulmuştur.
1433 ’de Antik Cağ yapıları ustundeki incelemelerini surdurmek amacıyla ikinci kez Roma ’ya gitti.
1418 yılında Floransa Katedrali ’nin kubbesi icin bir yarışma acıldı. Brunelleschi bir model sundu, ama bu model juri tarafından başlangıcta kabul edilmedi. Ne var ki, modelinin değerini San Jacopo Sopr ’Arno ’da kemersiz bir kubbeli kapella inşa ederek kanıtladı ve sonunda 1426 ’ya doğru Lorenzo Ghiberti ’yle birlikte Santa Maria del Fiore şantiyesinin yonetiminin başına gecti. Kubbenin yapımına, 1420 ’de başlandı ve bu arada Brunelleschi ’den Ipekciler Loncası, Yetimler Yurdu ’nu inşa etmesi istendi. Terk edilmiş cocukların barınması icin yaptırılan bu bina, 1445 ’te acıldı.
Floransa evlerinden esinlenen Brunelleschi, geniş bir alan boyunca bir manastırı, bir kiliseyi ve bir yatakhaneyi kapsayan yapılar topluluğuna acılan ve Korintos uslubunun uygulanmasının sonucu olan bir kemeraltı yaptı. Bu yapıda taşıyıcı bolumler sertliği dolayısıyla yekpare sutunların yapımına elverişli olan koyu gri bir taşın kullanılmasıyla guzel bir gorunum kazanmıştı ve bu yekpare sutunlar, kemerler ve kemer başlıklarıyla birlikte beyaz sıvalı duvarın uzerinde belirgin bir bicimde yer alıyordu. Brunellesehi, aynı usulu, daha sonra bircok kere yeniden kullanacaktı. Bu kemeraltını inşa ederken, Brunelleachi, binanın onunde yer alan alanı da duşunmuştu. Alan, Antonio da Sangallo ve Baceio d ’Agnolo tarafından yapılacak Servitea de Marie evinin kemeraltıyla cevrilecek ve ucuncu kenarı da Michelozzo ’nun yaptığı Santa Annunziata Kilisesi ’nin sıra kemerleriyle sınırlanacaktı.
Brunelleschi 1421 ’de, Medicilerin kilisesi San Lorenzo icin bir kapella yapmaya başladı ve bu kapella, 1521 ’de Michelangelo Buonarroti tarafından yapılan Yeni Sactiatia sonra Eski Sacristia diye adlandırıldı. Bu, Brunellesehi ’nin, daha sonra yapılan eklemelerle en az değişikliğe uğramış olan ve Ronesans ’ın da merkezi planlı ilk yapısıdır. Bu yapıyı, tonozları bingilere (pandantiflere) dayanan yarım kure bir kubbeyle ortulmuş, kup şeklinde tasarlamıştı. Brunelleschi, 1425 ’te yapımına giriştiği San Lorenzo Kilisesi icin de uc sahınlı bir bazilika planını uygulamıştı. Ortadaki sahının ahşap bir tavan teknesi ve buyuk pencereleri vardı. Tonozlu yan sahınlara yuvarlak pencerelerle aydınlanıyordu. Bir beşik tonozla kaplanmış olan kapellalar, dort koşe direkler arasında yayılıyorlardı.
Brunellesehi ’nin ilk biyografisini yazan Antonio Manetti (1423-1497), ilginc hikayeler anlatır ve sanatcıyı over. Giorgio Vasari de benzer duşuncedeydi.
Brunelleschi ’nin 1404 ile 1406 arasında Donatello ’yla birlikte Roma ’da bulunduğu ve 1417 ’ye doğru bu şehre yeniden geldiği ve orada, pratik inşa kuralları oğrenmek icin Antikcağ yapılarını incelediği sanılıyor. Ama bu yapıları kopya etmek gibi bir davranışa duşmeyen Brunellesehi, onların uslup ozelliklerini, olculere ve uyumlu oranlara dayanan bir organik butun olarak duşunduğu yapı tasarımına uyarlamaya yoneldi. Antikcağ mimarisi konusundaki bilgilerini, Toscana ’daki roman anıdarıodan da edinmiş olabilir (Floransa ’da bulunan ve Santa Maria del Fiore ’nin ışık bacasını yaparken esinlendiği San Miniato Sacristia, bunun bir orneğidir).
Un salmış ve saygı kazanmış bir kimse olduğu halde (mezarı Santa Maria del Fiore ’dedir ve uzerinde bir yazıt da vardır) Brunelleschi, projelerini ve ozellikle katedralin kubbesine ilişkin projesini kabul ettirmek icin mucadele etmek zorunda kaldı.
Flippo Bruneleschi; yenilik yanlısı ve denemekten cekinmeyip butun riskleri goz onune alarak dunyanın en buyuk en geniş ve en inanılmaz kalıpsız kubbesini yaptı. Brunelschi, butun erken Ronesans mimarları gibi yapılarında; mekanın acık secik algılanabilir olmasına, belirgin sınırlarla birbirlerinden ayrılmalarına, alt mekanların da ana mekan icinde belli bir oran ve olculerle butunluk oluşturmasına ozen gostermiştir. Matematik ve geometri disipliniyle yapılarını bicimlendirerek ideal bir dunya arayan Ronesans mimarlarında, o donemde resimde gorulen perspektifin mimari yapılarda da kullanılması etkili olmuştur.
Mart 1446 ’da kubbe fenerinin ilk taşının yerine konma seremonisini goren Flippo Bruneleschi ani bir rahatsızlık sonucu hayata gozelerini yumdu. Flippo ’nun zamanında yeterince anlaşılamamış olması ve değerinin bilinmemesi onun bu hayattan varlıksız bir sanatcı olarak ayrılmasına neden oldu.
Filippo Brunelleschi, 15 Nisan 1446 tarihinde Floransa, İtalya ’da 69 yaşında olmuştur.
Başlıca Eserleri:
Heykeller ve kuyumculuk işleri :
• 1400 San Jacopo ’nun la Porta della Mandorla Meryem ’e mujde sunak arkalığının ve tasvirler grubunun altın heykelcikleri (Pistoia)
• 1402 İshak ’ın Kurban Edilişi; Vaftizhane ’nin ikinci kapısı icin acılan yarışmaya sunulan yaldızlı bronz pano
• 1409 kal, Hac, Gondi Kapellası Santa Maria Novella

Mimari eserleri:
• 1409 Apollonio Lapi ’nin evinin duzenlenmesi
• 1418 Schiatts Ridolfi Kapellaas; San Jacopo Kilisesi; Santa Felicita ’daki Barbodor Kapellası
• 1418-1446 Santa Maria del Fiore ’nin kubbesi ve ışık bacası
• 1419-1445 Yetimler Yurdu
• 1421-1428 San Lorenzo ’nun Eski Sacristia ’sı
• 1425-1460 San Lorenzo Kilisesi
• 1429-1460 Santa Croce Manastırı ’ndaki Pazzi Kapellası
• 1434 Santa Maria degli Angeli dua yeri
• 1436-1480 Santo Spirito Kilisesi