“Gonulcelen” adıyla da bilinen “Cavdar Tarlasında Cocuklar” kitabını okudunuz mu? Kitap acık secik olduğu gerekcesiyle Amerika Birleşik Devletleri ’nde yasaklanmıştı. Tutucu cevrelerin baskısıyla uzun zaman yasaklı kalan bu başyapıt, bugun hala demokrasinin ve ozgurluğun timsali gosterilen ABD ’deki bazı kutuphanelerde bulundurulmuyor. Yasaklı kitaplar konusunu işlediğimiz bu yazıda, 17 yaşındaki Holden Coulfield ’ın “ahlak dışı” gunlerini anlatan Cavdar Carlasında Cocuklar ile ilgili bir girizgah yapmamızın sebebi ise yasaklanan kitaplar konusunda biraz da kendi ulkemize bakmak istememiz. İşte dunden bugune Turkiye ’de yasaklanan kitaplar.
1. Yasaklı kitaplar arasında Zabit ve Kumandan ile Hasbihal var
Osmanlı Devleti ’nin ozellikle yıkılış surecinde alınan ağır askeri yenilgiler, devletin hem ekonomik hem siyasal hem de sosyal anlamdaki dağılma surecini percinliyordu. Bu yıllarda, Selanikli Mustafa ise Mustafa Kemal Ataturk olacağı ve işgal altındaki topraklarda yaşayan milyonlarca insana ozgurluk getireceği devrimlerin ayrıntılarını tasarlamaktaydı.
Mustafa Kemal, derin gozlem gucuyle oluşturduğu yorum ve cozum onerilerine “Zabit ve Kumandan ile Hasbihal” ismini taşıyan kitabında yer vermişti. Ancak bağımsızlığın tek amac olduğu Kurtuluş Savaşı sırasında Ankara ’nın one cıkması, İstanbul ’un ve Damat Ferit Paşa ’nın hoşuna gitmemişti. Damat Ferit de “kurtuluş idealleri ile zehirlenen” halkın bu kitabı okumaktan men etmiş ve eseri yasaklama kararını imzalamıştı.
2. Azizname de onlarca yıl yasaklı kitaplar arasında yer aldı Muhalif kimliğini meydana getiren duşunceleri nedeniyle yakılmak istenen Aziz Nesin ’in, 1948 yılında yayımlanan Azizname isimli kitabı da yayımlanmasını takip eden yıllarda yasaklanmıştı.
3. Sınıf Hababam Sınıfı ’nın yaratıcısı Rıfat Ilgaz ’ın 1944 yılında yayımladığı ve sonrasında 6 ay hapis cezası aldığı Sınıf isimli şiir kitabı da Turkiye ’de yasaklı kitaplar arasında yer alıyor. Yasağın ve verilen hapis cezasının gerekcesi ise Ilgaz ’ın bu kitap aracılığıyla toplumsal sınıfları işleyerek sosyalizmi ve komunizmi aşılamasıydı.
4. Bizim Koy Mahmut Makal ’a ait olan kitap, Anadolu ’nun yoksulluğunu işleyerek komunizm suclamasını hak etmişti (!) Yazar da tutuklanmıştı.
5. Medar-ı Maişet Motoru Sait Faik Abasıyanık ’a ait ilk roman ozelliğini barındıran ilk romanı Medar-ı Maişet Motoru, yayınevlerinin cesaret edip basamadığı bir eser. Yazar Abasıyanık, annesinden aldığı parayla Yokuş Kitabevi ’nin yolunu tutar. Kitap yayımlanır ancak 99 adet satılmışken tehlikeli gorulur. Tehlikeli gorulen bir yazarın kitabına ne yapılır? Cevabı biliyorsunuz; kitap toplatılmış ve boylece cezalandırılmış.
6. Tommiks “cocukların aklını celiyormuş” Orijinal adıyla “Capitan Miki” olan ve dilimize Tommiks olarak cevrilip meşhur olan Tommiks cizgi romanı, 1961 yılında “cocukların aklını celdiği” iddiasıyla yasaklanmıştı.
7. Bir Avuc Gokyuzu “Enseyi karartmayın” ozdeyişiyle bildiğimiz Cetin Altan ’ın “Bir Avuc Gokyuzu” 1974 yılında yayımlanmıştı. Ancak kitap mustehcenlik aşıladığı savıyla yasaklandı.
8. 1980 surecinde yasaklanan kitaplar felsefe barındırmasa… Macar kokenli akademisyen ve felsefeci Georges Pulitzer ’in notlarına dayanarak hazırlanan “Felsefenin Başlangıc İlkeleri” isimli eser, yayımlandıktan yaklaşık 40 yıl sonra Turkiye ’de yasaklanmıştı.
9. “Cizgilerle Nazım Hikmet” de yasaklı kitaplar arasında Bugun hala kendisine acılan davalarla uğraşan Mujdat Gezen, muhalif kişiliğinin bedelini on yıllar once odemeye başlamıştı. Nitekim eski dostu olan sahnenin ustalarından Savaş Dincel ile birlikte hazırladıkları bu eser de 1980 sonrası cezalandırılan kitaplar arasındaki yerini aldı. Gezen ve Dincel, ilk oturumda beraat alsalar da cezalandırılmaktan kurtulamadılar.
10. Yasaklanan kitaplar arasında Can Yucel ’in de eseri bulunuyor Şiir kitabı olarak yayımlanan Rengahenk, 1980 yılında, mustehcenlik icerdiği gerekcesiyle yasaklanmıştı. Kadına tehditler ve hakaretler yoneltmek, ayrıldığı icin dovmek ve hatta ustune yanıcı madde dokup yakmak gibi fiiller toplum vicdanını yaralayıcı gorulmezken Can Yucel ’in “Gidip Gelme” ismini taşıyan şiirdeki dizeler mustehcendi ve ahlakı bozacak turdendi…
Peki o şiirin hangi dizeleri mustehcendi? Okuyunuz efendim:
“…Hic kalır yanında butun seviştiklerim
Bu deniz, duştukce duşen nabzım terim benim
Beyler gayrı beni sarı defterinizden silin
Nem varsa definem ipim kefenim
Hepsi sizin hepsi sizin, hapsinizin.
Yeter ki beni bir genel afla başınızdan defedin
Ve defleriyle calparalarıyla gumuş surulerinin
Bu dif gibi cesedi Kanal`ın dolluğune defnedin
Kulaklarınızı cınlatırım ordan
Isırırım gozlerinizi
Geri donen bir hecetaşı gibi geceden
Heceleyerek kendi kitÂbesini
Unutmuş bildiği ne varsa onceden
Sekerek ve s..erek denizi…”
11. Adalet Ağaoğlu ’nun Fikrimin İnce Gulu de sakıncalı gorulmuştu Son donemlerdeki siyasi tavırlarıyla pek cok kesimden tepki almasına karşın engin uretkenliğinin reddedilmemesi gereken ve gecen temmuz ayında kaybettiğimiz Adalet Ağaoğlu, 1976 yılında Fikrimin İnce Gulu ’nu yayımlattı. Ancak 1980 gericiliğinin, “askeri kuvvetleri tahkir ve tezyif” isnadı ile oluşturduğu gerekceye bağlı olarak yasaklanmıştı.
12. Oğlak Donencesi ’nin Turkiye ’de yasaklanmasının ardından yaratıcı donuşu Turkiye dışında ABD ’de de yasaklanan kitap, Henry Miller ’a ait bir başyapıt.
Can Yayınları tarafından 1985 yılında yayımlanan Oğlak Donencesi, “Başbakanlık Kucukleri Muzır Neşriyattan Koruma Kurulu” tarafından “mustehcen” nitelikler icerdiği sacmalığıyla toplatılmıştı. Aynı donemde kitabın yayıncısı konumundaki Erdal Oz ve cevirmen hakkında da dava acılmıştı. Bu sureci takiben, yasağı doğru bulmayan 39 yayınevi aldıkları karar doğrultusunda kitabın mustehcen gorulen kısımlarını boş bırakıp kitabın başına Muzır Kurulu raporunu, savcılık iddianamesini ve Erdal Oz ’un savunmasını ekleyerek yayımlamış. Boylece “o sakıncalı ve ahlaksız” kısımlar kitabın başındaki raporda yer aldığı icin okuyucu icin tam anlamıyla okunabilecek bir hale burundurulmuş. Hemen ardından soz konusu 39 yayınevi hakkında da dava acılmış ama yargı surecinin sonunda hem kitap ozgur kalmış hem de yayınevleri ceza almamış.
13. Yarın Yarın, Bitmeyen Aşk ve Asılacak Kadın Pınar Kur ’e ait olan bu iki eser de “Yarın Yarın” isimli eseri 1976 yılında yayımlanmış ve “halkın ar duygularını incittiği” bahanesiyle 1985 yılında yasaklanmıştı. Aynı yazara ait olan “Bitmeyen Aşk” isimli eseri, “mustehcenlik” isnadıyla tutsak zihniyetlerin yasakladığı kitaplar arasındaki yerini almıştı.
Ayrıca yine Kur ’un kaleme aldığı “Asılacak Kadın” ismini taşıyan kitap da aynı donem yasaklanmıştı.
14. Devlet ve İhtilal Yasaklı kitaplar listemize, dilimize “Devlet ve Devrim” olarak da cevrilen kitapla devam ediyoruz. Kitap, Bolşevik Devrimi ’nin mimarı olan Vladimir İlyic Lenin tarafından yazılmış. Kitabın ilk bolumunde devlet aygıtı icin; “sınıf mucadeleleri sonrasında ortaya cıkan ve bir sınıfın başka bir sınıf uzerindeki baskı kurmasına dayalı mekanizma” tanımı ve yorumu yer alıyor. Boylesine bir kitabın ozgur olması “tehlike” arz etmiş olacak ki, kitap 2000 yılında Devlet Guvenlik Mahkemesi (DGM) tarafından yasaklanmış.
15. İmamın Ordusu yayımlanmadan toplatılmıştı Ahmet Şık isimli yazara ait olan bu kitap, Ergenekon Davası surecinde yayımlanmadan toplatılmış ve yazar Şık ’a cezaevi yolu gozukmuştu.
Not: Turkiye ’de yasaklanan kitaplar, yalnızca yukarıda yer verilen eserlerden ibaret değil. “Yasaklanan kitaplar” denilince akla ilk gelen isimlerden biri olan Nazım Hikmet Ran ’ın pek cok eseri ozgurlukten alıkonulduğu gibi siyasal duzlemde Ran ’ın bulunduğu noktanın karşısında yer alan Necip Fazıl Kısakurek ’in de kaleminden cıkan satırların yasaklandığı biliniyor. Her duşunceden onlarca yazarın sayısı yuzleri bulan (ve hatta aşan) eserleri, zihniyetlerin prangalarıyla karşılaştı. Dileriz, devran doner ve karanlık odakların yaktığı bu ateş soner…