
Edmund Halley Biyografisi Adının bilim dunyasında tanınmasını sağlayan en onemli calışması kuyrukluyıldızlarla ilgili araştırmalarıdır. Edmund Halley, 8 Kasım 1656 tarihinde İngiltere ’de Londra Haggerston ’da zengin bir sabuncunun oğlu olarak doğmuştur. Aynı adı taşıyan babası Edmond Halley zengin bir sabun yapımcısıydı. Kucukken matematik ile cok ilgili olan Edmund Halley, İlk olarak St Paul's School'da okudu, 1673 yılından itibaren Oxford'daki The Queen's College'de okumaya başladı.
Edmund Halley, daha on yedi yaşındayken gezegen yorungelerinin aphelion ve eksentrisitini belirleme yontemi uzerindeki calışmasını yayımladı. Hemen bir yıl sonra 1674 yılında guneş lekeleri uzerindeki gozlemlerinden guneşin kendi ekseni cevresinde donduğunu saptadı. 1676 yılında bitirme sınavlarına girmeden Oxford Universitesi'ni bırakıp guney yarım kuredeki yıldızları incelemek uzere Guney Atlantik ’teki St. Helena Adası ’na gitti. 18 ayda 350 kadar yıldızın konumunu belirlemeyi başardı. Merkur gezegeninin gecişi gozlemledi. 1678 yılında İngiltere ’ye donduğunde Catalogas Stellatum Australium (Guney Yıldızları Kataloğu) adıyla 1679 yılında yayımladığı calışmaları nedeniyle kendisine Danimarkalı unlu gokbilimci Tycho Brahe ’den esinlenerek Sauthern Tycho (Guney Gokkuresinin Tycho ’su) unvanı takıldı. Krallık fermanıyla Oxford ’dan master diploması verildi. Aynı yıl Royal Society uyeliğine secildi. Adının bilim dunyasında tanınmasını sağlayan en onemli calışması kuyrukluyıldızlarla ilgili araştırmalarıdır.
1686 yılında seyahatinin ikinci bolumunu yayımladı. Bu bolumde Alize RuzgÂrları ve muson yağmurlarını konu alan bir makale ve harita yer alıyordu. Burada Guneş ısısının Dunya atmosferinin hareketlerindeki etkisini gosterdi. Aynı zamanda barometrik basınc ile deniz seviyesinden yukseklik arasında bir ilişki olduğunu da gosterdi. Haritaları, yeni gelişmekte olan, bilgiyi gorselleştirme tekniklerine onemli katkı sağladı.
Edmund Halley, zamanının buyuk kısmını ay gozlemleri ile gecirmesine rağmen yer cekimi ile de ilgilendi. Johannes Kepler'in gezegensel hareket yasaları'nın kanıtlanması kafasını kurcalayan bir problem idi. Ağustos 1684'te Cambridge Universitesi'nde Isaac Newton ile bunu tartışmak uzere buluştu. Newton problemi cozmuş, ama cozumu yayımlamamıştı. Halley onu yayımlamaya ikna etti. Isaac Newton Philosophiae Naturalis Principia Mathematicayı 1687 yılında yazdı ve Halley'in parası ile yayımladı. Yaptığı bircok katkının yanında Newton'u Principiayı yazmaya ikna etmesi ve masraflarını odeyerek yayımlanmasını sağlaması, bircokları tarafından bilime yaptığı en buyuk katkı sayılmaktadır
1693 yılında nufus kayıtlarının duzenliliğiyle tanınan Alman-Polonya kenti Breslau'nun (Wroclaw) olum yaşı kayıtlarını analiz ettiği bir makale yayımladı. Bu makale, İngiliz hukumetine hayat sigortası fiyatlarını alıcının yaşına bağlı olarak ayarlama imkÂnı verdi. Halley'nin calışmaları aktueryanın gelişimine buyuk katkıda bulundu. John Graunt'ın daha ilkel calışmalarından sonra gelen Breslau hayat tablosu, demografi tarihinde onemli bir olay olarak değerlendirilmektedir.
1690 yılında uzun sure su altında kalabilen ve sualtı araştırmaları icin penceresi bulunan bir arac olan dalma canının planlarını tamamladı. Halley'in dalma canında hava, yuzeyden gonderilen ağırlık bağlanmış varillerle sağlanıyordu.
1698 yılında HMS Paramore adlı geminin komutasına getirilerek, manyetik pusuladaki değişmeleri incelemek amacıyla iki yarım kurede iki yıl suren bir araştırma gezisine cıktı. Sonuclar 1701 yılında Pusula Sapmasının Genel Haritası (General Chart of the Variation of the Compass) adlı kitapta yayımlandı. Bu, turunun ilk haritası ve isogonlar (ya da halley cizgileri) iceren ilk haritaydı.
1705 yılında yazdığı Synopsis Astronomiae Cometia (Kuyrukluyıldızlar Astronomisine Toplu Bakış) adlı eserinde bilinen tum kuyrukluyıldızların gozlemlerini inceleyip, 1337-1698 arasında gozlenmiş 24 kuyrukluyıldızın yorunge elemanlarını hesapladı. Ucunun yorunge elemanlarının birbirine benzerliği karşısında gecişlerin tumunun aynı kuyrukluyıldıza ait olabileceğini ileri surdu. 1456, 1531 ve 1607'de gorulen kuyruklu yıldızların farklı değil, tek bir kuyruklu yıldız olduğunu ve bu yıldızın 1758'de geri doneceğini one surdu. 25 Aralık 1758 tarihinde, kuyruklu yıldız hesaplanan tarihte geri donduğunde Halley Kuyruklu Yıldızı olarak anılmaya başlandı.
1685-1699 yılları arasında Royal Society ’nin sekreterliğini de yaptı. 1703 yılında Oxford Universitesi'ne geometri profesorluğune getirildi ve 1710'da fahrî hukuk doktoru unvanı aldı. 31 Aralık 1719 tarihinde John Flamsteed ’in olumu uzerine boşalan kraliyet gokbilimciliğine atandı. 1720 yılında Greenwich'de Kraliyet Astronomu oldu. Olene dek bu gorevini surdurdu.
Edmund Halley, Guneş ’in dunyaya olan uzaklığını saptamasıyla konum, denizcilik gokbilimi ve astrofizikte onemli araştırmalar yaptı. Duran yıldızların da bir oz hareketinin bulunduğunu ilk kez belirledi.
Kuyruklu yıldızların yorungelerini ilk hesaplayan Halley'in adını, bunlardan 76 yılda bir donen en unlusu (Halley kuyrukluyıldızı) taşır. Halley "aurora borealis" (uzay ışıkları) olayının kokeninde manyetik olabileceği goruşunu ilk ortaya atan kişidir.
Edmund Halley, 1682 yılında Mary Tooke ile evlendi ve Islington'a yerleşti. 1737 yılında eşini kaybetti. Aynı yıl felc gecirdi.
Edmund Halley, 14 Ocak 1742 tarihinde Greenwich, Londra, İngiltere ’de 86 yaşında olmuştur.
Kitapları :
1705 - Synopsis Astronomiae Cometia (Kuyrukluyıldızlar Astronomisine Toplu Bakış)
1701 - Pusula Sapmasının Genel Haritası (General Chart of the Variation of the Compass)
1679 - 341 guney yıldızının ayrıntılarını iceren Catalogus Stellarum Australium adlı kitabı