“20 ’nci yuzyıl ABD tarihini hızla oğrenmek istiyorum, ne yapmalıyım?” diyenlere ‘Otur Mad Men izle kardeşim ’ diyoruz. Peki neden? ABD ’nin son yuzyılda gecirdiği tum sosyal donuşumlerle iki ters bi duz belgesel oren bir dizi cunku; Mad Men. Peki karakter cenneti Mad Men ’in ilk akla gelen isimlerini Enneagram ’a gore tanıyalım mı? Eğer ola ki, Ennegram nedir derseniz, sizi şu listemize buyur edelim.
1. Don Draper
Reklamcılık insanları tadında hikayelerle incitmeden kandırma işidir. Kandırmak derken, onlara zarar vermek anlaşılmasın; bu daha cok gonullu bir olay. Kimseye zorla satmıyoruz kardeşim aaa. Yani Don Draper, kendisi de aslında bir illuzyon olan reklamcılık dunyasının, sahte kimlikle zirveye cıkmış yıldızı olan bu jon abimiz, gerek sunum yeteneği, gerek duyguları ve algıları iyi okuyabilmesi ve onlara hitap edebilmesi, hep afili kaportası ve kendine olan efsane guveni sayesinde Tip 3 koltuğuna oturuyor.
Don Draper detayları icin sizi şu listemize alalım.
2. Peggy Olson
Peggy; yeteneğin, mucadelenin, hırsın ve Amerikan tarzı kezbanlığın hikayesi. Her hikayenin bir kahramanı, bir de o kahramanın golgesinde buyuyen kahramanı olur. Biz buyuklerimizden boyle gorduk. Peggy Olson, bir sabah Don Draper ’a ‘I ’m your new girl ’ diye kendini tanıttığında onda bi numara olduğunu anlamıştık zaten. 6 sezon icinde her şeyiyle bir donuşum gecirdi ve Don ’un golgesinden cıkarak S&C ’den ’yeni donem ’e kalan tek karakter olmayı başardı.
Peki, Olson ’un one cıkan kişilik ozelliklerini Enneagram ’a gore nasıl okuruz? Taşradan şehre gelmiş, hatta şehrin en azılı cangılına duşmuş bu kızcağız icin sekreterlik masası pek yeterli olmadı; illa yeteneğini gostermek istedi, fırsatlar da karşısına cıkıverdi. Fakat 60 ’larda ABD ’deki erkek-beyaz egemen iş dunyasında tutunabilmesi, onca hırsına ve mukemmel reklamcı olma gayretine rağmen kendisinden başka şeyler de istedi. Boylece, ustune gelinirse ağzına geleni soyleyiveren, catır catır herkesi eleştiren, iş iş diye hayatını yarım bırakan (cok şukur sonunda sakallı prensini buldu da hep beraber rahatladık) taşralı ve toy bir kızdan, ağzı cıgaralı, yaptığı işi sonuna kadar savunan ve gerekirse rest ceken kadına, mukemmeliyetci Tip 1 ’in karakter resmini net bicimde izledik. Ayrıca finale doğru yeni ofisine taşındığı bolumdeki ‘Kapıdan giriş ’ sahnesi ve oncesindeki paten gecesi de Tip 1 ’in koyverince nasıl Tip 7 ’ye donuştuğunu de gostermişti. Neyse, hayatında işten başka bir şeye adam gibi yer ayıramayan Peggy de muradına erdi finalde.
Yeteneği vardı, sadece bunun farkına vardı ve cok calışarak taşları yerine koydu Peggy. Zor oldu ama değdi. Her ne kadar finalde Pete ‘İnsanlar ilerde seninle calıştıklarını ovunerek anlatacaklar ’ diye gazı verse de, ekibinde olmak zordur be Peggy, Mukemmeliyetci Tip 1 seni.
3. Roger Sterling
Roger hakkında soylenebilecek ilk soz: ‘ ’Kapıda isminin yazıyor olması ’ ’ ise, hemen ardından ‘Keyfinin adamı olması ’ ’dır şuphesiz. Adam şirketi babasından devraldığı icin haliyle biraz fazla bağlı ajansa ama iyi bir teklif geldiğinde de satıyor dukkanı. Satıyor ama ofis boşaltıldıktan sonra cıkamıyor bir sure, boş odada piyano calıyor iciyor filan. Kafa biraz ucuyor yani her daim. LSD kullanımına kadar her tur deneyimi yaşamaya, neşesini ve heyecanını hic kaybetmemesine, her durumda keyfinin dikine gitmesine bakıldığında dizinin en kafa karakteri Roger ’ın Tip 7 olduğunu soylemek cok kolay. Eli dursa ayağı durmaz, hepsi dursa zihni, yaramazlığı hic durmaz. İhtiyar delikanlı lafı bu adamlar icin soylenmiştir desek, yeterli olur herhalde.
Ozetle; Roger Sterling gayet Tip 7.
4. Bert Cooper
Bert amca. Dede. Ak sakallı ihtiyar. Ağırbaşlı, varlığı oyle her an hissedilmeyen, işlere pek karışmayan patron.
Onu Japon kulturune hayranlığı, nezaketi, sanata ilgisi ve ”you ’re welcome” diyen beden diliyle tanıdık. Patrondu ama varlığı pek belli olmazdı, sadece muhim mevzularda topa girer ve ağırlığıyla milletin gerilimini alırdı. Kişiliği konusunda ise Don ’a Ayn Rand uzerinden soyledikleri kuvvetli ipucları veriyor: ‘Ayn Rand ’ı bilir misin? Ben sizi birbirinize benzetiyorum. Fakat biz farklıyız; ben hırslı değilim, ben-merkezli değilim, olamıyorum. Sen bu kitabı okumalısın ’.
Tip 9 ’lar insanların işine karışmayı sevmezler, catımadan kacınırlar, konuştuğunuzda sizi dinler ve rahatlatırlar; cunku kendileri de rahattırlar. Cooper ’ın odasına ayakkabısız girildiğini, keyfine bakan, sakin ve huzur veren bir amcamız olduğunu biliyoruz. Bir de, Don ’a gunduz ruyasında soylediği şarkı, adeta ‘Barış ve huzur manifestosu ’ idi: ”Best Things in Life are Free” (Hayattaki en guzel şeyler bedavadır). Bu da, Enneagram ’ın hırs konusundaki en iddiasız tipini işaret ediyor: No 9.
Olduğunde herkesin uzulduğu bir adam olmuştu. Senin de toprağın bol olsun, Tip 9 Bert amca.
5. Joan Harris
Onu Sterling & Cooper ’ın amiral gemisi olarak tanıdık. Her anlamda yani, gorsel, işlevsel. Bir doğum iznine cıktı ki, ajans birbirine girdi; koca şirketin duzeni kalmadı. Gorunen gorunmeyen tum işleri cekip ceviren, herkesle muhabbeti olan, sozu gecen, derdi olanın derdini dinleyen, iletişim olayının ordinaryusu Tip 2 ’ler bir ortamda varlığı en kolay farkedilen kişilerdir coğu zaman. Duygusal merkezin cıvıl cıvıl, goz alıcı ve anac kadınlarından bahsediyoruz. Aynı zamanda iş konusunda gosterdiği hırsıyla Tip 3 ’ten kanat olarak etkilendiği cok acık. Son sezonda McCann ’den ayrılış bicimini de goz onune alırsak, iş konusundaki tavırları da gayet kişisel alması, yeri geldiğinde intikam icin yanıp tutuşması kişilik tipini net bicimde ortaya koyuyor.
Sozun ozu: Madison Avenue ’de, kapitalizmin başkentinde de olsa, once insan, once sevgi; yeri geldi mi de hırs, intikam. İşte karşınızda Tip 2.
6. Pete Campbell
Onu pek iyi tanımadık, dolayısıyla da sevemedik başlarda. Hırslıydı, gencti, toydu ama iş konusunda cok agresifti. Ekmek derdinde koşan mesai arkadaşları arasında zengin pici gibi takılması, her şeyi goze alıp yukselmek icin seri bicimde adam satabilmesi, kendini olduğundan farklı gormeye ve gostermeye calışması onun icinde bulunduğu kişilik ikilemine işaret ediyordu. Butun bunlar, Pete ’in sağlıksız bir Tip 3 olduğuna işaret etmekle birlikte, Peggy ’le yaşadıkları hızlı ofis aşkının meyvesini oğrendikten sonra bir kere bile merak edip sormaması, bu goruşumuzu percinlemiş oldu. Peki Tip 3 ’un dark side ’ında dolanan bu duygu merkezli arkadaşın iyi tarafa gecebilmesi nasıl oldu?
Karakterin oluşumu ‘tohum-toprak-guneş ’ ilişkisine benzer. Pete ’in aile yapısı ona el bebek gul bebek ve gayet pragmatist bir ‘toprak-guneş ’ ortamı sağlamıştı belli ki. Mad Med dunyasında ideal eş olarak gosterilebilecek bir kadın olan Trudy ’e ihanet etmesi, iş konusunda taklitci bir hırs gostermesi filan hep Don ’a oykunmesinden oturuydu oysa. Bir yanı evinin erkeği olmasını soylerken (Bkz ilk sezonda Peggy ile yaşadıkları tufek diyaloğu), bir yanı ozel jetlerde ucan onemli bir adam istiyordu. Herkesin birbiriyle alıp veremediği birşeylerinin olduğu Mad Men evreninde Pete de bazı sağlıksız yonlerini geride bırakarak sonunda evinin erkeği, cocuğunun babası olarak ailesini geri toplamayı başardı. Bunlar icin dayak bile yedi, yeri geldi rezil oldu ama bedelini odedi bir huzura kavuştu diyebiliriz.
Ozetle: Sağlıksız bir Tip 3 ’un kendi duygularıyla barışmasına guzel bir ornekti, Pete Campbell ’in hikayesi.
7. Betty Draper
Biz onu hÂl Draper biliyoruz, kimse kusura bakmasın. Gerci gonulleri hep birbirlerinde olsa da, ayrılmaları hayırlı olmuş gibi gorunuyor sonunda. Betty, bir Amerikan efsanesi olan ‘Umutsuz Ev Kadını ’ tiplemesinin mukemmel orneğiydi. Evin yolunu unutan koca, 3 cocuk, surekli durtup duran guzelliğin baskısıyla mucadele etme ve butun bunların ustune ice kapanık, pasif-agresif bir kişilik: İşte karşımızda Tip 9.
Don gibi bir kazanovanın karısı olmak, oyle kalmak ancak bir Tip 9 ’un sabredebileceği bir durumdur. Tabii icine atmanın da bir sonu var, hasta oldu garibim. Tip 9 olduğunu da bu hastalık surecinde sergilediği tavırla tam olarak anlamış olduk; tedaviyi istemiyor, cunku ‘Birşey bitti ise, direnmemeyi oğrendim ben. Bu benim guclu tarafım. ’ diyebiliyor. Metanetle, sakin bir kabullenmişlikle, kaderin yonlendirmesine acık bir gonulle karşılıyor olumu. İyi bir dinleyici, iyi bir anne oldu; iyi de bir terapist olma yolundaydı ama omru vefa etmedi.
Toprağın bol olsun ‘Birdie ’ the No 9.