Ebussuud Efendi Biyografisi Osmanlı Devlet Adamı, Şeyhulislam, kazasker, kadı, muderris Ebussuud Efendi, 30 Aralık 1490 tarihinde Corum, İskilip'e bağlı bir eski yerleşim yeri olan İmad (Direklibel) ’da doğmuştur. Tam adı Mehmed Ebussuud Efendi ’dir. Mutasavvıf Muhyiddin Mehmed'in oğlu, anne tarafından da Ali Kuşcu'nun torunudur.

Once babasından, sonra Mueyyedzadearamanlı Seyyid Suleyman'dan ders aldı. II. Bayezid doneminde padişahın dikkatini cekerek "celebi ulûfesi" denen 30 akce ile taltif edilmiş, bilÂhare Seyyidî Efendi'nin kızı ile evlenmiştir. 1516 yılında İnegol İshak Paşa Medresesi'ne muderris olarak atandı. 1520 yılında bu gorevinden alındı. Kısa sure sonra Davud Paşa, 1522 yılında Mahmud Paşa, 1525 yılında Gebze, ertesi yıl Bursa ve 1528 yılında da istanbul Fatih sahn-ı seman medreselerinin muderrisliklerine getirildi. 1533 yılında once Bursa, sonra İstanbul kadısı oldu. 1537 yılında Kanuni Sultan Suleyman'ın Korfu Seferi'nde Rumeli Kazaskerliği'ne getirilerek sekiz yıl bu makamda gorev yapmıştır. 1545 yılında FenarîzÂde Muhyiddin Efendi'nin yerine Şeyhulislamlığa getirildi. Olunceye kadar tam 30 yıl bu makamda kalmıştır. Fatih Sultan Mehmed doneminden (1432- 1481) sonra doğan 1490-1574 yılları arasında yaşayan Ebussuud Efendi, 1545 yılında şeyhulislamlığa yukseltildi ve vefat edinceye kadar bu gorevde kaldı. Ebusuud Efendi Kanuni Sultan Suleyman ’a “KÂnuni” adını kazandıran kÂnunların mimarıdır. Ozellikle o devirde şiddetle ihtiyac olan Ârazi kanunnamesini yazdı, Tımar ve Zeametleri sisteme soktu. II. Selim doneminde verdiği fetvayla Kıbrıs'ın fethinde onemli rol oynadı.
Suleymaniye Camiî'nin temel atma merasimini Ebussuûd Efendi icr etmiştir. Ebussuûd Efendi gayet calışkan, muderrisliği esnasında derslerini kacırmayan, muftuluğunde de her gun pek cok meselede fetvalar veren bir kimsedir. Bir gun sabah namazından ikindiye kadar 1413 fetva verdiğini kendisi ifade etmektedir.
Ebussuud Efendi ’nin İskilip ve İstanbul ’da yaptırdığı cok sayıda cami, medrese, okul, ceşme gibi donemi icin onemli yapı vardır. Kanuni Sultan Suleyman tarafından takdir edilen Ebussuud Efendi II. Selim zamanında da onemini kaybetmedi. Osmanlı Şeyhulislamları arasında daha cok verdiği fetvalarla tanınır. Turkce, Arapca ve Farsca bilgisi mukemmel olan Ebussuûd Efendi, daha ziyade Turkce şiir ve manzumeler kaleme almıştır. Kendisine manzum olarak sorulan sorulara da manzum cevaplar verdiği, Hafız Divanı'nı zamanının mutaassıplarına karşı mudafaa ettiği bilinmektedir.
Ebussuud Efendi, hocalarından Seyyid KaramÂnî'nin kızı Zeynep Hanım'la evlenmiş, bu evlilikten ucu kız beşi oğlan sekiz cocuğu olmuştur. Oğullarından Mehmed Celebi Halep kadılığı yapmış, Mustafa Celebi ise Anadolu ve Rumeli Kazaskerliği gorevlerinde bulunmuştur.
Memleketi İskilip'e babasının turbesi yanında cami, imaret ve mektep; Kırım'ın Kefe şehrinde cami; İnebahtı'da mescid; Şehremini Ereğli mahallesinde sıbyan mektebi; İstanbul'da Macuncu Odabaşı mahallesinde ceşme ve hamam yaptırmıştır.
Ebussuud Efendi, 23 Ağustos 1574 tarihinde İstanbul ’da 83 yaşında olmuştur. Ebussuud Efendi ’nin kabri, Eyup ’te kendi yaptırdığı bir okulun bahcesindedir.
Soyu, Rumeli Kazaskerliği'ne kadar yukselen kucuk oğlu Mustafa Efendi'den devam etmiştir.
2011 yılında başlayan “Muhteşem Yuzyıl” dizisinde Ebussuud Efendi karakterini; vefatına kadar Tuncel Kurtiz canlandırmıştır.
Kanuni doneminde, Osmanlı yasalarına yaptığı katkılara rağmen Ebussuud Efendi, Anadolu ’da Kızılbaş olarak nitelendirilen Turkmen Alevileri icin verdiği acımasız fetvalarıyla bilinir. Verdiği fetvalar arasında:

“Kızılbaşların canları, malları helÂldir, onlarla savaşırken olmek şehitliğin en yucesidir” ve “Kızılbaşların kestiği hayvanın eti mundardır, yenmez” gibi, gunumuzde de bilinen fetvaları yer alır. Eserleri:
Tefsir:
- İrşadu ’l-Aklu ’s-Selim Mezaye ’l-Kitabu ’l-Kerim (Arapca tefsir)
- MaÂk'du t-tarrÂffi evveli sureti'l-Feth minel-KeşşÃ‚f
- Tefsiru sureti'I-Furtan
- Tef sini sureti'I Muminin
- Risale fi bahsi imÂni'l-Firavn

Hukuk:
- Fetavayı Ebussuud Efendi
- Kanunname-i Ali Osmani (Fatih devrine adını veren kanun)
- Maruzaat (ceşitli fıkhî ve ameli hukumler)
- ArÂzî-yi HarÂcıyye ve Oşriy-ye Hacında Kanun ve Fetvalar
- Risale fi vakfı'I-men kul ve'n-nufcûd
- BidÂatu'l-kadî li-ihtiyÂcihi fil-mustakbel ve'l-mÂzî
- Fe-tÂv KÂtiblerine Tenbih
- el-Fetva'l muteallikti bı-beyÂnı'I-valftı'I-muteber e lı'l-hasad ve istihlÂk) I-galat
- GamezÂtu I-melih fi evveli mebÂhisi kasri'l-Âmm mine't-Telvîh
- SevÂkjbii'l-enzÂr fi evÂılı MenÂrı'l-envÂr
- Hasmu'l-hılÂffi'l-mesh ale'l-htfaf
- Risale fi val^fi'I-arazî ve bazı Âhkami'l-vakj
- Rishile fi tescili'I-evkaf Risale fi vakfı't-tÂvahîn ale'I-arzı'l-mevkûfe li'l-gayr
- Oşur Hakkında Risale

Dil ve edebiyat:
- Calatut-ı Ebussuud (Gala-tÂt-ı Avam)
- el-Kasîdetu'l-mîmiyye
- el-KasÂidu'l-Arabiyye
- Ka-sîde fi nsai's-SultÂn Suleyman
- Munşeat-ı Ebussuud
- Galatat (yanlış kullanılan kelimeler)
- Kaside-i Mimiyye (Arapca şiir)
- SevÂkibu ’l-EnzÂr fi EvÂili ’l-MenÂr
- ĞamazÂtu ’l-Melih
- SevÂkibu ’l-EnzÂr fi EvÂili MenÂri ’l-EnvÂr fi ’l-Usûl

Akaid :
- Risale fi beyanı'I -kaza ve'l-kader

Tıp:
- Risale li-ecli'ttaûn
- DuÂnÂme-ı Ebussu-ûud (Duaname yalın bir dil ile yazılmış dualar ve hadisler)
- Risale fi ediyeti'l-me'sûre
- Risale-i Mergûbe
- Mecmua-ı DeavÂt