İsmet İnonu Biyografisi Turkiye Cumhuriyeti'nin ikinci cumhurbaşkanı, asker ve devlet adamı.
Osmanlı doneminde orgeneral ve eski Genelkurmay Başkanı olan, cumhuriyetin ilanından sonraki Turkiye'nin ilk başbakanı, ikinci cumhurbaşkanı olan, İstiklal Madalyası sahibi Turk asker ve siyasetcidir. Ataturk'un vefatından sonra CHP Genel Başkanı olunca, CHP Kurultayı tarafından kendisine "Milli Şef" unvanı verilmiştir. İnonu, Kurtuluş Savaşı'na katılmış ve Lozan Antlaşması'nı imzalamış, bircok defa başbakanlık gorevini ustlenmiştir. İsmet İnonu, tam adı Mustafa İsmet İnonu ’dur. 24 Eylul 1884 da İzmir'de Reşit Efendi ile Cevriye Temelli Hanım'ın ikinci oğulları olaraalı'dır. Malatya'da yerleşmiş eski bir Turk ailesi olan Kurumoğollarındandır. Buyuk babasının adı Abdulfettah'dır. Mahkeme uyeliklerinde bulunmuş ve Harbiye Nezareti Muhakeme Dairesi Mumeyyizliğinden emekli Hacı Reşit beyin oğludur. Babasının gorevi nedeniyle ilk ve orta oğrenimini Sivas'ta tamamladı. 1892 de Askeri Ruştiye'ye girmiş, 1895 de okulu bitirmiş, bir yıl Sivas'ta Mulkiye İdadisi'nde (lise) okuduktan sonra, 31 Temmuz 1897 de babasının İstanbul'a tayini nedeniyle o zaman ki Halıcıoğlu'ndaki Harp okulunun lise kısmını kaydolmuştur. 14 Şubat 1901'de Muhendishane-i Berri-i Humayun'a (topcu okulu) giren İsmet İnonu, bu okulu 1 Eylul 1903'te topcu teğmeni olarak birincilikle bitirdi. 26 Eylul 1906'da ErkÂn-ı Harbiye Mektebi'ni de birincilikle bitirerek 2 Ekim 1906 da kurmay yuzbaşı rutbesiyle Edirne'deki 2. Ordu'nun Sahra Topcu 8. Alay'ında 3. Batarya komutanlığına atandı. Bu gorevi sırasında İttihat ve Terakki Cemiyetine uye oldu (1907). 7 Kasım 1908 de Kolağası rutbesine yukselmiş ve Edirne 2. Tumenin Kurmay başkanlığı gorevine getirilmiştir.
31 Mart vakası (13 Nisan 1909) olarak bilinen ayaklanmayı Selanik'ten gelerek bastıran Hareket Ordusu'nda gorev aldı.
1910-1912 yılları arasında Yemen İsyanı'nın bastırılması harekÂtına katıldı. 26 Şubat 1910 da İmam Yahya'ya karşı Hukumet tarafından harekete gecirilen Yemen Murettep Kuvvetlerinin 4. Kolordu Kurmaylığına atanmış ve Hudeyde'ye gelmiştir. İmam Yahya ile yapılan goruşmelere katılmış ve bir anlaşma imzalanmıştır. Yuz yıllık Yemen isyanları kesildi. İsmet Bey'in oradaki gorevi 26 Şubat 1910 ve 5 Mart 1912 tarihleri arasındadır. 5 Mart 1912 tarihine kadar Yemen'de Genel Kuvvetlerin Kurmay Başkanlığı gorevinde bulunmuştur. Ve gosterdiği başarılar nedeniyle 26 Nisan 1912 de Binbaşılığa yukseltilmiştir. 29 Kasım 1914'te kaymakabiye Nezareti'nde Başkomutanlık KarargÂhı 1. Şubede bulundu. 2 Aralık 1915'de 2. Ordu Kurmay başkanlığına getirildi ve 14 Aralık 1915'te miralay (albay) oldu. 2. Ordu komutan vekili Mustafa Kemal Paşa'nın onerisiyle, 12 Ocak 1917'de 4. Kolordu komutanlığına atandı.
1. Dunya Savaşı sırasında Kafkas Cephesi'nde Kolordu Komutanı olarak Ataturk'le birlikte calıştı ve oğrencilik yıllarından beri suren dostlukları ile devletin geleceği hakkında ortak fikirleri gelişti. Suriye Cephesi'nde savaştı; Milli Mucadele sırasında Ataturk'un en yakın silÂh arkadaşı olarak calıştı.
Mondros Mutarekesi'nin (30 Ekim 1918) imzalanmasından az once Sina ve Filistin Cephesindeki Yıldırım Orduları Grubu'nun General Edmund Allenby karşısında uğradığı Nablus Hezimetinden sonra rahatsızlanarak İstanbul'a donen İsmet Bey, 24 Ekim 1918'de Harbiye Nezareti'nde musteşarlığa atandı. 29 Aralık'ta Paris Barış Konferansı'na (1919) hazırlık icin kurulan komisyonda askeri muşavir oldu; 4 Ağustos 1919'da yalnızca sekiz gun icin Askeri Şûra Muamelat-ı Umumiye mudurluğune, bir ara da jandarma ve polis orgutunun iyileştirilmesi icin kurulan komisyona uye olarak atandı. Butun bunlar genellikle birkac gunluk gorevlerdi.
Albay İsmet Bey, ilk kez 8 Ocak 1920'de Ankara'ya gitti ve kısa bir sure Mustafa Kemal ATATURK'le calıştı. Yeni kurulan Ali Rıza Paşa hukumetinde harbiye nazırı olan Fevzi Paşa'nın (Mustafa Fevzi Cakmak) cağrısı uzerine şubat sonlarında İstanbul'a gitti. 9 Nisan 1920'de Mustafa Kemal'in cağrısı uzerine Ankara'ya dondu ve İstanbul'la butun resmî bağlarını kopardı.
23 Nisan 1920'de acılan Turkiye Buyuk Millet Meclisi'ne Edirne milletvekili olarak katılan İsmet Bey, 3 Mayıs'ta İcra Vekilleri Heyeti'nde ErkÂn-ı Harbiye-i Umumiye Vekili (o donemde Genelkurmay Başkanlığı) oldu. Bu gorevi ustlendiğinde albaydı ve emrinde, kendisinden hem rutbe, hem kıdemce cok ileride komutanlar da vardı.
İsmet Bey, 6 Haziran 1920'de İstanbul'da divanı-harp tarafından gıyabında olum cezasına carptırıldı.
Albay İsmet Bey, mebusluk ve bakanlık da uhdesinde kalarak Garp (Batı) Cephesi Kuzey Kesimi Komutanlığı gorevine getirildi. Kuruluş aşamasındaki duzenli ordu ile Cerkes Ethem ayaklanmasının ve ic isyanların bastırılmasında etkin rol oynadı. Ocak 1921'de Birinci İnonu Muharebesinde Yunan ilerlemesini durdurunca 5 senedir bulunduğu Albaylık rutbesinden Mirliva ( tuğgeneral )rutbesine terfi etti. 27 Mart sabahı başlayan ikinci İnonu Muharebesinde Yunan ordusunun ilk gunlerde etkili taaruzlar yapması uzerine cepheye bizzat gelerek komutayı İsmet Paşa'dan devralan Başbakan ve Milli Savunma Bakanı Fevzi Paşa'nın Turk ordusuna verdiği beklenmedik başarılı karşı taarruz emriyle duşman gucleri geri cekilmek zorunda kaldılar. İkinci İnonu Muharebelerinden sonra,3 Nisan 1921'de TBMM kararıyla, Ferik (Korgeneral) Fevzi Paşa'nın rutbesi Birinci Ferik ( Orgeneral ) liğe terfi etti.
İsmet Paşa ise 4 Mayıs 1921'de Garp Cephesi komutanlığına getirildi. Ancak 17 Temmuz 1921'de Kutahya-Eskişehir Muharebelerini kaybedince TBMM tarafından Genelkurmay Başkanlığı gorevinden azledilerek, yerine 3 Ağustos 1921'de, aynı zamanda Başvekil (Başbakan) ve Milli Mudafaa Vekili de olan Mustafa Fevzi Cakmak getirildi.
Sakarya Meydan Savaşı ve Buyuk Taarruz'dan sonra kazanılan zafer uzerine Milli Mucadele'nin sonunu belirleyen Mudanya Mutarekesi goruşmelerinde (3 Ekim-11 Ekim 1922) Turk tarafını temsil eden İsmet Paşa, 26 Ekim 1922'de hariciye vekili oldu. Lozan Barış Konferansı'na Dışişleri Bakanı ve Turk heyeti başkanı olarak katıldı.
Goruşmeler sırasında Ulusumuzun cıkarlarını titizlikle savunan ve koruyan İsmet İnonu, 24 Temmuz 1923'te Sevr Antlaşması ve Mondros Mutarekesini gecersiz kılan, Turkiye Cumhuriyeti'nin bağımsızlığının ve egemenliğinin tanınmasını sağlayan Lozan Antlaşması'nı imzaladı.
Cumhuriyetin ilÂnından sonra 1923-1924 yıllarında ilk hukûmette Başbakan olarak gorev aldı, aynı zamanda Halk Fırkası Genel Başkan Vekilliği'ni ustlendi. İsmet Paşa'nın ilk başbakanlık doneminde Cumhuriyetin ilk devrimleri yapılmaya başlandı. Oğretimin birleştirilmesi, halifeliğin kaldırılması ve Diyanet İşleri Başkanlığı'nın kurulması (3 Mart 1924) bu donemde gercekleşti. 1934'te Soyadı Yasası cıktığında Ataturk'un verdiği İnonu soyadını alan İsmet Paşa, Başbakanlık gorevini 1924-1937 yılları arasında da surdurdu. Muhalefet partisi olarak kurulan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası Cankaya'ya olan aşırı muhalefeti'ni hukumet uzerinden yurutmesi uzerine cumhurbaşkanı Mustafa Kemal ile anlaşarak 8 Kasım 1924'te başvekillikten istifa etti.21 Kasım 1924'te yeni hukumeti Fethi Bey kurdu.
Doğudaki Şeyh Said İsyanı uzerine isyana mudahelede başarısız olan Fethi Bey istifa etti. 3 Mart 1925'te İsmet Paşa cumhurbaşkanı Mustafa Kemal tarafından yeniden hukumeti kurmakla gorevlendirildi. Ayaklanmanın bastırılmasında hukumet başkanı olarak onemli rol oynadı 6 Mart 1925 tarihinde Takrir-i Sukun Kanunu'nun yururluğe konması ve İstiklal Mahkemeleri'nin kurulmasını sağladı ve tum muhalefet partilerini, muhalif gazeteleri kapattırdı ve tek parti diktatorluğunu kurdu. İsyan kısa surede bastırıldıktan sonra da muhalefete izin vermedi. Bu arada askerliğe devam ederek 1926 yılında Orgeneral rutbesine yukseldi ve aynı yıl icinde askerlikten emekli oldu. Bu tarihten sonra, yeni devletin oluşumunda Mustafa Kemal ile birlikte en onemli siyasal kişilik olarak belirdi.
İnonu, Eylul 1937'de Ataturk'le aralarındaki bazı goruş ayrılıkları yuzunden Ataturk tarafından Başvekillikten azledildi. CHP'nin genel başkan vekilliğinden de alındı. İnonu başvekillikten ayrılınca yerine Celal Bayar atandı. İnonu bu donemde yalnızca TBMM'de Malatya milletvekili olarak gorev yaptı.
Ataturk ile goruş ayrılığı meselesi şoyledir : 1936'da Faşizmi incelemek uzere İtalya'ya gonderilen CHP Genel Sekreteri (Katib-i Umumi) Recep Peker'in donuşunde yazdığı TBMM uzerinde bir "Faşist Konsey" kurulmasını ongoren raporu onaylayıp imzalaması uzerine Cumhurbaşkanı Ataturk "Başvekil hazretleri anlaşılan yorgunluktan, onune gelen raporları okumadan imzalıyor!" dedi ve kararı reddetti. Bu değerlendirmeye "Koskoca memleket rakı sofrasından mı idare edilecek?" diye yanıt verince aralarında gerginlik cıktı. Dersim İsyanı'nın bastırılması sırasında da duşunce ayrılıkları cıkınca Eylul 1937'de cumhurbaşkanı tarafından başbakanlık ve CHP'nin genel başkan yardımcılığı gorevlerinden alındı.
İnonu, Ataturk devrimlerinin gercekleştirilmesinde ve Turkiye Cumhuriyeti'nin sağlam temeller uzerine oturtulmasında Ataturk'un en yakın calışma arkadaşıydı.
Ataturk'un olumunden sonra 11 Kasım 1938 de, Turkiye Buyuk Millet Meclisi tarafından Turkiye'nin ikinci Cumhurbaşkanı olarak secildi. ikinci Dunya Savaşı sırasında Cumhurbaşkanıydı. Cumhurbaşkanlığı'nın yanı sıra CHP Genel Başkanlığı'na da getirildi. CHP'nin 26 Aralık 1938'de toplanan I. Olağanustu Kurultay'ında partinin "değişmez genel başkan"ı secildi. Ayrıca kendisine "Milli Şef" sıfatı verildi. Bundan sonra 30 Aralık 1925 tarihli 701 sayılı yasa ve 16 Mart 1926 tarihli 3322 sayılı kararname ile 50, 100, 500 ve 1.000 liralık banknotların on yuzlerinde cumhurbaşkanının resminin bulunması kararı alınmıştı. Buna dayanarak, para ve pulların uzerindeki Ataturk resimleri kaldırılıp onların yerine yeni Milli Şef'in portreleri kullanıldı.
Cumhurbaşkanı secilmesinden hemen sonra başlayan II. Dunya Savaşı (1939-1945) doneminde İnonu Turkiye'yi savaştan uzak tutmaya calıştı. Savaş yıllarındaki ekonomik ve toplumsal sıkıntılar ise, donemin unutulmayan mirası olarak kaldı.Varlık Vergisi uygulaması hayata gecirildi.Yine bu donemde Hasan Ali Yucel'in onculuğundeki Koy Enstituleri kuruldu. Bu enstituler kapatılana kadar 20.000 mezun koy oğretmeni verdi. II. Dunya Savaşı'nın hemen ardından, İkinci Dunya Savaşı galiplerinden olan Sovyetler Birliği'nin lideri Stalin'in Turkiye'den Kars, Ardahan, Artvin ve Sarıkamış'ı istemesi, Turkiye'yi, savaşın diğer galipleri Amerika ve İngiltere ile daha yakın ilişkilere mecbur etti. Bu askeri ve ekonomik desteği vermeye hazır olduğunu belirten ABD, Truman Doktrini ile yardıma başlamıştı ama karşılığında Turkiye'de serbest secimlere dayanan demokrasi duzeninin yerleştirilmesini ve Milli Şeflik, "5 yıllık kalkınma planları" ve Koy Enstitulerileri gibi Sovyet taklidi uygulamaların kaldırılmasını talep etti.
1950 genel secimlerinden sonra CHP iktidarı Demokrat Parti'ye bırakırken, İsmet İnonu de Cumhurbaşkanlığı'ndan 22 MAYIS 1950 da ayrıldı ve 1960 yılına kadar Ana Muhalefet Partisi Genel Başkanı olarak siyasi yaşamını surdurdu.
27 Mayıs harekÂtından sonra Kurucu Meclis uyeliğine secildi ve 10 Kasım 1961 tarihinde Başbakanlığa atandı. 1965 yılında bu gorevden ayrıldıktan sonra milletvekili olarak siyasi yaşamını surdurdu. 8 Mayıs 1972'de CHP genel başkanlığını Bulent Ecevit'e kaptırarak Parti Genel Başkanlığı ve milletvekilliğinden istifa etti, 25 Aralık 1973'de olunceye kadar Anayasa gereğince Cumhuriyet Senatosu tabii uyeliği gorevinde bulundu.
1916 yılında Mevhibe Hanım'la evlenen İsmet İnonu uc cocuk babasıydı. (Omer İnonu, Erdal İnonu ve Ozden Toker'in babasıdır.)
25 Aralık 1973'te olen İnonu 27 Aralık'ta devlet toreni ile Anıtkabir'de toprağa verildi.
Anılarının bir bolumunu Hatıralarım, Genc Subaylık Yılları, 1884-1918 (1968) adı altında toplamış, ayrıca ceşitli tarihlerdeki soylev ve demeclerini iceren İsmet Paşa'nın Siyasi ve İctimai Nutukları, 1920-1933 (1933), İnonu Diyor ki (1944), İnonu'nun Soylev ve Demecleri I, 1920-1946 (1946) gibi kitapları yayımlanmıştır.