Bu yazımızda, M. Night Shyamalan ’ın yazıp yonettiği ve yapımcılığını ustlendiği; 2016 yapımı bir psikolojik gerilim filminin detaylı incelemesiyle, Split film analizi ile karşınızdayız. Sadece 9 milyon dolarlık butcesi ile gişede yaklaşık 280 milyon dolar kazanan yapım, hem eleştirmenlerden hem de seyircilerden oldukca olumlu donutler aldı. 2 film odulu kazanan yapımın aynı zamanda Saturn Odulu adaylığı da dahil toplam 16 film odulu adaylığı da bulunmaktadır. Filmin başrollerinde James McAvoy ve Betty Buckley ’in yanı sıra The Menu ve The Queen ’s Gambit gibi yapımlarla yıldızı parlayan Anya Taylor-Joy da bulunuyor. Anya Taylor-Joy film cekilirken henuz pek de tanınmayan 19 yaşında genc bir oyuncuydu. Hazırsanız filmin detaylı incelemesine başlayabiliriz.
Keyifli okumalar…
Split film analizi yazımızın ardından bu yazımızı da incelemek isteyebilirsiniz: Split Filmi İle Yeniden Ovulme Sezonu Acılan İskoc Yiğidi James McAvoy
Split film konusu Uc genc kadın, bir doğum gunu partisinden eve donerken kacırılırlar ve ucra bir bodrum katında uyanırlar. Onları kacıran Kevin Wendell Crumb (James McAvoy), dissosiyatif yani bilinen adıyla coklu kişilik bozukluğu hastasıdır (Filmin adı da, İngilizcesi “split identity disorder” olan bu ruh sağlığı hastalığından geliyor).
Kevin ’in toplamda 23 farklı kişiliği vardır. Sosyopat Dennis, kibar Patricia ve 9 yaşındaki Hedwig bu kişiliklerden sadece uc tanesidir. Bu kişiliklerin her biri farklı zamanlarda Kevin ’in kontrolunu almaktadır. Bu kontrolu alma durumu, filmde Kevin tarafından “ışığa sahip olmak” şeklinde adlandırılır. Tamamı Horde olarak anılan Kevin ’in kişilikleri, 24. bir kişiliğin yakında acığa cıkacağını ifade etmektedir.
Bu varlığın, Kevin ’in “Canavar” ismi ile bilinen ve isminin hakkını veren bir nihai kişiliği olduğu rivayet ediliyor. Horde, onları neyin beklediğini acıklarken; kacırılan genc kadınlar ise bu baskın kişilik ortaya cıkmadan once kacmaları gerektiğini anlamaya başlarlar.
Split, korku ve gerilim unsurlarının yanı sıra ruh sağlığı ile ilgili kimi yonlere de eğiliyor. (Yine Shyamalan ’ın yonettiği 2015 yapımı The Visit ve 2008 yapımı bir diğer gerilim filmi The Happening ’de olduğu gibi). Unbreakable uclemesinin ikinci filmi olan Split ’in ardından 2019 yapımı Glass gelirken, uclemenin ilk filmi ise ucleme ile aynı adı taşıyan 2000 yapımı Unbreakable ’dır.
Split film analizi Split ’in en onemli temalarından biri avcı ve av ilişkisidir. Film boyunca ceşitli şekillerde irdelenen bu ilişki, aslında avcı ve av arasındaki celişkiyi yapı sokume uğratarak; avcı veya av olma kararının yaşam icerisinde karşılaşılan veya karşılaşılmayan olaylardan ve bu olaylara karşıt tepkiler verip vermemekten ileri geldiğini vurguluyor. Yani avcılar, karşılaşılan travmalara karşı “eğilmez, bukulmez, parcalanamaz” kalabilenlerden oluşurken; bu travmaları hic yaşamamış olanlar ancak av olabilirler, yaşadıklarından oturu “parcalananlar, dayanıksız olanlar” ise avcının kurtarmak istedikleridir.
Rahatlıkla anlaşılabildiği uzere, kacırılan genc kadınlar avdır. 23 kişiliğin ortak iradesi olan Horde, kana susamış 24. kişilik olan Canavar ’ın gelişine hazırlık olarak onları kacırma kararı almıştır. Yani esas avcı Horde değil, Canavar ’dır. Kevin ’in bazı kişilikleri kacırdıkları genc kadınlara karşı daha nazik olsa da, kadınlar kacışlarını sağlayabilecek bir imkÂn bulamamaktadırlar.
Tam bir sosyopat olan Dennis, kacırdığı genc kadınlara surekli olarak taciz girişimlerinde bulunmaktadır. Sevimli bir kucuk cocuk olarak sunulan bir diğer Horde kişiliği olan Hedwig, kacırılan kadınlardan birisi olan Casey icin bir kacış umudu olarak gorulmektedir; ancak son kertede cocuk ruhu Casey ’i acımasız bir kovalamacanın ortasına duşurmuştur.
Bununla birlikte, temaların ve karakterlerin birbirini yansıttığı başka bir ornek olarak Canavar ’ın olay orgusundeki tek avcı olmadığını goruyoruz. Casey ’nin (kacırılan uc genc kadının aralarında en gizemli olanı) cocukken avlanmayı oğrendiğini geri donuşlerle oğreniyoruz. Diğerleri, onları kacıran Kevin ’e ve Horde kişiliklerine reaktif ve temelsiz karşılıklar verme girişimleriyle sınırlı kalırken; Casey ise avcılık deneyimlerinden yararlanarak bir sure bekleyip neler olacağını izler, diğerlerine de boyle davranmaları gerektiğini soyler (tıpkı babasının ona hayvanları takip ederken oğrettiği gibi). Son sahnelerde, Casey ’nin Canavar ’dan kacarken aynı zamanda onu bir pompalı tufekle yaralaması bu metaforlar dizisini pekiştirir.
Film, Kevin ’in birden fazla kişiliğinin cocuk istismarına bir tepki olarak ortaya cıktığı fikrini one suruyor, yani geliştirdiği coklu kişilik bozukluğu aslında onu annesinden korumak icin bir ozsavunma mekanizmasıydı. Yani, tamamen şeytani bir figur olmaktansa, Canavar ’ı (elbette Horde ’un geri kalanıyla birlikte) Kevin ’in cocukluk travmalarına bir yanıt olarak gormek de mumkun.
Canavar ’ın gorevi saf olanı (yani hic acı cekmemiş insanları) yok etmek ve ‘parcalanmışları ’ kurtarmaktır. Bu, Canavar ve Casey arasındaki başka bir bağlantıdır, ikisi de avcıdır ve her ikisi de oldukca kotu travmalar atlatmıştır. Aslında, Casey bu şekilde kacmayı başarır; cunku Canavar, ortak deneyimlerini Casey ’nin bedenindeki yara izlerinden tanır.
Film hakkında bilinmeyenler -20.000 ’den fazla kişi, filmin psikiyatrik rahatsızlıklar hususundaki olumsuz klişeleri desteklediğini ve akıl hastalığı ile şiddet arasında temelsiz ve yanlış bir korelasyon ortaya koyduğunu iddia ederek filmi boykot etmeye cağırdı.
-M. Night Shyamalan, bu filmin uretim surecinin kariyerinin en zorlu donemi olduğunu belirtti.
-Olası sızıntıları onlemek icin final sahnesi cekim senaryosuna dahil edilmedi ve ayrıca tum test gosterimlerinden cıkarıldı.
-Filmde, Kevin ’in hatırladığı son şey 18 Eylul 2014 ’te bir otobuste olduğuydu. Bu, İskocya ’nın Birleşik Krallık ’tan ayrılıp ayrılmayacağına karar vermek icin referandum yaptığı tarihtir. Kevin ’i İskocya ’dan gelen ve bağımsızlık yanlısı olarak acıkca konuşulan James McAvoy canlandırıyor.
-Yine filmde, Kevin ’in bilgisayarında ceşitli kişiliklerinin ses ve goruntu kayıtlarını da icerek dokumanları var. Bu sahnede sağ alt koşedeki Bay Pritchard ismini goruyoruz. Bu isimlendirme, M. Night Shyamalan ’ın yonettiği 2002 yapımı İşaretler filmindeki Lionel Pritchard karakterine bir gondermedir.
-Filmin yonetmeni M. Night Shyamalan, filmde Dr. Fletcher ’ın calıştığı apartmanın fast-food seven kapıcısı Jai olarak karşımıza cıkıyor.
Split filmi gercek mi? Film kuşkusuz doğrudan gercekleri olduğu gibi yansıtmıyor. Ancak gercek olaylardan esinlendiği biliniyor. Bir coklu kişilik bozukluğu hastası olan Billy Milligan ’ın gercek yaşamından unsurlar taşıyan filmi bu yonu ile ele almak mumkun…
13 Şubat 1955 tarihinde doğan Billy Milligan, genclik yıllarında uc farklı tecavuz suclamasıyla yargılandı ve dissosiyatif kişilik bozukluğu kavramını savunmasında kullanan ilk isim oldu. Savunması neticesinde işlediği suclardan beraat etti. Billy Milligan ’ın da toplamda 24 farklı kişiliği bulunmaktaydı. Bu ve benzeri pek cok yonden, Billy Milligan ’ın, filmin yonetmeni olan Shyamalan ’ın yarattığı Kevin karakterine ilham olduğu acıktır.
Kaynak: 1