Temiz nefes tum organlara temiz oksijen gonderilmesi demektir. Ancak hava kirliliği sağlıklı oksijen alışverişinin onune gecerek hastalıklara yol actığı gibi kiloya da sebep oluyor. Araştırmalar, havadaki bazı minik parcacıkların obezite, diyabet ve kalp hastalıkları gibi rahatsızlıklara yol acabileceğini gosteriyor.
Trafik ve sigara dumanının icerdiği minik parcacıklar iltihaba ya da yangıya (enflamasyon) yol acarak vucudun enerji yakma yeteneğini sekteye uğratıyor. Bunun kısa donemli etkileri minimal olmakla birlikte, uzun vadede ciddi solunum yolları hastalıklarına yol acabiliyor.
Kanada'nın Ontario Kamu Sağlığı Merkezindeki araştırmacılar, "Kirli havanın vucutta dolaşıma girmesiyle sadece akciğerler kotu etkilenmiyor” dedi. Diyet ve yaşam tarzı gibi diğer faktorler elendiğinde bile kirli hava kiloya neden olabiliyor.
İnsulin Hassasiyeti AzalıyorFareler uzerinde yapılan deneyler sonucunda, hava kirliliğinin vucudu akciğerlerden ote etkilediğini gosteren veriler bulunmuştu.
ABD'deki Ohio Devlet Universitesi'ndeki araştırmacılar, şehirde yaşayanlarda kırda yaşayanlara oranla neden daha fazla kalp hastalıkları gorulduğunu araştırmak istedi. Yaşam tarzı, abur cubur yiyeceklere her an erişme imkÂnı bunun nedenlerinden biri olabilirdi. Ama solunan havanın da bir etkisi olup olmadığına bakıldı. Laboratuvarda bir grup fare, temiz hava ortamında, diğer grup ise trafikteki hava ortamında tutuldu. Fareler tartılıyor ve metabolizmalarının işleyişi gozleniyordu.
Akciğerleri tahriş eden minik parcacıkların vucutta zincirleme etkiye yol acarak iştahı kontrol eden hormonların calışmasını bozduğu gozlemlendi.
10 hafta sonra etkiler bariz bir şekilde gorulmuştu. Kirli havaya maruz kalan farelerin vucudunda, bel kısmı ile ic organlar cevresinde daha fazla yağ oluşmuştu. Yağ hucrelerinin buyukluğu, kirli hava soluyan farelerde yuzde 20 daha buyuktu. Ayrıca kan şekerinin enerjiye donuşturulmesi icin hucrelere emir veren insulin hormonuna karşı hassasiyet azalmış, yani diyabetin ilk aşaması başlamıştı.
Akciğerde Tahrişe Neden OluyorBu mekanizmanın tam olarak ne şekilde işlediği henuz tartışma konusu. Ama hayvanlar uzerinde yapılan diğer deneyler de kirli havanın vucutta bir dizi tepkimeye yol actığı goruldu. Havadaki 2,5 mikrometre (milimetrenin binde biri) genişliğindeki kucuk parcacıkların buna neden olduğu sanılıyor. Kirli hava insulin hassasiyetini bozarak diyabeti tetikleyebiliyor.
Soluduğumuz havada kirliliğe neden olan maddeler, oksijenin kana karışmasını sağlayan nemli, minik hava keselerini tahriş ediyor. Bunun sonucunda akciğerdeki zar stres tepkisi gostererek sinir sistemine aşırı yukleme yapıyor. Bu ise insulinin etkisini azaltan ve kanın insuline karşı hassas dokulardan cekilmesine neden olan hormonların salgılanmasına neden oluyor ve vucudun kan şekerini duzenleme yeteneğini engelliyor.
Bu maddeler ayrıca sitokin adı verilen tahrik edici molekullerin kana karışarak bağışıklıkla ilgili hucrelerin sağlıklı dokulara saldırmasına neden oluyor. Bu, dokunun insuline tepkisini etkilediği gibi, ortaya cıkan enflamasyon da hormonları etkileyerek beynin iştahla ilgili işlemlerini etkiliyor. Butun bunlar diyabet ve obezite gibi metabolizmada bozukluklara, kalp ve damar hastalıkları ile yuksek tansiyona yol acıyor.
Cocuk Sağlığı İcin RiskliHava kirliliğinin yoğun olduğu bolgelerde yaşayan cocuklarda obezite riski cok daha fazla olabiliyor.
Kanada'nın Ontario bolgesindeki 62 bin kişinin sağlık raporları 14 yıl boyunca incelenmiş ve havada kirliliğe yol acan maddelerin bir metrekup havadaki her 10 mikrogramının diyabet riskini yuzde 11 artırdığı gorulmuştu. Bazı Asya ulkelerinde metrekup başına duşen parcacıkların 500 mikrograma ulaştığı duşunulduğunde tehlikenin boyutu daha belirgin oluyor.
Ayrıca, hava kirliliğinin daha fazla olduğu bolgelerde doğan ve buyuyen cocuklarda obezite riskinin 2,3 kat daha fazla olduğu goruldu. Ebeveynlerin evde sigara icmesi halinde de cocukların daha hızlı kilo aldığı belirtiliyor. Sigara ile hava kirliliği birlikte daha buyuk bir tehlike oluşturuyor. Uzmanlar, diğer yaşam tarzı unsurlarının dikkate alınmadan obeziteden tek başına hava kirliliğinin sorumlu tutulmasının doğru olmadığını, cunku kısa donemde bu riskin tek tek bireyler acısından cok kucuk olduğunu vurguluyor.
Cozum Ne OlmalıHava kirliliğine karşı elektrikli ve hibrid motorlu araclar oneriliyor.
Fakat hava kirliliğinin yuksek olduğu ortamlarda cok sayıda insanın yaşadığı dikkate alındığında uzun vadeli topyekûn etki cok daha buyuk oluyor. Sorunun cozumu, elektrik ve hibrid motorlu aracları teşvik ederek trafik kaynaklı hava kirliliğini azaltmaktan geciyor. Ama bu kısa vadede uygulanacak ve sonuc verecek bir şey değil. Kısa donemli olarak ise evlere, okullara ve işyerlerine hava filtreleri takılabilir. Uzmanlar, hava kirliliğini azaltmak amacıyla uluslararası tedbirlerin alınması gerektiğini soyluyor.