Alerjiye neden olan maddelere alerjen denir. Alerjen, bağışıklık sistemindeki hucreleri (mast hucre ve bazofilleri) uyararak, antikor oluşumunu sağlamaktadır. Alerji bağışıklık sistemimizin aşırı duyarlılık hastalığıdır. Alerjiye neden olan maddelere “alerjen” denir. Alerjen, bağışıklık sistemindeki hucreleri (mast hucre ve bazofilleri) uyararak, antikor (IgE) oluşumunu sağlamaktadır.
Bir sonraki temas sonucunda, alerjen ile IgE birleşir ve alerjik reaksiyon başlar. Dolayısıyla alerjik reaksiyonun başlaması icin alerjenin daha once bağışıklık sistemiyle karşılaşması şarttır.
Deri Hastalıkları Uzmanı Dr. Arda Eminzade, alerjinin sonradan gelişen bir olay olduğunu ve daha sonraki karşılaşmalarda cok hızlı bir şekilde vucut tepkisinin başladığını belirtiyor.
Bircok farklı alerjik madde turu vardır; bunlardan en yaygın ucu polen, ev toz akarları ve kuruyemişlerdir. Alerjik maddeler tum canlı organizmalarda bulunan protein icerir ve tepkimeye neden olan da bu proteindir. Penisilin gibi bazı ilaclar da alerjik tepkimeye neden olabilir. Bu ilaclar protein icermezler ancak vucuttaki protein ile bir araya geldiklerinde tepkimeye neden olabilirler.
Alerji genelde hızlı gelişen bir reaksiyondur
Alerjik reaksiyonunun gelişiminden sorumlu maddeyi, mast hucrelerinde salgılanan Histamin olarak acıklayan Dr. Arda Eminzade, alerjinin 4 farklı organımızda başladığını vurguluyor.
Solunum yolu (ust solunum yolu: burun, alt solunum yolu),
Cilt,
Sindirim sistemi
Goz.
Solunum yolunu etkileyen alerjenler havada ucuşan (airbore) parcacıklardır. Bitkiler ve ağacların polenleri, ev tozu akarları (mite), hayvan tuyleri (kedi ve kopek gibi), kuf mantarları solunum yolunu etkileyen alerjenlerdir. Bu alerjenler ust solunum yolunda alerjik rinit ile sinuzit ve alt solunum yollarında astıma sebep olurlar. Bu etkenler bazen gozde alerjiye (konjenktivit) sebep olabilirler.Cildimizi etkileyen alerjenleriiki şekilde değerlendirebiliriz.Direk temas yolu ile ciltte alerji ve kızarıklık gelişir. Bu alerjik reaksiyon IgE ye bağlı değil Bağışıklık Sisteminin gecikmeli bir reaksiyonudur (hucresel immunite). Ornek olarak nikel sulfat gibi bazı metaller, cimentoda bulunan potasyum dikromat, kozmetiklerde bulunan peru balsamı ve yapıştırıcılarda bulunan eposki resin egzema (kontakt dermatit) nedeni olabilirler.
Cilt uzerinde direk maruziyet olmaksızın kızarıklık, kabartı ve kaşıntı oluşur. Ornek olarak hastada aspirin alerjisi varsa eğer, ağız yolu ile alındığında ciltte kaşıntı ve kızarıklık belirtileri başlar. Bu duruma kurdeşen (urtiker) denir. Urtikeri tetikleyen ilacların sayısı cok fazladır. Ayrıca besinler ve farklı alerjenlerde urtikeri başlatabilir. Urtikerin belirtilerinden sorumlu madde her zaman histamin olmayabilir. Urtiker her zaman alerjik değildir.
Bocek sokması, arı, yaban arısı, akrep ve benzeri hayvanların sokması sonucunda, eğer bir alerjik durum varsa, sokma alanında kızarıklık, kabartı ve kaşıntı gelişir. Bazen bu alerjik reaksiyon cok şiddetli ve tehlikeli olabilir.
Sindirim sistemini etkileyen alerjenler besinler ve bazen ilaclar olabilir. Fındık, yer fıstığı, susam, sut, yumurta (sarısı ve akı), soya, baklagiller, buğday, cikolata ve deniz urunleri en sık alerji yapan besinlerdir.Alerji belirtileri:
Ust solunum yolunda: Burun ve geniz akıntısı, hapşırma, burun ve genizde kaşıntısı.
Alt solunum yolunda: Nefes darlığı ve tıkanıklığı, hırıltı, oksuruk ve balgam.
Deri: Egzema; deride kızarıklık, kuruluk, soyulma ve kaşıntı.
Urtiker: deride şişlik, kızarıklık ve kabartı.
Goz: Gozlerde kaşıntı ve yaşarma
Sindirim sistemi: Karın ağrısı, kusma, ishal.
Anafilaksi:
Anafilaksi alerjinin en şiddetli formudur. Solunum sistemi ve dolaşım sistemi aynı anda etkilenir. Anaflakside cilt ve sindirim sistemi bulguları gozlenebilir. Acil tedavi gerektiren bir durumdur.
Alerjik anne babaların cocukları da risk altındadırAlerjik anne babaların cocuklarının alerjik olma olasılığı yuksektirAlerji genetik temele dayanır. Alerjik ebeveynin ileride alerjik cocukları olma olasılığı fazladır.,Ebeveynin alerjisi ile cocuğun alerjisi aynı şeye karşı olmayabilir. Orneğin babanın yer fıstığına alerjisi varsa cocuğun saman nezlesine alerjisi olabilir.IgE seviyesi cocukluk doneminde yukselip, genelde 10-30 yaşlarında giderek azalır.Erkeklerde alerji riski kızlara gore daha fazladır. Yaş ilerledikce iki cinsiyet arasındaki fark oranı azalıyor.Alerji ve hijyen teorisi:
Bağışıklık sistemimizin iki kolu var, TH1 ve TH2. TH2 alerjik hastalıklardan sorumludur. Mikrobik ve viral enfeksiyonlarda bağışıklık sistemimizin TH1 kolu aktif oluyor ve bir tepki olarak TH2 kısmı baskılanıyor. Steril yaşam koşullarında TH1 aktif olmadığı icin, TH2 faaliyeti daha aktif ve belirgin olup, alerjik hastalıkların sıklığı artıyor.
Yani aşırı steril ve hijyenik koşullarda yaşayan bireylerde, yeteri kadar mikroplara maruz kalmadıkları icin, bağışıklık sistemleri mikroplarla uğraşıp meşgul olmak yerine, zararsız alerjenlere (polen gibi) saldırıp ve alerjik hastalıklar başlıyor.
Bu teoriyi temel alarak, yeni tedavi yontemleri olarak simbiotik bakteri ve parazitlere maruziyet geliştirilmektedir.
Gelişmiş ulkelerde alerji oranı fazladır.Antibakteriyal urunleri kullananlarda astım riski fazladır.Sezaryen ile doğanlarda, normal doğanlara kıyasla, alerjik hastalıklar daha sıktır.Sanayileşmiş ulkelerde, tarım daha yaygın olan ulkelere gore alerji daha fazladırŞehirlerde alerji oranı koylere gore daha fazladır.Yumurta alerjisi: yumurta akı alerjisi, sarısından daha sıktır. 5 yaşında başlar. Her 50 cocuktan birinde gorulur.Laktoz intoleransı, sut alerjisi değildir.Lateks alerjisi hem solunum yolu ile hem de direk temas yolu ile (eldiven) alerjiye sebep olabilir.Lateks ile muz, kivi, kestane ve avakadonun capraz etkileşimi sonucunda alerji gelişebilir.Alerji testleri:
Alerjen spesifik IgE kan testi: Kan orneğinde farklı alerjenlere karşı antikorun olup olmadığına bakılıyor.
Deri prick testi: Farklı alerjenler (polen, ev tozu, yumurta vs. gibi solunum yolunu ve sindirim sistemini etkileyen alerjenler) solusyon şeklinde işaretlenmiş onkol uzerine damlatılarak ve deri işaretlenerek, deride gelişen kızarıklık ve şişliğin şiddetine gore, alerji olup olmadığı gozlenir. Test uygulama suresi 40-60 dakikadır.
Deri yama testi: Farklı alerjenler (nikel, dikromat ve epoksi resin gibi deriyi etkileyen alerjenler) bir bant uzerinde yerleştirilmiş, bant sırt bolgesine yapıştırılır ve 48 saat sonra cıkarılır ve deride kızarıklık ve şişlik durumuna gore, alerji yapan madde saptanır.
Tedavi:
İlac tedavisi: Antihistaminler, kortizon ve farklı ilaclar acil durum ve uzun vadeli tedaviler icin kullanılmaktadır.
Aşı tedavisi: Aşırı duyarlılık tepkiyi azaltmak ve gidermek amacıyla, alerjen madde duşuk dozlarla verilir ve giderek alerjenin dozu artırılarak, bağışıklık sisteminin duyarlılığı azaltılır. Aşı, koldan iğne şeklinde veya dil altından damla olarak yapılır.