Kanda yeterli sayıda alyuvar hucrelerinin bulunmaması sonucu gelişen aneminin bir alt turudur. Demir eksikliği anemisi belirtiler ve tedavi yontemleri. Demir eksikliği anemisi kendi başına bir hastalık değildir, her zaman başka bir hastalığın bir semptomudur. Nedenleri arasında Uzun sureli kanamalar; gebelik, emzirme ve gelişme cağı gibi demir gereksiniminin arttığı durumlar; yiyecek emilim bozukluğu, şpru hastalığı gibi demir emilim bozuklukları; besinlerle yeter miktarda demir alınamaması sayılabilir. Ozellikle ureme cağındaki bayanlarda cok sık rastlanan bir durumdur.
BelirtilerSolukluk, carpıntı, nefes darlığı, yorgunluk, halsizlik gibi genel anemi belirtileri yanında dudak koşelerinde catlaklar, tırnakların kırılması, sacların kırılıp dokulmesi, dil yanmaları, yutma gucluğu (Plummer-Vinson sendromu), iştahsızlık, kabızlık gibi semptomlar da bulunur.
LaboratuvarHipokrom anemi bulguları olarak Ortalama Eritrosit Hacmi 81 den az, Otralama Eritrosit Hemoglobin 27 den duşuk bulunur; eritrosit morfolojisinde mikrositoz, poikilositoz, anulositoz, anizositoz saptanır. Serum demir duzeyi normalden duşuk bulunur. Serum ferritin duzeyinin veya kemik iliğinde sideroblastların azalmış bulunması tanıyı kesinleştirici kriterlerdir; kemik iliğinde demir deposunun yokluğunu ifade ederler. Kemik iliği tetkikinde eritrosit yapım hızının arttığı saptanır. Serum ferritin duzeyinin azalmış bulunduğu vakalarda kemik iliği incelemesine gerek kalmaz.
TedaviDemir eksikliğini yaratan sebebin araştırılması:
Demir eksikliği anemisi tanısı konduktan sonra demir eksikliği oluşturan sebebe yonelik inceleme yapılmalıdır. Mesela mide tumoru veya diyaframa fıtığı gibi uzun sureli kanama yapan bir neden ortaya cıkarılabildiği takdirde bunun cerrahi yoldan tedavisine calışılır, aksi halde demir tedavisi yarar sağlamaz.
Kan verilmesi: Ağır demir eksikliği anemilerinde tedaviye kan transfuzyonları ile başlanılmasının akut yararı vardır, kemik iliği uyarılmış olur.
Demir tedavisi: Uzun sureli demir eksikliği anemilerinde demir tedavisine ağızdan demir ilaclarıyla başlanmalıdır. Saf demir ilacları tercih edilmelidir. Demirli ilaclar ac karnına veya yemekler arasında alınırsa daha iyi emilir, fakat hastaların coğu mide yakınmaları nedeniyle tok karnına almayı tercih ederler. Ağız yoluyla aşırı dozda demir alınmasının sakıncası yoktur, zira ince bağırsaklardan demir emilimi vucudun gereksinimi oranında olur ve hemosideroz (fazla demir depolanması) tehlikesi ortaya cıkmaz.
Ağızdan gunluk demir elementi dozu 100-200 mg ’dır. Preparatları kullanırken her birinin icerdiği demir miktarı goz onunde tutularak dozlama yapılmalıdır.
Vitamin C, mineral ve diğer vitaminlerle takviye edilmiş demir preparatlarının saf demir preparatlarına bir ustunluğu yoktur. Demir tedavisine başlamadan once retikulosit sayımı yapılmalı ve hastanın tedaviye cevabı 7 gun sonraki retikulosit sayımı ile kontrol edilmelidir.
Retikulosit krizi denen retikulosit artışı (% 20 ’nin uzerine cıkması) demir tedavisine cevap alındığını ifade eder. Aksi halde demir eksikliği dışında bir başka anemi ihtimali araştırılmalıdır (aplastik anemi?). Demir tedavisine retikulosit kriziyle cevap alındıktan sonra ağızdan demir verilmeye 3 ay kadar ayni dozda devam edilerek vucudun demir depoları doldurulmalıdır. Hemoglobin miktarı 10 gun sonra artmağa başlar ve yeterli hemoglobin artışı tedavinin 25 inci gununden sonra sağlanmış olur.
Parenteral (iğne şeklinde) demir tedavisi, uzun sureli demir eksikliği anemilerinde pek gerekmez. Ancak ince bağırsaklardan emilim bozukluğu olanlarda veya oral (ağızdan) demir tedavisine tahammul gosteremeyenlerde başvurulabilir. Kas ici ve damar ici zerkleri mumkundur. Damar ici zerklerinin teknik zararları ve yan etkileri fazla olduğu icin pek tutulmamaktadır. Kliniklerde kas ici demir zerkleri tercih edilmektedir. Jectofer ampullerinin i.m. zerkleri ağrılıdır. Ferrum Hausmann ’ın i.m. zerkleri ise ağrısızdır.
Ampulunde 100 mg elemanter demir bulunur. Parenteral demir dozajı: Hemoglobini % 1 g artırabilmek icin ortalama 200 mg demir elementine gereksinim olduğu hesaplanmıştır. Kadınlarda bu miktar 50 mg kadar fazladır. Hemoglobin acığı (normal miktar - hastadaki HIb miktarı) 200 ile carpılır. Bulunan rakama depo demiri olarak 1000 mg eklenir ve elde edilen gr kadar parenteral demir, Ferrum Hausmann ampulundeki 100 mg a bolunur. Boylece kac ampul Ferrum Hausmann kullanılacağı hesaplanmış olur. Bu şekilde bulunan sınırın aşılması doğru olmaz, zira i.m. yoldan verilen demirin hepsi dolaşıma ulaşacağı icin hemosideroz (karaciğer yetmezliği, diyabet) tehlikesi doğar. Genellikle parenteral demir tedavisi icin 20-30 ampul yeterli olmaktadır.
Demir Tedavisinin Yan Etkileri:Oral kullanımda bulantı, kusma, mide ağrısı, ishal gorulebilir. Kas ici kullanımda ise zerk yerinde ağrı, iltihaplanma, hafif solunum gucluğu ve goğus ağrısı olabilir. Damar ici zerklerde ise şok, aşırı kusmalar, terleme, sırt ve goğus ağrıları olabilmektedir.