Gece ile ilgili ayetlerin coğu, gece ibadetinin kişiyi yetiştirici ve olgunlaştırıcı ozelliğine dairdir. Kur ’an-ı Kerim ’de gece ibadeti.Kuran-ı Kerîm ’de gece ile ilgili ayet sayısı 90 ’ın ustundedir. Bu ayetler muhtelif surelere serpiştirilmiş halde bulunmaktadır. Gunluk Kur ’an-ı Kerîm okuma alışkanlığı olan bir kimse, sıkca gece konusu ile karşılaşır. Bu kadar cok ayetle Kuran-ı Kerîm, geceyi devamlı gundemde tutmakta ve gecenin onemine dikkat cekmektedir.
GECE İLE GUNDUZU BİRBİRİNE CEVİRİYOR Bu ayetlerin bir kısmı, doğrudan kulları tefekkure cağırmaktadır. Bunun tipik orneği, Nur Suresi ’nin 44 ayetidir. “Allah, gece ile gunduzu birbirine ceviriyor. Şuphesiz bunda basiret sahipleri icin bir ibret vardır.” Furkan Suresi ’nin 62. ayeti ise, gece ile gunduz mekanizmasını hatırlamamız ve bunu duzenleyen Allah ’a şukretmemiz gerektiğini ifade etmektedir. “İbret almak veya şukretmek dileyen kimseler icin gece ile gunduzu birbiri ardınca getiren o Allah ’tır.”
Geceleri duyan, duşunen kimselere ne buyuk bir ilham kaynağı olduğunu bilmekteyiz. Mesela merhum Mehmet Akif, Safahat ’ın 7 kitabı olan “Golgelerdeki Gece” başlıklı şiirinde, şu mısralara yer verir:
Ne rengarenk ubudiyetle ya Rab, hercu merc afak,
Karanlıklar, ışıklar, golgeler, lebrîz-i istiğrak
Gece ile ilgili ayetlerin bir kısmı, gunduzun calışıp kazanmaya gecenin de uyku ve istirahate elverişli olarak yaratıldığını bildirmektedir. Aslında bu kısım ayetler de tefekkur konusundaki ayetleri andırmaktadır. Cunku Kur ’an gecenin bir ortu, uykunun bir dinlenme donemi kılındığını belirtirken, bu sistemli, duzenli ve faydalı hallerin kendiliğinden oluşmadığını, bilakis cok yuksek bir ilmin, sınırsız bir kudretin belirli kanunlara gore bunu duzenlediğini hatırlatmak ister. Neticede butun bu oluşların Cenab-ı Hakkın varlığı, birliği ve lutfunun canlı şahitleri olduğunu belirtir.
Hayrete şayandır ki, Batıda işci sağlığı ve işci haklarını konu edinen gunumuzdeki calışma ve araştırmalar, işciyi imkanlar olcusunde gunduz calıştırıp, gece istirahat ettirmek gerektiği uzerinde durmaktadırlar. Bu, cağın anlayışının Kuran ’ın tasdiki mahiyetinde olduğunu gostermektedir.
GECE İLE İLGİLİ AYETLERİN OZELLİĞİ Gece ile ilgili ayetlerin coğu, gece ibadetinin kişiyi yetiştirici ve olgunlaştırıcı ozelliğine dairdir. Hz. Musa ve Peygamberlerimize vahyi telakkî etme ve tebliğ vazifesine hazırlamak icin gece uyanıklığı ve ibadetinin emredilmesi pek duşundurucu bir husustur. Bu konuda Hz. Musa ile Peygamberimiz arasında buyuk benzerlik vardır. Hz. Musa Tevrat ’ın levhalarını telakkî edebilmek icin tam 40 gece ibadetle hazırlanmaya cağrılmıştır. Bakara Suresi ’nin 51 ve Araf Suresi ’nin 142, 143 ayetlerinde bildirilen bu husus, Elmalı Hamdi Yazır merhumun da dahil olduğu bir cok mufessirce İslam buyuklerinin “cile” yolu ile kendilerini olgunlaştırmalarının Kuran-ı Kerim ’deki delili olarak gostermektedirler. Tasavvuftaki cile, zaten 40 gun, 40 gece oruc ve ibadetle insanın ruhani ve kalben olgunlaşması, ustun hizmetlere hazırlanması demektir. Bunun orneği Hz. Musa ’nın şahsında verildiği gibi, gun belirlenmeksizin peygamberimizin ornekliği ile de gosterilmiştir.
İLK GELEN VAHİYLER Peygamberimiz ilk gelen vahiyler karşısında buyuk hayret ve heyecan duymuş, elbise ve ortulerine burunerek kendini teskine calışmış olduğu bir sırada Muzzemmil Suresi ’nin ilk ayetleri gelmişti. Vahyi telakkî ve tebliğe hazırlanmak uzere Efendimize gece ibadeti emrediliyordu. Efendimize, ruhunun ilahı tecellilere aralıksız olarak ayna olması, vahyin ağırlığına tehammulu ve muarızlar karşısında sarsılmaz bir azim ve gucle risaletini tebliğ icin gece ibadetinin gerekli olduğu anlaşılmaktadır. Muzzemmil Suresi ’nin ilk ayetleri gecenin yarısı, ucte biri veya ucte ikisini ibadetle gecirmesini emrediyordu. Henuz beş vakit namazın farz olmadığı bu donemde Efendimizle birlikte bir sahabe de bu emre uydu ve ayakları şişinceye kadar kendilerini ibadete verdi.
Sahabenin meşgaleleri coğalınca onlar icin gece ibadeti hafifletildi. Ama gene de herkesin kolayına geldiği şekilde gece ibadetinden nasiplenmesi istendi. Mufessirler ve Fakihlerin coğunluğuna gore bu ibadet, beş vakit namazın farz olması ile birlikte artık mustehap bir namaz olarak kaldı. Ancak Teheccud Namazı Resulullah ’ın kendisine farzlardan ayrı, vacip bir namaz olarak devam etmiştir. İsra Suresi ’nin 79 ayeti de bunu acıkca belirtmektedir. Resulullah ’ın ustun makam olan Makam-ı Mahmud ’a, Şefaat Makamına ulaşması adeta bu ayetle Teheccud namazına bağlanmıştı. Resulullah ’ın kendine va ’dedilen makamlara gece ibadeti ile ulaşacağı bildirilince, diğer insanların kendilerine va ’dedilen makamlara layık olabilmeleri icin, bu tur ibadetlere ne derece onem vermeleri gerektiği de kendiliğinden anlaşılmaktadır. Bu manada bazı mufessirler, Muzzemmil Suresi ’nin ilk ayetlerinin Resulullah ’ın şahsında ilim, fikir ve irşad adamlarına da bir hitap olduğunu belirtmektedirler.
Teheccud ibadeti ile ilgili hadisler Buhari tercumesi ve şerhi olan Tecrid-i Sarihin 4. cildinde hemen baş tarafından itibaren acıklanmaktadır. Resulullah ’tan sonra gece ibadeti uygulamasının nasıl yapıldığı ve yapılması lazım geldiğine dair İslam bilginleri, İslam buyuklerinin eserleri elimizde birer hazine gibidir. Bunların başında ihyaul ulum gelir. İmam Gazalî Hazretleri ’nin bu buyuk eserinin muhtelif ciltlerinde ve ozellikle 4. cildinde doyurucu bilgiler bulunmaktadır. Mesela bu eserin Ahmet Serdaroğlu tercumesinin bu cildinin fihristine bir goz atarsanız, bu konuya dair onemli başlıklar bulursunuz .İsterseniz bunları sıralayalım. Gece, gecenin beşte biri, geceler, gecenin evradı, gece ibadeti, gece ibadetleri, gece kalkmak, gece namazı, geceyi taksim, gecenin ucte biri, gece yarısı, ihyanın 1. cildinin sonunda da “Faziletli Gece ve Gunduzler” diye bir başlık yer almaktadır.
Herhalde ilk işimiz de bu uzun gecelerin bize sağladığı imkanlar icinde bu bilgileri kazanıp uygulamaya başlamaktır. Bunun icin eğlence programlarına kendimizi kaptırmamak yeter.
Kaynak: Doc. Dr. Ahmet Coşkun, Altınoluk Dergisi, Sayı: 117
İslam ve İhsan