İslam'da sozun, kelimelerin ve konuşmanın onemi ve hassasiyeti nedir? Musluman konuşurken nelere dikkat etmelidir? Mumin kimlerle birlikte olmalı, kimlerle zaman gecirmelidir? Gercek muminin ozellikleri nelerdir? Osman Nuri Topbaş Hocaefendi, cennet ile mujdelenen muslumanı anlatıyor...
“Onlar ki boş ve yararsız şeylerden yuz cevirirler.” (el-Muʼminûn, 3)
MevlÂn diyor ki:
“Boş şeyleri bırak diyor, boş şeyler konuşarak sozun maskarası olma!” diyor.
Efendimiz:
“Ya hayır soyle veyahut da sus.” buyuruyor. (Muslim, ÎmÂn, 77)
Demek ki şu nefesler de bir emanet. Onun icin CenÂb-ı Hak, bu nefeslerimizi ziyan etmemek… CenÂb-ı Hak:
فَاِذَا فَرَغْتَ فَانْصَبْ وَاِلٰى رَبِّكَ فَارْغَبْ
(“Boş kaldın mı hemen (başka) işe koyul ve yalnız Rabbine yonel.” [el-İnşirah, 7-8]) buyuruyor.
Bir hayır işini bitirdin, diğer hayır işine koş. Namazını kıldın, ticaretin varsa hayırlı, bereketli, duÂlı bir ticaret yap. GÂfilÂne bir ticaret yapma!
Yine Efendimiz sık sık sorardı:
“Bugun bir yetim başı okşadınız mı?
Bugun bir ac doyurdunuz mu?
Bugun bir hasta ziyaretinde bulundunuz mu?
Bugun bir cenaze teşyiinde bulundunuz mu?” (Bkz. Muslim, FedÂilu ’s-SahÂbe, 12)
Bugun bir garibi tesellî ettin mi?..
Demek ki zaman cok kısa. Ebediyet/sonsuzluk karşısında zaman cok kısa dunya. وَالْعَصْرِ (“Zamana yemin olsun.” [el-Asr, 1]) buyuruyor CenÂb-ı Hak.
VelhÂsıl mu ’min, sÂlihlerle sÂdıklarla beraber olacaksın.
Fatih Sultan Mehmed Han diyor ki:
“Bende bir ferahlık, bir huzur gorursunuz diyor. Bu diyor, İstanbul ’u fethettiğimden dolayı değildir yalnız diyor, Akşemseddin gibi bir azizin zamanında, onun terbiyesi altında yetişmemdir.” diyor.
Boş şeylerden, bir defa boş lÂf, boş şeylerden mu ’min kendini koruyacak. Hele hele, hele hele dedikodu, soz taşıma / nemîme, bunlardan tamamen koruyacak kendisini.
Ayrılık… Bir muslumanla arasında burûdet olmayacak. CenÂb-ı Hak “وَلَا تَفَرَّقُوا” (“…Parcalanıp bolunmeyin…” [Âl-i İmrÂn, 103]) buyuruyor. Ayrılık istemiyor.
Bir muslumanın bir ayıbını deşmeyeceksin. وَلَا تَجَسَّسُوا (“…Birbirinizin gizli hÂllerini araştırmayın...” [el-HucurÂt, 12]) buyruluyor. Bir muslumanla aranda bir burûdet, bir eğer soğukluk varsa bunu telÂfi edeceksin.
CenÂb-ı Hak soruyor Nûr Sûresi ’nde:
“…AllÂh ’ın sizi affetmesini istemez misiniz?..” (en-Nûr, 22) buyuruyor.
Demek ki affedilmeye lÂyık olabilmek icin burada hicbir muslumanla aramızda bir burûdet olmayacak. Allah icin affedeceğiz, şahsımıza olan şeyde, Âmmeye olan değil.
Dedikodu vs. bunlar asl asl yok. KıyÂmete kalıyor. Ramazan ’da oyle bir Ramazan gecirirsin ki buyuk bir takv uzerine, bir bayram icÂzeti yaşarsın. Fakat eğer bir dedikodu varsa Ramazan ’da, o sana, yahut bazen o kıyamete kalıyor sana. Kıyamette ne yapacaksın; sevabından vereceksin ona.
Abdullah Dehlevî Hazretleri vardır silsileden, Allah dostlarından. Bir yerden geciyor, dedikodu ediyorlar, hemen gecti oradan.
“–Orucum bozuldu!” dedi.
Talebesi dedi ki:
“–Ustad dedi, sen ne orada bulundun, ne de dedikodu ettin.” dedi.
“–Fakat oradan sirÂyet oldu bana.” dedi.
Onun icin kardeşler! İkinci şart da bu.
Bak, Rasûlullah Efendimiz Cennet ’i vaad ediyor. Neyle vaad ediyor:
Zorluklarda îmÂnı muhafaza etme, ibadeti muhafaza etme. İkincisi; namaz, oruc, zekÂt, ibadetlerde, onları CenÂb-ı Hakk ’a lÂyık hÂle getirebilme. CenÂb-ı Hak bu ibadetleri bize keyfî olarak vermiyor. Bizim Cennet ’e lÂyık hÂle gelebilmemiz icin.
Abdullah ibn-i Mes ’ûd anlatıyor:
“Peygamber Efendimiz ’le beraber oturuyorduk diyor. Bir adam kalkıp gitti diyor. Ondan sonra başka birisi geldi, onun hakkında ileri-geri konuştu diyor. Efendimiz ona;
«–Git dedi, ağzını yıka da gel dedi. Dişlerinin arasında yemek kırıntıları var.» dedi.
Adam dedi ki:
«–YÂ RasûlÂllah dedi, dişlerimin arasından ne cıkarayım ki dedi, bir şey yok ki dişlerimin arasında dedi. Bir şey yemedim ki ben dedi. Karnım da ac.» dedi.
Rasûlullah Efendimiz:
«–Sen de kardeşinin etini yedin dedi, gıybet etmekle.» dedi.” (Bkz. İbn-i Kesîr, Tefsîr, IV, 231)
MÂlî haklar var. Eğer imkÂnı varsa, bu mÂlî hakkı sahibine iade etmeli, aldığı bir şey eğer telef olmuşsa onu aynısının bedelini odemeli. Eğer fakir duştu, onu odeyemeyecek durumdaysa, gidip ondan helÂllik dilemeli. Hak sahibi olmuş, onun kendisine ulaşma imkÂnı yoksa, onun mÂlî hakkının bedelini Allah yolunda tasadduk etmeli. Odemeye hic imkÂnı yoksa, onun icin bol bol hasenat yapmalı. Cunku Âhirette hak sahibi, haseneler olarak helÂlleşme isteyebilir. Cunku o, sevabından alacak, sevabın bitse, kendi gunahını sana verecek.
Onun icin Efendimiz misal verirdi, kendine izafe ederek misal verirdi. Bunu Efendimiz birkac sefer tekrarladı ashÂb-ı kirÂm toplandığı zaman:
“–AshÂbım dedi, nihÂyet ben de sizin gibi bir insanım dedi. (Kendine izafe etti.) Aranızda bazı kimselerin bana hakkı gecmiş olabilir (dedi. Sizi dedi, hizaya sokarken dedi.) Kimin sırtına vurdumsa işte sırtım, gelsin vursun dedi. Kimin malını yanlışlıkla bilmeden benim malıma karışmışsa, işte malım, gelsin alsın.” buyurdu. (Ahmed, III, 400)
Kıymetli kardeşler!
Zaman zaman meydana gelen buyuk felaketlerden korkuya kapılıyoruz. Bir deprem oluyor, korkuyoruz. Bir sel oluyor, korkuyoruz. Bir en yakınımızı mezara gomerken, onu kabre indirildiği zaman uzerine toprak orterken, korkuyoruz. Esas korkulacak, gunahlarımız!..
Dilimizden cıkan yanlış kelÂmlardan korkmalıyız.
Merhamet ve şefkat fukarası olmaktan korkmalıyız. Bu da cok muhim.
Efendimiz bir gun buyurdu ki:
“–Bir dirhem, yuz bin dirhemi gecti.” buyurdu.
SahÂbe:
“–YÂ RasûlÂllah! Nasıl bir dirhem, yuz bin dirhemi gecer?”
“–Bir dirhem veren (dedi Efendimiz) yokluktan vermiştir. Bir hurması vardır, yarımını vermiştir. Oburu ise cokluktan vermiştir.” (Bkz. NesÂî, ZekÂt, 49)
Onun icin kendinden ne kadar koparabilirse…
“Bir dirhem yuz bin dirhemi gecti.” buyuruyor.
Yermuk Harbi ’nde uc tane şehidin ortasında bir bardak su kaldı. Belki o bir bardak su, yahut bir bakrac su, belki cok buyuk bir hizmetten daha oteye gecti, bir cami yapımından daha oteye gecti. O elli derecede, o colde, dudakları catlamış, su su derken, kardeşi su demekle, suyu ona gonderdi. Ucu de şehid oldu.
Onun icin en buyuk vazifemiz, İslÂm şahsiyeti ve karakterini eğer muhafaza edemezsek, bundan korkmalı.
غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَلَا الضَّالِّينَ
(“Gazaba uğramışların ve sapmışların yolunu değil.” [el-FÂtiha, 7])
Hristiyanları, yahudîleri, onları giyimde-kuşamda ornek alıyorsak, ondan korkmalıyız.
En cok uzerinde duracağımız, “helÂl gıd”dır. İbadetlerimize muessir olanın başında gıda gelir. Efendimiz buyuruyor:
“Hacca gelir diyor, «lebbeyk» der diyor, «sa‘deyk» der diyor, ona «lÂ-lebbeyk» denir diyor. Cunku diyor, o parasında haram vardır.” buyuruyor. (Bkz. Heysemî, III, 209-210)
Onun icin iki şey hususunda cok dikkat etmemiz lÂzım. Birincisi; aldığımız gıda, yani boğazımıza girene dikkat etmemiz lÂzım. İki; beraberinde bulunduğumuz insana dikkat etmemiz lÂzım. Beraberinde bulunduğumuz insan sÂlih ise biz de o zaman sÂlihlerden oluruz.
İmÂm GazÂlî Hazretleri diyor ki, bu beraberlik cok muhimdir diyor. Eğer diyor, sen diyor, fÂsıklarla beraber olursan diyor, zamanla diyor zihnî beraberliğin kalbî beraberliğe gecer ve helÂk olursun diyor.
Onun icin en muhim, “zamanda israf”. CenÂb-ı Hak;
“Boş kaldın mı hemen başka bir hayır işine koyul ve CenÂb-ı Hakk ’a don.” (Bkz. el-İnşirah, 7-8) buyuruyor.
Yani bir hayrı bitirdiğin zaman hic vakit kaybetmeden diğer bir hayra koşmak lÂzım. Zaman en kıymetli bir hazine.
Hazret-i Omer -radıyallÂhu anh- halîfe iken bile mahalle mahalle dolaşıp kim muzdarip, kim dertli, kim yalnız, onların hÂliyle hÂllenirdi. “Dicle ’ye bir koyun duşse yarın adl-i ilÂhî gelip benden sorar.” buyururdu.
Ebû Bekir -radıyallÂhu anh- halîfe oldu, minbere cıktı:
“Ummet dedi, cemaat dedi, kardeşler dedi. En hayırlınız ben değilim dedi. (Buyuk bir yokluk şeyi icinde.) Aman dedi, bende dedi, bir hata gorduğunuz zaman gelip beni îkaz edin.” dedi.
Halîfe oldu, butun İslÂm dunyasının yuku geldi Ebû Bekir Efendimiz ’e. Yetim kızlar dediler ki:
“Bizim, sutlerimizi halîfe gelip sağıyordu, şimdi sutumuzu sağacak kimsemiz de yok dedi, yalnız kaldık.” dedi. Ebû Bekir Efendimiz yine, halifeyken, o İslÂm dunyasının butun yuku sırtına gelmişken, yine gidip o yetim kızların sutlerini sağardı.
CenÂb-ı Hak demek ki niyete gore zaman icinde zaman acmış oluyor. Dunyada ne yaparsak o kadar. Yok, kabirde, kıyamette bir hazırlık! Bitti fasıl!..
CenÂb-ı Hak Âyette buyuruyor. MunÂfikûn Sûresi 10. Âyet:
“Herhangi birinize olum gelip de; «Rabbim, beni yakın bir sureye kadar geciktirsen de sadaka versem, sÂlihlerden olsam» demeden evvel infak edin.” buyuruyor.
Efendimiz:
“…SÂlih kimse de diyor, olumuyle huzunde olacak diyor, keşke daha oteye gitseydim...” (Bkz. Tirmizî, Zuhd, 59)
CenÂb-ı Hak hakîkaten şu dunya hayatında -inşÃ‚allah- vaktimizi zayî etmekten muhafaza buyursun.
Gafillere, غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَلَا الضَّالِّينَ (“Gazaba uğramışların ve sapmışların yolunu değil.” [el-FÂtiha, 7]) onlara aldanmamayı… CenÂb-ı Hak muhafaza buyursun.
Mekke ’de muslumanlar cok zulum goruyorlardı ilk on uc sene icinde. Dediler ki kendi iclerinden:
“Biz dediler, bu kadar eziyet cekiyoruz AllÂh ’a inandığımız icin. Her turlu cefaya katlanıyoruz. Onlar ise (Âl-i İmran Sûresi ’nde) diyar diyar, rahat rahat, sere serpe geziyorlar.”
O zaman CenÂb-ı Hak Âyeti indiriyor:
“Onların diyor, dunyadaki azıcık diyor, azıcık bir ferahlıktır diyor. Onların Âkıbeti ise ateştir.” buyuruyor. (Bkz. Âl-i İmrÂn, 196-197)
VelhÂsıl bu dunyada fedakÂrlık lÂzım, takv lÂzım.
Âyette buyrulduğu gibi, CenÂb-ı Hak beş hususiyet veriyor, EnfÂl Sûresi ’nde:
“…Allah anıldığı zaman «وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ» kalpleri titrer…” (el-EnfÂl, 2)
Daima kendimizi bir muhasebe edeceğiz. Birtakım yanlışlıklar karşısında kalbimiz titriyor mu? Titreyen bir kalbimiz var mı? Allah dediğimiz zaman kalbimiz titriyor mu? “Aman y Rabbi!” ne kadar diyebiliyoruz? Ne kadar bunun muktezÂsı icindeyiz?
İkincisi:
“…AllÂh ’ın Âyetleri okunduğu zaman îmanları artar…” (el-EnfÂl, 2)
AshÂb-ı kirÂm hep bunun derdindeydi; ben nasıl AllÂh ’ın rahmetini kazanacağım?.. Bir Âyet indiği zaman Omer -radıyallÂhu anh- muzÂkere ederdik diyor, “AllÂh ’ın murÂdı nedir bu Âyette?” derdik diyor. “Nasıl CenÂb-ı Hakk ’ın rızÂsını kazanacağız?..”
Akşamleyin eve gittiğimiz zaman hanımlar da hanımlarımız da sÂliha hanımlardı. Şunu sorarlardı:
“Bugun hangi Âyet indi? Allah ’tan ne emir geldi? Rasûlullah ’tan ne gibi, fem-i muhsininden / mubÂrek ağzından tÂlimatlar?.. Sen bana onu soyle…” derdi Âile cÂiması. “Cinden ne ipekli kumaş geldi, ne oradan, Şam ’dan geldi?” sormazlardı. Daima bir Âhiret endişesi…
Cıkarken de beylerine:
“Sakın ha bize yanlış bir lokma getirme! Biz dunyada her şeye katlanırız ama, Cehennem azÂbına katlanamayız.” derlerdi.
İşte inen her Âyetin bir tesiri altında kalabilmek.
Değişen şartlar, med-cezirler, kalp grafiği gibi, onlar karşısında da bir tevekkul ve teslîmiyet icinde… (Bkz. el-EnfÂl, 2) İmtihandır. İmtihan olduğunu duşunmek.
Sonra namazını ikāme. Yine namaz geliyor. “Namazı ikāme ederler...” (el-EnfÂl, 3)
Ondan sonra beşinci de:
“…AllÂh ’ın verdiği nîmetlerden Allah yolunda infak ederler.” (Bkz. el-EnfÂl, 3)
Allah bana bu nîmeti niye verdi? Demek o bana zimmetli…
İslam ve İhsan