Bir sanatkÂr, yaptığı sanat eserini; bir mûcid, îcÂd ettiği makineyi arzu ettiği şekilde planlayıp bicimlendirir ve onu en iyi kendisi tanır. Ayrıca her sanatkÂr, eserine koyduğu imzÂsıyla da dÂim hatırlanmak, ismini yÂd ettirmek ister. HÂl boyle iken mikro Âlemden makro Âlemlere, atomdan galaksilere kadar butun kÂinÂtı yoktan var eden CenÂb-ı Hakk ’ın, yarattığı varlıkları, kendisini periyodik olarak zikredecek şekilde tanzîm etmesi kadar tabiî bir şey olamaz.
CenÂb-ı Hak, yarattığı canlı-cansız butun varlıklara kendisini tanıtmış ve onları dÂimî bir sûrette zikir ile vazifelendirmiştir. Butun varlıklar, yaratılışları muktezÂsınca kendi hÂllerine mahsus bir sûrette Rab ’lerini tanırlar ve O ’nu zikrederler.

CenÂb-ı Hak butun noksanlıklardan munezzehtir. O ’nun sadece bir «Ol!» emri ile her şey oluverir. O ’nun icin hicbir gucluk yoktur. O ’nun yarattığı bu kadar ihtişamlı bir kÂinÂtı gorup de bunun aksini duşunebilmek, ancak aklın zaafını ortaya koyar.

KAİNATTA CANSIZ VARLIK YOKTUR

Rabb ’imiz, “el-Hay” ism-i şerîfinin tecellîsi ile, yarattığı butun varlıklara kendi hÂllerine mahsus bir “hayat” nîmeti nasîb etmiştir. Bu cihetten bakıldığında kÂinatta esÂsen “cansız” denilebilecek hicbir varlık yoktur. Bitki, hayvan, insan gibi canlıları dikkate alarak, canlılığın yalnız bunlara mahsus gorulmesinin yanında, hakîkatte bir atomun icindeki unsurların cumbuşunu ilÂhî muhabbet nazarıyla temÂşÃ‚ edebilirsek, cansız zannedilen bir maddenin aslında sÂhip olduğu muthiş canlılığın hayret ve dehşeti icinde kalmaktan kendimizi alamayız. Bu hayranlık, mikro varlıklardan makro varlıklara doğru surekli artarak tezÂhur eder.

Ayrıca cemÂdÂt, nebÂtÂt ve hayvÂnÂt, Hazret-i Peygamber -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz ’i ve diğer peygamberleri de tanırlar. Bu hÂl, nebevî mûcizelerde dÂim muşÃ‚hede edilmiştir. Onlar yeri geldiğinde taşa, asÂya ve benzeri cansız varlıklara AllÂh ’ın lutfuyla Âdeta ruh vermişlerdir. Bu sebepledir ki Ebû Cehl ’in elindeki taşlar, Peygamberimiz ’in mûcizesi ile dile gelmiş, O ’nun peygamberliğini tasdîk etmiş ve Hakk ’ı zikretmiştir. Hazret-i Mûs ’nın elindeki as ise yine AllÂh ’ın lutfuyla ejderhÂya donuşmuş, Firavun ’u korkutmuştur. Yine bir zamanlar Kızıldeniz, ilÂhî emre boyun eğerek Hazret-i Mûs ve ashÂbına yol olmuş, buna mukÂbil sıra Firavun ve askerlerine geldiğinde ise, onları tanıyıp helÂk etmiştir. Mescid-i Nebevî ’deki hurma kutuğu, RasûlullÂh ’a hasretinden inleyerek ağlamıştır. Ayrıca bircok hayvan da, kendilerine zulmeden sahiplerini, yine Rahmet Peygamberi Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ’e şikÂyet etmişlerdir.

KAİNATTA BULUNAN TUM MAHLUKAT PEYGAMBER EFENDİMİZİ BİR SIR İLE TANIRLAR

Hazret-i MevlÂn ne guzel soyler:

“Taş parcalarının azîz Peygamber Efendimiz ’e ve asÂnın da Hazret-i Mûs ’ya itaat etmeleri, diğer cansız sandığımız varlıkların da Hakk ’ın emrine nasıl boyun eğdiklerini haber verir.

Onlar derler ki: «Biz AllÂh ’ı biliyoruz ve O ’na itaat ediyoruz. Biz rastgele yaratılmış boş şeyler değiliz. Biz hepimiz Kızıldeniz ’e benzeriz. O, deniz olduğu hÂlde batırıp boğacağı Firavun ile İsrÂiloğulları ’nı tanıyıp ayırt etti.»

Nerede bir ağac ve taş varsa, Hazret-i Mustaf ’yı gorunce apacık selÂm vermişti ya. İşte cansız bildiğin her şeyin de canlı olduklarını boylece bil!..”

YÂni sadece insanlar ve cinler değil, hayvÂnat ve hatt cemÂdÂta kadar butun varlıklar, yuzu suyu hurmetine yaratıldıkları RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ’i ilÂhî bir sır ile tanırlar. O ’na sonsuz bir muhabbetle kayıtsız şartsız itaat ederler. Fakat dunya hayatındaki imtihan sırrına binÂen insanoğlunun gozlerine cekilen gayb perdesi, bunun fark edilmesine coğu zaman mÂnî olur. Hazret-i Peygamber -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ’in bizleri gafletten uyandırıcı şu hadîs-i şerîfleri ne kadar ibretlidir:

ALLAH RASULU'NU TANIMAK VE İTAAT ETMEK SADECE İNSANA OZGU DEĞİLDİR

“Cinlerin ve insanların isyankÂr olanları dışında, yerde ve goklerde bulunan butun varlıklar, benim, AllÂh ’ın Rasûlu olduğumu bilirler.” (Ahmed bin Hanbel, Musned, III, 310)

Bu da gosteriyor ki Allah ve Rasûl ’unu tanıyıp itaat etme keyfiyeti sÂdece insana mahsus değildir. BilÂkis bu hususta diğer mahlûkÂtın, gayr-i irÂdî olarak daha ileri seviyede bulunduğu bile soylenebilir. Âyet-i kerîmede CenÂb-ı Hak bu gerceğin bir başka varlıktaki tezÂhurunu de şoyle bildirir:

“...Kuşları ve tesbîh eden dağları da DÂvud ’a boyun eğdirdik. (Bunları) Biz yapmaktayız.” (el-EnbiyÂ, 79)

Rabb ’imiz Âyetlerinde gÂfilleri uyandırmakta, yarattığı her şeyin kendisini tanıdığını ve bizim idrÂkimiz dışında bir hÂl lisÂnı ile zikretmekte olduğunu bildirmektedir. MahlûkÂtın zikrini işitebilmekse, ancak ibÂdet, zikir, tesbîh ve samîmî bir kulluk hayatı netîcesinde gonlun saf hÂle gelmesi ve boylece gaflet perdelerinin kalkıp hakîkat Âlemine vÂkıf olmasıyla mumkundur. Yûnus Emre Hazretleri ’nin sarı cicekle sohbeti de bu kabîldendir.

AZİZ MAHMUD HUDAYİ HAZRETLERİ'NİN KISSASI

Buyuk Hak dostu Aziz Mahmûd HudÂyî Hazretleri ’nin şu kıssası, bitkiler Âleminin de zikrullÂh ile meşgûl bulunduklarını ne guzel ifÂde eder:

Birgun UftÂde Hazretleri, muridleriyle beraber bir kır sohbetine cıkmıştı. Emri uzerine butun dervişler kırın en guzel yerlerini dolaşarak hocalarına demet demet cicek getirdiler. Ancak Kadı Mahmud Efendi ’nin elinde sapı kırılmış, solgun bir cicek vardı sÂdece... Diğerlerinin ellerindekileri neşeyle hocalarına takdîminden sonra Kadı Mahmud, boynunu bukerek bu kırık ve solmuş ciceği UftÂde Hazretleri ’ne takdîm etti. UftÂde Hazretleri diğer murîdÂnın meraklı bakışları arasında sordu:

“–EvlÂdım Mahmud! Herkes demet demet cicek getirdiği hÂlde sen nicin sapı kırık, solgun bir cicek getirdin?”

Kadı Mahmud edeple başını onune eğerek cevap verdi:

“–Efendim! Size ne takdîm etsem azdır. Ancak hangi ciceği koparmak icin elimi uzattıysam, onu «Allah, Allah» diye Rabb ’ini zikreder hÂlde buldum. Gonlum onların bu zikirlerine mÂnî olmaya rÂzı gelmedi. CÂresiz ben de, zikrine devÂm edemeyen bu ciceği getirmek zorunda kaldım.”

LEYLEK, HAMDU LEK, ŞUKRU LEK, MULKU LEK DİYE ŞUKREDER

Hazret-i MevlÂn buyurur:

“Kuşların sultanı leylektir. Onların «lek, lek»leri nedir, bilir misin? O:

Hamdu lek, şukru lek, mulku lek, y MusteÂn! (YÂni hamd Sana, şukur Sana, mulk Sen ’in ey kendisinden yardım beklenen Rabb ’im!) demektir.”

MAHLUKAT İCERİSİNDE GAFLETE EN YAKIN OLAN İNSANDIR

Muhyiddîn-i Arabî -kuddise sirruh- da bu hususta şoyle buyurur:

“Butun varlıklar kendilerine has bir sûrette AllÂh ’ı zikrederler. Fakat bu hususta varlıklar farklı seviyelerdedir:

MahlûkÂt icinde gafletten en uzak olanı cemÂdÂttır. Cunku onlar, yemek-icmek ve hava teneffus etmek gibi ihtiyaclardan mustağnîdirler.

CemÂdattan sonra nebÂtat gelir ki, ihtiyac başlar. ZîrÂ, toprak, su ve guneşten aldıkları gıdÂları ilÂhî tÂyinle terkîb edip rengÂrenk cicekler, yapraklar ve meyveler vucûda getirirler.

Daha sonra hayvÂnat gelir. Bunların hayatî fonksiyonları nebÂtÂttan daha gelişmiştir. Bundan dolayı ihtiyacları coğalmıştır. NefsÂniyet artmıştır.

İnsanın ihtiyacları ise bitmek tukenmek bilmez. Benlik, hayaller ve dunyevî ihtiraslar onu devamlı gaflete sevk eder.”

GOLGELER ALLAH'A SECDE EDİYOR

KÂinat sayfalarındaki sır ve hikmetleri gercek mÂnÂsıyla telÂkkî edebilmek, ancak gonul Âleminde derinleşmeye bağlı bir keyfiyettir. Gonul gozuyle yeryuzune ve semÂya nazar eden bir mu ’min, kalbinin bambaşka bir hissiyÂt ile dolduğunu fark eder. Kur ’Ân-ı Kerîm, goklerde ve yerdeki her şeyin AllÂh ’ı zikir ve tesbîh hÂlinde olduğunu îlÂn etmektedir. Goklerin, yerin, dağların, ağacların, cimenlerin, guneşin, ayın, yıldızın, yıldırımların, hayvanların, yuvarlanan taşların, hatt yere duşen sağlı sollu golgelerin sabah-akşam secde ettiğini şoyle bildirir:

“Goklerde ve yerde bulunanlar da onların golgeleri de sabah akşam ister istemez sadece AllÂh ’a secde ederler.” (er- Ra ’d, 15)

“AllÂh ’ın yarattığı herhangi bir şeyi gormediler mi? Onun golgeleri, kuculerek ve AllÂh ’a secde ederek sağa sola doner.” (en-Nahl, 48)

Âyet-i kerîmeler, onumuze son derece ihtişamlı bir manzara sermektedir. Bu manzarada secdeler, golgelerin de iştirÂkiyle cift hÂldedir. YÂni biri varlığın; diğeri de o varlığın golgesinin olmak uzere aynı anda cift secde... KÂinÂtın her zerresi, inanarak veya inanmayarak hep birlikte Rabb ’e ibÂdet icin secdeye varmış ve kendisini HÂlık ’ının huzûrunda vazifesini îf etmeye vermiş... Butun kÂinÂt secdedeyken, hatt munkir ve gÂfillerin varlıkları bile gayr-i irÂdî Hak TeÂl ’nın irÂdesine rÂm olmuşken, heyhÂt ki o gÂfillerin kalpleri, inkÂr ve mÂsiyetin gaflet ve şaşkınlığı icindedir!..

CANLI VE CANSIZ HER ŞEY ALLAH'I TESBİH EDİYOR

Hak TeÂl diğer bir Âyet-i kerîmede de şoyle buyurur:

“Gormez misin ki; goklerde ve yerde olanlar; guneş, ay, yıldızlar, dağlar, ağaclar, hayvanlar ve insanların bircoğu AllÂh ’a secde ediyor. Bircoğunun uzerine de azap hak olmuştur...” (el- Hacc, 18)

Gorulduğu gibi varlıklar ve hatt cansız denilen cemÂdat, hep tesbihÂt hÂlindedir. Ne yazık ki insanların bir kısmı AllÂh ’ın zikrinden gÂfil kalmaları sebebiyle azÂba dûcÂr olacaklardır. Gercekten cihandaki her şey HÂlık ’ını tanımakta, kuşlar bile ibÂdet ve niyazlarını bilmekte, dağlar, dereler zikir ve tesbîhe devam etmektedir. HÂl boyleyken kÂinÂtın bu ihtişamlı zikir, tesbih ve ibÂdet programı karşısında bile insanın intibÂha gelmemesi ve bu ibretli manzaradan hisse alamayıp alık ve abus bir hÂlde Hakk ’ın zikrinden gÂfil kalması, insanlık haysiyetiyle bağdaşmayan cok hazin bir durumdur.

Y Rabbî! Gunlerimizi ve gecelerimizi zikrullÂhın bereketiyle tenvîr eyle! Seherlerin feyiz yağmurlarıyla gonullerimizi ihy eyle! ZikrullÂhın ihtişamlı hakîkatinden hisse alabilmeyi cumlemize nasîb eyle! Sen ’in azamet-i ilÂhiyyeni idrakten mahrum kalanlara da hidÂyet eyle! Seherlerde Sen ’i zikredenler hurmetine vatanımızı ve milletimizi şerirlerin şerlerinden muhÂfaza eyle! Âmîn!..

Kaynak: Osman Nuri Topbaş, 40 Soru 40 Cevap, Erkam Yayınları
İslam ve İhsan