Enes radıyallahu anh ’den rivayet edildiğine gore Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şoyle buyurdu: “Rızkının coğalmasını, omrunun uzamasını isteyen kimse, akrabasını kollayıp gozetsin.” [1]Resûl-i Ekrem Efendimiz ’in bu hadîs-i şerîfte belirttiğine gore, akrabayı kollayıp gozetmenin insana sağlayacağı iki onemli fayda vardır. Bu faydalardan biri rızkın artması, diğeri omrun uzamasıdır.
Halbuki bildiğimize gore rızıklar da, eceller de takdir ve tÂyin edilmiştir. Onların artması da azalması da mumkun değildir. Nitekim Allah TeÂl şoyle buyuruyor:
“Ecelleri gelince ne bir an geri kalırlar, ne de bir an ileri gidebilirler” [A`rÂf sûresi (7), 34].
İlk bakışta hadisimizin bu Âyete ters duştuğu sanılabilir. Fakat celişkili gorulen bu durumu birkac şekilde acıklamak mumkundur.
Birinci acıklama şoyle yapılabilir: Hadiste sozu edilen “omur uzaması”, kinÂyeli bir anlatım olabilir. O takdirde hadisi şoyle anlamak gerekir:
Allah TeÂl akrabalarını gorup kollayan kimseyi bol bol ibadet etmeye, hayırlı işler yapmaya muvaffak kılar. O da omrunu boşa gecirmez; Âhirette kendisine faydalı olacak işler yapar. Olumunden sonra insanlar onu hayırla anarlar. Boylece o kimse, yaşıyormuş gibi sevap kazanmaya devam eder. Sadaka-i cÂriye hadisinde sozu edilen ve oldukten sonra bile insana sevap kazandıran işleri yaparak geride herkesin faydalanacağı guzel bir ilim ve değerli kitaplar bırakabilir. Veya herkesin faydalanacağı yapılar inşÃ‚ edebilir. Boylece adı sanı kolay kolay unutulmaz, uzun yıllar hayırla anılır. Uzun bir omre sığabilecek bu şeyleri yapmasına izin vermekle Allah TeÂl onun omrunu uzatmış olur. Yahut o kimse hayırlı evlatlar yetiştirebilir. O evlatlar vasıtasıyla hayırları devam eder.
İkinci acıklama: Rızkın artması ve omrun uzaması ifadeleri, kinÂye değil hakikat olabilir. O takdirde omrun uzaması sozunu şoyle anlamak gerekir:
Âyette ifade edilen “ecelin bir an geri kalmaması veya ileri gitmemesi” konusu Allah TeÂl ’nın ilmine goredir. Onun ilmi değişmez. Eceli nasıl tÂyin etmişse ve bunu nasıl biliyorsa, o aynen meydana gelir. Değişecek olan ise meleğin bilgisidir. KÂinÂtı melekleri vasıtasıyla yoneten Allah TeÂlÂ, omur işlerini de bir meleğin sorumluluğuna vermiştir. Olabilir ki Allah TeÂl omurle ilgili meleğe şu tÂlimÂtı vermiştir:
“Eğer falan adam akrabalarını koruyup gozetirse, omru yetmiş sene olsun. Akrabalarıyla ilgisini keserse, omru altmış sene olsun.”
Buna gore değişen omur, meleğin bildiği omurdur. Cunku melek bir kimsenin ileride akrabasıyla ilgilenip ilgilenmeyeceğini bilemez. O ancak olup biteni bilir. İşte artıp eksilecek olan, meleğin bildiği omurdur. Şu Âyet bunu gostermektedir:
“Allah dilediğini silip yok eder. Dilediğini de olduğu gibi bırakır. Butun kitapların aslı O ’nun yanındadır” [Ra`d sûresi (13), 39]. Butun kitap-ların aslı sozuyle kastedilen, Levh-i mahfûz ’dur.
Acaba Resûl-i Ekrem ’in bu ifadesi kinaye mi, yoksa hakikat mıdır?
Bircok Âlime gore bu sozler kinÂyedir. Oyle olunca, yukarıda da anlatıldığı uzere hadisin mÂnası, CenÂb-ı Hak sıla-i rahim yapan kimse-nin guzel ve faydalı işler yapmasına yardım eder, demektir.
Ucuncu acıklama: Bazıları bu ifadeyi, “Allah TeÂl akrabasını gozeten kimsenin aklını ve anlayış kabiliyetini hastalıklardan korur” şeklinde anlamış; bazıları da bunu “rızkın ve ilmin bereketli, vucudun sağlam olması” tarzında izah etmişlerdir.
Rızkın coğalmasını, omrun uzamasını bereket olarak kabul edenler, bunu sadaka hadisiyle acıklamaya calışmışlardır. Bilindiği gibi sadaka malı bereketlendirmek suretiyle coğaltır. Sıla-i rahim de bir sadaka olduğuna gore o da malı ve omru bereketlendirir.
HADİSTEN OĞRENDİKLERİMİZ 1. Akrabayı ihmÂl etmemek dinî bir gorevdir.
2. Allah TeÂl akrabasını gorup gozetenlerin rızkını artırır, omrunu uzatır.
Diğer bir soyleyişle onlar:
* Hayatlarını Allah ’a ibadetle ve O ’nun hoşnut olduğu işleri yapmakla gecirirler.
* Zamanlarını boşa harcamazlar.
* Mutlu ve sağlıklı olurlar; yaşamanın zevkini tadarlar.
* Allah onlara hayırlı evlÂtlar nasip eder.
* Oldukten sonra bile hayırla anılırlar.
[1] BuhÂrî, Edeb 12, Buyû` 13; Muslim, Birr 20, 21. Ayrıca bk. Ebû DÂvûd, ZekÂt 45.
Kaynak: Riyazus Salihin, Hadis-i Şerif Tercumesi, Erkam Yayınları
İslam ve İhsan
Esnaf Duası (Helal Rızık ve Bereket Duası)
Dunya ve Ahiret Saadeti İcin Okunacak Dua
Er-Rezzak celle celalûhu- (EsmÂ-ul Husn Şerhi)
RIZIK NEDİR?