İnsanoğluna ilÂhî imtihan hikmetine binÂen verilmiş olan nefs ile kıyamete kadar bizi yoldan cıkarmak icin calış şeytan iki buyuk tehlikedir. Peki şeytanı nasıl yeneriz? Şeytanı nasıl uzak tutarız? İşte cevabı...AbdulkÂdir GeylÂnî Hazretleri buyurur:
“Siz, olmeden once nefislerinizi, yani hevÂî arzularınızı, şeytanlarınızı oldurmelisiniz. Size, bilinen ve herkese şÃ‚mil olan olumden once, husûsî olum gerek. Siz, rûhun bedenden ayrılması mÂnÂsındaki olumden once, kendinizde mevcut bulunan kotu hasletleri oldurmelisiniz…”
İrfÂn ehli; «مُوتُوا قَبْلَ اَنْ تَمُوتُوا» yani “Olmeden evvel olunuz.” buyurmuşlardır. Buradaki “olunuz” ifadesiyle kastedilen; ecel gelip gayr-i irÂdî olarak dunyaya ved etmeden evvel, nefsin meşrû olmayan isteklerini, tukenmek bilmeyen hırslarını, kendi irÂdemizle terk etmemizdir. “Şeytanı oldurmek” ise, tıpkı Hazret-i İbrahim ve Hazret-i İsmail gibi, her hususta CenÂb-ı Hakk ’ın emirlerine tam bir teslîmiyetle itaat etmek, O ’nun acı-tatlı her takdîrine rız gostermek ve ic Âlemdeki nefsÂniyet putlarını kırmakla mumkundur.
CenÂb-ı Hakk ’ın emir ve nehiylerine riÂyet edersek, şeytanı taşlamış oluruz. Fakat Rabbimiz ’e itaatsizlik edersek, -Allah korusun- şeytan bizi taşlamaya başlar.
NEFS NASIL TERBİYE OLACAK? İnsanoğluna ilÂhî imtihan hikmetine binÂen verilmiş olan nefs, ne kadar terbiye edilirse edilsin, olmek bilmez. Zaten matlup ve makbûl olan da onu oldurmek değil; ıslah ve terbiye ederek kontrol altında tutmaktır. Boylece onu rızÂ-yı ilÂhî hudutları icerisinde, hakkın ve hayrın hizmetkÂrı kılabilmektir.
Zira nefs, bir binek atı gibidir. Terbiye edilip dizginlenmezse, binicisini ucurumdan aşağıya atar. Fakat eğitilip ıslah edilirse, sahibini emniyet ve huzur icinde menzil-i maksûda ulaştıran sÂdık bir hizmetkÂr olur.
Bununla birlikte, ne kadar terbiye edilirsin edilsin, nefsin şerrinden hicbir zaman emin olunamaz. Zira o, kulun irÂdesinde en ufak bir zaaf belirdiğinde başını kaldırmak uzere pusuda bekleyen sinsi bir duşmana benzer. Bu sebeple her an ona karşı teyakkuz hÂlinde bulunmak îcÂb eder. Nitekim Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz dahî;
“YÂ Rabbi! Beni goz acıp kapayıncaya kadar bile nefsime bırakma!..”[1] niyÂzında bulunmuştur.
AllÂh ’ın Habîbi olan Peygamber Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- bile nefsine karşı bu hÂlde olursa, biz ne hÂlde olmalıyız; bir hesÂb edelim!..
Hazret-i Yusuf -aleyhisselÂm- da kendisine atılan iftiradan aklanıp sucsuzluğu ortaya cıktığında, Âyet-i kerîmede bildirildiği uzere, şoyle buyurmuştur:
“Ben (yine de) nefsimi temize cıkarmam. Cunku Rabbimin merhamet ettiği hÂric, nefs, aşırı derecede kotuluğu emreder. Şuphesiz Rabbim cok bağışlayan, pek merhamet edendir.” (Yûsuf, 53)
Dolayısıyla hic kimse, hangi mÂnevî mertebede olursa olsun, nefsinin şerrinden emîn olamaz.
Nefsi değil, nefsÂniyeti oldurmenin luzumuna dÂir, MevlÂn Hazretleri ’nin naklettiği şu temsîlî hikÂye ne kadar ibretlidir:
Bir gun bir akrep, ırmağın kenarında dolaşıyordu. Bir kaplumbağa akrebin yanına gelip ona:
“–Burada ne yapıyorsun?” dedi. Akrep:
“–Irmağın karşı tarafına gecmek icin bir care arıyorum. Cunku benim butun kavmim ve cocuklarım, ırmağın ote yanındadır.” diye cevap verdi.
Kaplumbağa da yuksek şefkati ve yabancılara iyi davranma hasleti sebebiyle, onu yakın bir akrabasıymış gibi sırtına alıp su uzerinde yuzmeye başladı. Fakat ırmağın ortasına geldiklerinde, akrebin tıynetinde bulunan sokma arzusu uyandı. Kaplumbağanın sırtına iğnesini dokundurdu. Kaplumbağa irkilerek:
“–Ne yapıyorsun?!” diye sordu.
Akrep:
“‒Hunerimi gosteriyorum. MÂdem ki sen bana iyilik edip derdime derman oldun, ben de sana iğnemi sokuyorum. Benim gostereceğim şefkat ve iyilik de ancak budur.” dedi.
Bunun uzerine kaplumbağa hemen suya daldı ve akrep boğuldu.
Bu kıssayı nakleden Hazret-i MevlÂn şoyle der:
“Haydi, kotu nefsi oldurun! Bu hususta ihmÂl gostermeyin! Onu diri bırakmayın, cunku o zehirli bir akreptir.”[2]
Unutmayalım ki butun haramlara -imtihan sırrına binÂen- nefsÂnî bir cÂzibe konulmuştur. Gunahlar, tıpkı zehirli bal gibi, baştan lezzet veren, fakat sonu felÂket olan tuzaklardır. Tezkiye edilmemiş bir nefs, her an bu tuzaklara duşmeye hazır hÂldedir. Gunahlar; takv hassÂsiyeti kazanmamış olan, ham, nÂdan ve gÂfil nefisleri, bir mıknatıs gibi kendisine ceker. İşte bu sebeple nefsi tezkiye ederek onu her dÂim kontrol altında tutmak elzemdir.
KURTULUŞA ERENLER KİMLERDİR? Nitekim CenÂb-ı Hak Âyet-i kerîmede;
قَدْ اَفْلَحَ مَنْ زَكّٰيهَا
“(Nefsini kotuluklerden) temizleyen, kurtuluşa ermiştir.” (eş-Şems, 9) buyurarak, ebedî kurtuluşun, bu mÂnevî arınmaya bağlı bulunduğunu beyÂn etmiştir.
Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz ’in en buyuk vazifelerinden biri de, “tezkiye”, yani ummetinin ic Âlemlerini temizlemektir. Zira CenÂb-ı Hakk ’ın sevdiği sıfatlar, ancak ic Âlem temizlendikten sonra kalplerde tecellî etmeye başlar.
Peygamber Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- de MîrÂc ’a cıkmadan evvel “şerh-i sadr”a mazhar olmuştur. Zira CenÂb-ı Hak O ’na acÂyip ve garÂip birtakım sırlar ve manzaralar gosterecekti. Bu sebeple Efendimiz ’in ic Âlemi yıkanıp îman ve hikmetle doldurulmuştu.
Demek ki bizler de CenÂb-ı Hakk ’a yakınlaşmak ve Âdeta MîrÂc iklîminden hisseler almak istiyorsak; evvel ic dunyamızdan kin, haset, riyÂ, nifak, gurur, kibir ve emsÂli butun menfîlikleri gidermeliyiz. Bunların yerine îman, ihlÂs, ihsan, takvÂ, huzur, sekînet, şefkat, merhamet ve hikmet gibi guzellikleri yerleştirmeye gayret etmeliyiz.
Unutmayalım ki ic ve dış dunyamızı ne kadar Kur ’Ân ve Sunnet ’in feyziyle, sÂlih amellerin rûhÂniyetiyle tezyîn edebilirsek, kulluk hayatımızda o kadar Hakk ’a yakınlık iklîminden hisseler alabiliriz.
Diğer taraftan, haram ve şuphelilerden korunup helÂllere ve sÂlih amellere rağbeti artırmak sûretiyle nefsi kontrol altında tutmak, omrumuzun her Ânında luzumlu olan bir kulluk vazifemizdir. LÂkin bu vazifenin, cok daha elzem olduğu husûsî zaman dilimleri de vardır.
Zira CenÂb-ı Hak, kullarına olan şefkat ve merhameti sebebiyle, zamanlar icinde mustesn bereket anları ihsÂn etmiştir. Bazı vakitleri, diğerlerinden daha fazîletli kılmıştır. T ki kullar bu vakitlerde daha cok iltic etsinler, ilÂhî rahmet ve mağfirete daha fazla nÂil olsunlar. Gunun 24 saati icinde seher vakti, haftanın gunleri icinde Cuma gunu, senenin ayları icinde RamazÂn-ı Şerîf ’i de ihtiv eden uc aylar gibi.
Bilhassa idrÂk etmekte olduğumuz bu uc aylar mevsimi, riyÂzat ve mucÂhede ile nefisleri arındırmanın, rûhÂniyeti tezyîd edip takv uzere bir kulluk hayatına girmenin, hem luzumlu hem de cok bereketli olduğu bir zaman dilimidir.
MÂlum olduğu uzere ceşitli meslek grupları belli aralıklarla toplantılar, sempozyumlar, seminerler yaparlar. Ticaret erbÂbı, diğer işlerini bir kenara bırakıp, ticaretlerini daha kÂrlı hÂle getirmek ve imkÂnlarını artırmak icin fuarlar duzenlerler. Sporcular, cok muhim bir musÂbakaya cıkmadan evvel, kampa girer, her turlu ihtilÂttan men kararı alırlar. Kuvvet ve gayretlerini asıl gayelerine teksif edebilmek icin, dış dunya ile alÂkalarını asgarîye indirirler. Diğer meslek erbÂbı da kendi meslekleri uzerinde ihtisas kazanmak icin boyle husûsî zamanlar ayırırlar.
Ebediyet yolcusu olan mu ’minler de, kulluk hayatlarını gozden gecirmek, hata ve kusurlarını gidermek, Hak katında makbûl gorulen hÂl ve davranışlarını daha da ziyÂdeleştirmek icin, boyle zaman dilimlerine muhtactırlar.
İşte uc aylar, kandiller, RamazÂn-ı Şerîf gibi mubÂrek zamanlar, îman heyecanının tazelenip kulluk gayretlerinin artırılacağı en feyizli vakitlerdir. Butun mu ’minlerde meydana gelen muşterek bir îman vecdi, ibadet şevki ve Hakk ’a yakınlık iştiyÂkı ile kulluk hayatının yeniden nizÂma sokulacağı, mÂnevî fırsat demleridir.
ASL ZARARA UĞRAMAYACAK KİMSELER Bilhassa bu mubÂrek mevsimde fÂnî menfaat kaygılarını bir kenara bırakıp, CenÂb-ı Hakk ’ın ebedî kurtuluş icin bildirdiği hakîkî kazanca daha cok yonelmemiz îcÂb eder. Rabbimiz bunu Âyet-i kerîmede şoyle tÂrif buyurmaktadır:
“AllÂh ’ın Kitab ’ını okuyanlar, namazı ikāme edenler ve kendilerine verdiğimiz rızıktan gizli ve acık sarf edenler, «تِجَارَةً لَنْ تَبُورَ» asl zarara uğramayacak bir kazanc umabilirler.” (FÂtır, 29)
Bu uhrevî kazancın ilk maddesi, “AllÂh ’ın Kitab ’ını okumak”tır. Yani Kur ’Ân ile hemhÂl olmak, Kur ’Ân ’ı yaşamak ve yaşatmaktır. O yuce Kitab ’ın tebliğ ve tÂlim hizmetlerine de emek vermek veya destek olmaktır.
Hadîs-i şerîfte buyrulduğu uzere;
“Yalnız şu iki kişiye gıpta edilir:
Biri, AllÂh ’ın kendisine Kur ’Ân verdiği kişidir. O kişi, Kur ’Ân ile gece gunduz meşgul olup onunla amel eder. Diğeri, AllÂh ’ın kendisine mal verdiği kimsedir. O da gece gunduz bu malı infÂk eder.” (Muslim, MusÂfirîn, 266, 267)
İkinci madde, “namazı ikāme etmek”tir. Yani bedenin kıblesi KÂbe iken, kalbin kıblesi de KÂbe ’nin Rabbi olacak şekilde, kalp ve beden Âhengi icinde, huşû ile namaz kılmaya gayret etmektir.
Ucuncu madde ise “infÂk etmek”tir. Yani AllÂh ’ın ihsÂn ettiği nîmetleri, onlardan mahrum olanlarla paylaşmaktır. Zaruret varsa -kalbi riyÂdan korumak kaydıyla- acıktan, zaruret yoksa gizli olarak hayır-hasenatta bulunmaktır.
LÂkin Rabbimiz sadece bu uc aylarda değil, omrumuzun her safhasında bu gayretleri gostermemizi istemektedir. Biz kullarına uc aylar gibi hazine değerindeki mÂnevî fırsatları lûtfetmesinin hikmeti ise, kalbî hayatımızı, bu vakitlerde daha cok inkişÃ‚f ettirerek, butun bir omrumuzu yuksek bir kulluk şuuruyla yaşamaya alışmamızdır.
MevlÂn Hazretleri buyuruyor ki:
“Hacca gidenler orada BeytullÂh ’ın sahibini arasınlar. O ’nu bulduktan sonra KÂbe ’yi her yerde bulabilirler.”
İşte bunun gibi, mubÂrek uc ayları idrÂk edenler de, onu lÂyıkıyla ihy ederek CenÂb-ı Hakk ’ın rızÂsına erebilirlerse, artık onlara, yaşadıkları her zaman dilimi, uc aylar gibi ilÂhî rahmet, bereket ve mağfiretin coşup taştığı bir mevsim hÂline gelir. Rabbimiz butun bir omrumuzu RamazÂn-ı Şerîf rûhÂniyetiyle yaşayıp son nefesimizi de bir bayram sabahı huzuruyla verebilmeyi cumlemize nasîb eylesin.
Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Altınoluk Dergisi, 2019 – Nisan, Sayı: 398, Sayfa: 032
İslam ve İhsan
NAMAZDA ŞEYTANIN VESVESELERİNDEN NASIL KORUNMAMIZ GEREKİR?